Արարատի հակառակ կողմում ծնված Բաուեր Չաքըրը «Ակօս»-ում հրապարակված հոդվածում խոսել է Արարատը հակառակ կողմից տեսնելու, Թուրքիայի՝ անցյալի մասին լռելու մասին։
Հոդվածը ներկայացնում ենք մասնակի կրճատումներով.
«Արարատի այս կողմում մեծացած մեկը լինելով` այդ լեռանը նայելիս տեղյակ չէի այս հողերում տեղի ունեցած ողբերգության, ցավերի և կարոտի պատմությանը։
1915թ-ը կեղծիքով ծածկած այս երկրի քաղաքացի ընտանիքս ո՛չ մանկությանս տարիներին, ո՛չ մեծանալուց հետո մեզ չեն պատմել, թե այն հողերի վրա, որի վրա կանգնած ենք, ինչեր են տեղի ունեցել։ Նրանք իրենց երեխաներին էլ այդ լռության ժառանգությունն են թողել։
Ո՞ւմ ոսկիներն են
Ամռանը «ծովում» լողալու համար Վանա լիճ էինք գնում։ Սակայն ափին իրականացվող աշխատանքների պատճառով լիճն առաջվա պես մաքուր չէր։ Այդ պատճառով քեռիս ինձ ու զարմիկիս ավելի հեռուն էր տանում։ Մի օր ճանապարհին մի խումբ մարդկանց տեսա, որ հողն էին փորում։ «Քեռի՛, այս մարդիկ ի՞նչ են անում»,- հարցրի։ Քեռիս նախ մարդկանց, հետո ինձ նայեց և պատասխանեց. «Ոսկի են փնտրում»։
Մանկական հետաքրքրությունս շարժվեց. «Ո՞ւմ ոսկիները»,- հարցրի։ Մի քանի րոպե լուռ դեմքիս նայող քեռիս առանց որևէ բան ասելու շարունակեց քշել մեքենան։
Այդ լռության՝ 1915թ.-ին իմ ծնված հողերում բնակվող հայերի սպանությունների, տեղահանության, բռնաբարության ենթարկվելու մասին լինելը շատ-շատ ուշ հասկացա։ 20-ամյակիս կեսերին միայն իրականությունը կարողացա պարզել։
Այդ լռության մեջ մեծացողները մեզ էլ դրան մասնակից դարձրին։
Հետո այդ ցավը մեծացա՜վ, մեծացա՜վ… և ամոթից գետինը մտնելու ցանկության վերածվեց։
Այս տողերը Երևանում եմ գրում։ Պատճառն այն է, որ ամեն անգամ պատշգամբ դուրս գալիս, փողոցում քայլելիս, խանութում, բարում, ճաշարանում Արարատն եմ տեսնում։ Իրանի սահմանն անցնելով Ագարակից Երևան ուղևորվելու ճանապարհին վարորդը երաժշտություն միացրեց, և առաջին երգը Արտո Թունջբոյաջյանի «Արարատը» դարձավ։
8 ժամ տևած ճանապարհի ընթացքում թե քանի անգամ լսեցինք այդ երգը, չեմ հիշում, սակայն ամենատարօրինակը Արարատի մոտով անցնելիս լսելն էր։ Մի բառ անգամ չհասկացող վարորդի հետ ողջ ճանապարհին չխոսեցինք, սակայն երգին միասին ձայնակցեցինք։ Նա չգիտեր, որ Թուրքիայից եմ, ես էլ չասեցի։ Սակայն որոշ պահերի աչքերիս նայում էր այնպես, կարծես վստահ էր, որ խաբում եմ (կամ էլ ինձ ամոթից այդպես էր թվում)։ Շարունակեցինք ճանապարհն առանց անախորժությունների, միասին երգ երգելով…
Ամեն տեղ Արարատը
Երևան հասնելուց հետո ավելի լավ ես գիտակցում, որ Արարատն ամենուր է՝ խմածդ ջրի մեջ, կոնյակի, կերածդ պանրի տուփին, բարում, ճաշարանում, վաճառվող հուշանվերների վրա… Եվ, ամենաշատը, մարդկանց դեմքերին։ Արարատն ամենուր է՝ Հայաստանի մարդկանց համար այն ավելին է, քան լեռ, Արարատը բոլորի համար վաղուց հատել է աշխարհագրական սահմանը։ Այդ լեռանն ամեն օր նայող հայերը տեսնում են հայրենիքը, որտեղից արտաքսվել են, որը ստիպված են եղել անցյալում թողնել։
Թուրքիան պատմության ընթացքում 3-4 ճիշտ քայլ է արել, որոնցից մեկն էլ Արարատին Աղրը (թարգմանաբար ցավ- Tert.am) անվանելն է։ Քանի որ այստեղ և այնտեղ մի լեռ կա… ինչպես ասում են՝ «ցավ»…որը կրելը, որին դիմանալը, որի հետ հաշտվելը, խոսելը շատ դժվար է…»։
Leave a Reply