Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի «ապրիլքսանչորսյան ժեստը» կնպաստի՞ Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը. հարցնում է թուրքական «Միլլիյեթ» պարբերականի հոդվածագիր Սամի Քոհենն ու փորձում գտնել հարցի պատասխանը։
Հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին թուրք հոդվածագրի անդրադարձը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ։
Թուրքիայի վարչապետի՝ ԱՄՆ-ի և այլ երկրների գոհունակությանն արժանացած հայտարարությունը հայկական աշխարհում հակառակ ազդեցությունն ունեցավ։ Հիշեցնենք, որ իր խոսքում Էրդողանը 20-րդ դարասկզբի իրադարձությունների հետևանքով կյանքից զրկված հայերի հոգիներին հանգստություն էր մաղթել, իսկ նրանց թոռներին էլ ցավակցություն հայտնել։ Սփյուռքն այն քննադատեց՝ Ցեղասպանությանը չանդրադառնալու համար, իսկ Երևանն այն անբավարար համարեց։
Երևանի համար Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը, սահմանի բացումն ու տնտեսական և առևտրային կապերի ամրապնդումն առաջնային է, գրում է հոդվածագիրը։ 2009թ. Ցյուրիխում ստորագրված Արձանագրությունները Երևանի այդ կեցվածքի վկայությունն էին։
Այդ ժամանակ Թուրքիան և Հայաստանը հարաբերությունների կարգավորման համար արվելիք քայլերի շուրջ համաձայնության եկան, բացի այդ, համաձայնության եկան նաև ընդհանուր պատմության վրա աշխատելու համար հանձնաժողով ստեղծելու հարցում։
«Եթե հետո մեջտեղ եկած խնդիրները չլինեին, այս երկու Արձանագրությունների շնորհիվ այսօր երկու հարևան պետությունների հարաբերությունները կարող էին շատ տարբեր լինել…»,- գրում է նա։
Ղարաբաղի նախապայմանը
Նա հիշեցնում է, որ Թուրքիայի կառավարության ամենամեծ դիվանագիտական ձեռքբերումներից մեկը համարվող այդ համաձայնագրերից կարճ ժամանակ անց Թուրքիան Բաքվի խիստ քննադատությունների թիրախում հայտնվեց։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Լեռնային Ղարաբաղի հարցն առանց ուշադրության արժանացնելու Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը կոշտ արձագանք տվեց։ Անկարայի դեմ սկսված արշավից հետո վարչապետ Էրողանը գնաց Բաքու՝ հանգստացնելու Ալիևին և Ադրբեջանի խորհրդարանին։ Այդ պահից ի վեր ամեն առիթի այդ նախապայմանն ի հայտ եկավ. առանց Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության լուծման՝ Թուրքիան Երևանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չի սկսի, սահմանը չի բացի…
Այդպիսով՝ Ղարաբաղյան հարցը հայ-թուրքական հարաբերություններում որոշիչ նախապայմանի վերածվեց։ Դա շարունակվում է նաև այժմ։ Ապրիլի 24-ի ուղերձից հետո Էրդողանը դարձյալ կրկնեց, որ Ղարաբաղյան հարցը չլուծելով՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորում չի լինելու։
Երկկողմ հարաբերություններում երրորդ երկրին առնչվող խնդրի մեջտեղ բերվելը որքանո՞վ է ճիշտ, հարցնում է նա։
Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեթ Դավութօղլուն նախորդ օրը թուրքական NTV հեռուստաընկերության եթերում հայտարարել էր, թե հարցը պետք է դիտարկել որպես մեկ ամբողջություն և պնդել, որ Անկարա-Երևան հարաբերությունների կարգավորումը կապ ունի Բաքու-Երևան հարաբերությունների հետ։
Նրա խոսքով՝ այդ երեք սյունակները պետք է միասին լինեն, և երկու սյունով ոտքի կանգնելը հնարավոր չէ…
«Այս դեպքում այդ թեզը կարելի է վիճարկել։ Իրականում գիտենք, որ Անկարան Ղարաբաղի նախապայմանն Ալիևի կոշտ արձագանքից հետո է դրել՝ Ադրբեջանին չկորցնելու համար։ Եթե Բաքվի զարկերակն սկզբից լավ շոշափվեր, իսկ Ալիևին ժամանակին համոզեին, իրավիճակն այս կետին չէր հասնի»,- գրում է նա։
Անկարան Երևանի հետ հարաբերություններում դիրքորոշումը դեռ չի փոխել։ Ուստի, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորումը մոտ ապագայի գործ չէ, «ապրիլքսանչորսյան ժեստը» երկու երկրների հարաբերությունների վրա էապես չի ազդելու, գրում է հոդվածագիրը։
Leave a Reply