Մեր հայ քաղաքացիների եւ ամբողջ աշխարհի հայերի համար հատուկ նշանակություն ունեցող ապրիլի 24-ը կարեւոր առիթ է` ազատորեն կիսելու իրենց մտքերը։ Օսմանյան կայսրության վերջին տարիների, անկախ կրոնից եւ էթնիկ խմբից` հայ, թուրք, քուրդ, արաբ եւ մյու միլիոնավոր օսմանցի քաղաքացիների համար դժվար ժամանակաշրջան լինելն անհերքելի է։
Այդ ժամանակաշրջանում ինչպես օսմանյան կայսրության ցանկացած քաղաքացու, հայերի վերապրած ցավերը, հիշողությունները հասկանալը եւ կիսելը եւս մարդկային պարտականություն է։
1915-ի իրադարձությունների հետ կապված տարբեր մտքերն ու տեսակետները ազատորեն արտահայտելը ժողովրդավարական մշակույթի եւ ժամանակի անհրաժեշտությունն է։ Իհարկե, Թուրքիայում կգտնվեն նաեւ այնպիսիները, ովքեր այդ ազատ մթնոլորտը կքննադատեն։
Սակայն չի կարող ընդունելի լինել 1915-ի իրադարձությունները Թուրքիայի դեմ որպես պատճառ օգտագործելը եւ դարձնել այն քաղաքական հակամարտություն։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ տեղի ունեցած իրադարձությունները բոլորիս համատեղ ցավն է։ Այդ ցավոտ ժամանակաշրջանին արդար հիշողության հեռանկարով նայելը մարդկային եւ գիտական պատասխանատվություն է։
Առաջին համաշխարհայինի ընթացքում, որին զոհ գնացին ամեն կրոնից եւ ազգից, տեղահանության նման ոչ մարդկային հետեւանքներ ծնած իրադարձությունները չպետք է արգելք հանդիսանան թուրքերի եւ հայերի միջեւ համակրանքի ստեղծմանը եւ մարդկային վերաբերմունքին։
Այսօր աշխարհում պատմությունից քեն պահել եւ նոր կռիվների առիթ տալը անընդունելի է եւ մեր համատեղ ապագայի կառուցման տեսանկյունից էլ օգտակար չէ:
Այս հասկացությամբ մենք, որպես Թուրքիայի հանրապետություն, 1915-ի իրադարձությունների գիտական ուսումնասիրման համար պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով ստեղծելու կոչ արեցինք։ Այդ կոչի վավերականությունը պահպանվում է։ Թուրք, հայ եւ միջազգային պատմաբանների կատարելիք աշխատանքը 1915-ի իրադարձությունների լուսաբանման եւ պատմության ճիշտ ընկալման համար կարեւոր դեր են խաղալու։
Այս համատեքստում մեր արխիվներն օգտագործման համար բացել ենք բոլոր ուսումնասիրողների համար։ Այսօր մեր արխիվներում գտնվող հարյուրհազարավոր փաստաթղթեր բոլոր պատմաբանների առջեւ բաց են։
Թուրքիան, որպես ապագային վստահ նայող երկիր, պատմությունը ճիշտ հասկանալու համար գիտական եւ ընդարձակ աշխատանքներին մշտապես աջակցել է։ Հարյուրավոր տարիներ միասին ապրած էթնիկ խմբերի եւ կրոնների ներկայացուցիչները, արվեստից մինչեւ դիվանագիտություն, պետական աշխատանքներից մինչեւ առեւտուր` բոլոր ոլորտում համատեղ արժեքներ ստեղծած Անատոլիայի բնակիչները հիմա էլ ունակ են նոր ապագա ստեղծելու։
20-րդ դարի սկզբի իրավիճակի հետեւանքով կյանքից հեռացած հայերի հոգիներին հանգստություն են ենք մաղթում, նրանց թոռներին էլ հայտնում մեր ցավակցությունը։
Հարգանքով հիշատակում ենք նաեւ միեւնույն ժամանակաշրջանում նույն իրավիճակի հետեւանքով մահացած էթնիկ եւ կրոնական բոլոր խմբերին պատկանող օսմանյան քաղաքացիներին։
Leave a Reply