Տե՛ր Աստված, ո՞ւր էիր արդյոք… քեսաբահայերն «Ակօս»-ին տեղահանության նոր մանրամասներ են ներկայացրել

Սիրիայի Քեսաբ ավանի տարեց հայերը, ընդդիմադիրների կողմից Թուրքիա բերվելով, տգեղ շոուի մասնակիցներ դարձան։ Թուրքական թերթերը զարդարեցին «Թուրքիան գրկաբաց ընդունեց հայերին» վերնագրերը։ Վաքըֆլը գյուղ այցելած «Ակօս» թերթի հոդվածագիր Կարին Քարաքաշլըն հանդիպել է Քեսաբից Թուրքիա բերված սիրիահայերի հետ և գրել է իրական պատմությունը։ Հոդվածագրի արձանագրած պատմությունները կներկայացնենք մաս–մաս։

Պատմությունների առաջին մասը կարող եք կարդալ այստեղ։

Մաս 2

Զավեն Հովսեփյանը բետոնի 35 տարվա վարպետ է և պարտիզպան։ Զայրացած է, որ իրենց բնակավայրը մի ակնթարթում դատարկվեց, և հայերն այդ վիճակում հայտնվեցին։

Իրաքցի կնոջը կորցրել է, դուստրն էլ, իր խոսքով, օտարի հետ է ամուսնացել։ ԱՄՆ-ում գտնվող եղբայրների հետ կապը կտրվել է վերջին ժամանակներում։ Երազանքը Հայաստանում է մնացել. այնտեղ հասնել է ցանկանում։ «Երկու պապերս անապատներում են մահացել»,- ասում է նա։

Մտքում Քեսաբում հիմնադրված թանգարանն է. «Աշխարհի 4 կողմերից հայկական մշակույթի բեկորներ էին բերել, իսկ այժմ Քեսաբն է կտոր-կտոր եղել»։
Այդ մասնատման բեկորներն այժմ Վաքըֆլը գյուղում են։ Թուրքիայի հայ համայնքին՝ հայրենակիցներին ձեռք մեկնելու ժամանակն է։ Այդ նպատակով հաշվեհամար է բացվել։ Իհարկե, այս պատմություններով մարդկանց նյութապես օգնել հնարավոր չէ, սակայն ինձ «հանձնված» պատմությունները դա են հրամայում։

Դիմավորելիս ոտքի կանգնող տղամարդն ինձ Մարկ Շագալի կտավների երկար դեմքով, խորը նայվածքով տղամարդկանց է հիշեցնում։ Մովսես Արաբյանն ու քույրը՝ Մարթա Արաբյանը, ձմռան ամիսները Լաթաքիայում, իսկ ամառը միասին Քեսաբում են անցկացնում։ Մարթա Արաբյանը գաղթի ճանապարհին կորած դեղերն է փնտրում։ Գլխապտույտ ունենալու պատճառով ձեռնափայտով է շրջում։ Իսկ Մովսես Արաբյանն ասում է. «Հայաստանում և ԱՄՆ-ում հարազատներ ունենք։ Ինձ այս մազ-մորուքով թող չտեսնեն»,-և թույլ է տալիս միայն հետևից լուսանկարել իրեն։
Քույր և եղբայր որոշել են, որ մինչև իրենց ճակատագիրը վճռվի, ի նշան բողոքի իրենց ամենահին հագուստներն են հագնելու։
Ավելի ուշ պարոն Մովսեսին Վաքըֆլը գյուղն ուսումնասիրելուց գտա։ Ասում է՝ Քեսաբում էլ էր հաճախ այսպես քայլելու դուրս գալիս։ Տեղը չի գտնում։ Շաբաթ օրը, երբ պատրաստվել են Լաթաքիայի իրենց տունը գնալ, զինյալներն իրենց տուն են ներխուժել։ Եվ սկսել է երկար ճանապարհը…

