Թուրքական «Միլլիյեթ» թերթի հոդվածագիր Գարիփ Ավջըն իր հոդվածում անդրադարձել է 1915թ–ից հետո հայերի թողած ունեցվածքին և դրա հետագա ճակատագրին։
Հոդվածը ներկայացնում ենք առանց կրճատումների.
«Ես թուրք եմ, և հպարտությամբ եմ նշում դա։ Շատերն ասում են. «հայերի սիրահա՞ր ես»։ Սակայն դա կարեկցանքի հարց է։ Արտերկրում Մալաթիայից, Այնթապից շատ հայեր եմ տեսել, որոնք կարոտում են իրենց հայրենիքը, և այդ կարոտը երևում է նրանց աչքերում։
Չեմ խոսելու այն մասին, թե 1915թ. ինչու արտաքսվեցին, և ինչ պատահեց նրանց հետ աքսորի ճանապարհին։ Այդ օրերի կենդանի վկան դարձած գրող Հալիդե Էդիփ Ադըվարը հայերի հարցը «փոխադարձ սպանություններ» է անվանում։ Ընդունենք կամ ոչ, սակայն փոխադարձ շատ ցավեր են տեղի ունեցել։ Պատճառն արդյո՞ք Ֆրանսիայի և Անգլիայի նման իմպերիալիստական ուժերի դրդումը չէր։
Ես միայն հարցնում եմ, թե հարյուրամյակներով Այնթապում ապրած և զգալի ունեցվածքի տեր հայերի գույքն ի՞նչ եղավ։
Մայիսի 10-ին Ստամբուլում «Այնթապի նոր հարուստ դասի ստեղծումը 1914-1922թթ»-ին խորագրով համաժողով տեղի ունեցավ, և առաջիկայում այդ համաժողովը կիրականացվի նաև Գազիայնթապում։ Դա ինձ ուրախացնում է։
«Ինչո՞ւ»,-եթե հարցնեք, կասեմ, որ արտերկիր աքսորված հայերը 5 տարի ժամանակ են ունեցել իրենց ունեցվածքը դուրս բերելու համար։ Իսկ գալ չկարողացող խեղճերի ողջ ունեցվածքն Այնթապի մեծահարուստների միջև է բաժանվել։ Կարծում եմ՝ մյուս նահանգներում էլ է նույնը տեղի ունեցել։
«Լքված ունեցվածք» (լքյալ գույք-Ակունքի խմբ.) կոչված այս թալանի ընթացքում հայկական տները, այգիները, խանութները փաստացի կողոպտվեցին։
Մտածում եմ՝ ինչո՞ւ են այդ ունեցվածքը թողել։ Գուցե դրանք կայսրության տարիներին են լքվել, սակայն հանրապետության ստեղծումից հետո իրենց տերերին չպե՞տք է հանձնվեին. իսլամի, իրավունքի, արդարության, բարոյականության և մարդկային նորմերով դա՞ չէ ճիշտը։
Շատերն անգամ եթե ասեն, որ գնել են այդ առանձնատները, ապա վստահ եմ, որ մի դռան, մի պատուհանի գնով են գնել։
Անգամ եթե տարիներ են անցել, արդարության վերականգնման համար, ժողովրդավարական երկիր դառնալու համար սա շատ կարևոր հարց է։ Եթե անգամ ոմանք հայերից ներողություն խնդրելն անտեղի են համարում, անցյալի ցավերի մոռացվելու համար դրանք անհրաժեշտ են։ Կարևոր է երեկվա լռածի փոխարեն այսօր խոսելը։
Հուսով եմ՝ հարուստների՝ անարդարացի կերպով յուրացված ունեցվածքն իր իրական տերերին կգտնի, կամ էլ, առնվազն, կգրանցվի»։
Leave a Reply