«Երբ ասացի, որ քույրս քայլել չի կարող, մեզ մեքենայով տարան հալեպցի մարդու ագարակը։ Գիշերը ցուրտ էր։ Տունս մեկ կիլոմետր էր հեռու։ Ուզեցի գնամ տնից կոշիկ և վերնազգեստ բերեմ։ Ինձ հետ մեկին ուղարկեցին։ Տնից երկու փոքրիկ կապոց վերցրի, և մեզ դարձյալ ագարակ տարան»,- պատմում է նա։
Նրա խոսքով՝ գորգերով ծածկված բետոնե հատակով ագարակում ո՛չ բազմոց կար, ո՛չ աթոռ, կանայք և տղամարդիկ երկու խմբի են բաժանվել, և երկուական ծածկոց ստանալով՝ ապրել են 2 շաբաթ։ «Հինգ անգամ նամազ էին անում, մեզ էլ ասում էին՝ ինչո՞ւ չեք աղոթում։ Ես էլ ասացի, որ օրը երեք անգամ և կիրակի օրերին եկեղեցում եմ աղոթում։ Նրանք ասում էին, որ Քրիստոսն Աստծո որդին չէ, և խաչը կոտրեցին»,- պատմում է նա։

Մովսես Արաբյանը խոսում է կապոցներից մեկի մասին, որը բռնագրավել էին իրենից։ «Մեջը տետրեր և այլ բաներ ունեի»,-ասում է։
Քույր և եղբոր մարմինն այստեղ է, բայց սիրտը մեկ վայրկյան առաջ Լաթաքիա վերադառնալ է ցանկանում։ Մովսես Արաբյանը եզրափակում է. «Օր մըն է, կանցնի, գերի մարդն ի՞նչ կուզե…»։

Սերոբ և Ծովինար Սուլյաններին երեկոյան եմ հանդիպում։ Եկեղեցու ժամկոչն է Սերոբ Սուլյանը։ Հաստ, ճերմակ բեղերով, բրդե թասակով այդ մարդը կարծես Վիլյամ Սարոյանի ստեղծագործություններից է հայտնվել։
Տրավմայից հետո, գուցե իր կյանքի ամենանշանակալից դրվագները հիշելով, սկսում է զրույցը։ «1961-68թթ.-ին ուղիղ 7 տարի զինծառայություն եմ անցել Սիրիայում»,-ասում է և հիշում կարևոր հաջորդ դրվագը,-«10 տարեկան էի, եկեղեցական շապիկ հագա և պատարագի մասնակցեցի։ Այդ օրվանից ի վեր եկեղեցում եմ։ Մեր եկեղեցու հովիվը Հալեպից էր գալիս։ Նրա գնալուց հետո ես տիրություն արեցի ամեն ինչին»։

Կինը՝ Ծովինարը, ուսուցչուհի է։ Երկու տարի հետո թոշակի պետք է անցներ։ Դեպքերն սկսելու օրը ուսուցիչների և մայրության օրվա հետ է համընկել։

Զինյալների կողմից գերության օրերը պատմելու ընթացքում աչքերը լցվում են, կարմրում։ «Մահն ամեն վայրկյան մեր մաշկի վրա զգացինք։ Չեչեն, լիբիացի, եգիպտոսցի, վահաբի, խառն էին։ Քեսաբի տան երկրորդ հարկից գտած Աստվածածնի արձաններն ու խաչերը բոլորը բերեցին մեր աչքի առաջ կտոր-կտոր արեցին։ Օրեր անց, երբ մեզ Կաթոլիկների եկեղեցի էին տանում, տեսա, որ փողոցներում ո՛չ թռչուններ են մնացել, ո՛չ կատուներ։ Ծառերն անգամ սևացած են»,- պատմում է նա՝ զայրույթով սրբելով արցունքները։

«Դպրոցի կողմը չկարողացա նայեմ։ Մութ էր, չտեսա։ Երեխաներին դեռ երազումս եմ տեսնում»,-ասում է ու կախում գլուխը։ Ապա շշնջում է. «Տեր Աստված, ո՞ւր էիր արդյոք…»։

http://www.tert.am/am/news/2014/04/12/kesab-vakifli-agos/