Քեսապում տգեղ շոուի իրական դեմքը

«Ակօսի» թղթակից Քարին Քարաքաշլըն Թուրքիայի վերջին հայաբնակ Վաքըֆ գյուղում հանդիպել է Քեսապից այնտեղ ապաստանած 21 հայ ծերերի հետ: Հոդվածը, որը վերնագրված է «Տգեղ շոուի իրական դեմքը», որոշ կրճատումներով և թարգմանաբար ներկայացված է ստորև: (Վաքըֆից ֆոտոշարքը դիտե՛ք այստեղ):

Սիրիայի նույնիսկ երկու տարվա պատերազմական իրավիճակի պայմաններում Քեսապը դրախտի մի կտոր էր, որտեղ ապաստան էին գտնում հատկապես Հալեպից փախած հայերը: Սակայն Քեսապն այլևս ամառանոց չէ, այլ ուրվական քաղաք: Մինչև վերջին պահը Քեսապում մնացած 40 հայերից 21-ը կարողացել է հասնել Վաքըֆ գյուղ: Քեսապցիների բարբառը մոտ է վաքըֆցիների բարբառին, և նրանք կարողանում են հաղորդակցվել: Վաքըֆ գյուղի երկու հյուրատներում տեղավորված քեսապցի հայերն իրենց հագուստից ու հեքիաթ դարձած անցյալից բացի՝ ունեն անորոշ ապագա:

Ամեն ինչ տեղի է ունեցել երեք օրվա ընթացքում: Նրանք, ովքեր կարողացել են Քեսապից փախչել, փախել են, մնացածի տները շրջափակվել են ընդդիմադիրների կողմից: Հանձնվելով ընդդիմադիրներին՝ նրանք, երկու շաբաթվա ընթացքում սպասելով իրենց մահվանը, տեղից տեղ են փոխվել: Լսելով նրանց պատմածները՝ միանգամայն պարզ է դառնում ընդդիմադիրների պատրաստած «տեղահանման ժամանակ հայերի մազին անգամ չենք կպել» բեմադրությունը և Թուրքիայի ներգրավվածությունն այս բեմադրությանը:

Մանկապարտեզի դաստիարակ, քեսապցի Ծովինար Սուլյանն ասում է, որ «ծեծ ուտողի և հարվածները հաշվողի վիճակը նույնը չէ»: Այս պահին Վաքըֆ գյուղում բոլորն այդ ծեծի ցավը թեթևացնելու նպատակով իրենց հյուրերի համար օրը մի քանի անգամ հերթապահելով սեղան են գցում: Հեռուստացույցով հետևում են Լիբանանի, Սիրիայի, Եգիպտոսի և Հայաստանի ալիքների լրատվություններին: Փորձում են տեղեկանալ Քեսապի վերջին լուրերին:  Դիտելով հեռուստացույց՝ համոզվում են, որ տեղի ունեցածն իրականություն էր, ոչ թե մղձավանջ:

Այստեղ հարցազրույցներ չեմ անում, այլ նստում եմ նրանց կողքին և փորձում եմ լսել ու հասկանալ: Ընդդիմադիրների հարձակումից հետո Հալեպի ճանապարհի վրա գտնվող Դամայում են կանգ առել: Երկու շաբաթ ապրել են մի ագարակում, այնտեղից էլ տեղափոխվել Վաքըֆ գյուղ:

Առաջին զրուցակիցներս էին եղբայրներ Հակոբ, Ասպետ և Բաբկեն Ջուրյանները և Բաբկենի լիբանանցի կինը՝ Նվարդը: Ջուրյանների մայրը՝ կանաչաչյա Գարունը, հետո է միանում մեզ: Այս ընտանիքի անդամները, ծնվելով Քեսապում, տեղափոխվել են Լիբանան, հետո Լիբանանում սկսված քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ ստիպված են եղել լքել երկիրը: Այդ ժամանակ բոլորը տարբեր գործերով են զբաղվել՝ ավտովերանորոգումից մինչև դեղագործություն, Քեսապում էլ զբաղվել են հողագործությամբ: Հակոբն ասում է. «Թողեցինք մեր տունը, մեր հողը, ես 75 տարեկան եմ, այս տարիքից հետո ի՞նչ եմ անելու: Մեզ այստեղ շատ լավ են պահում, բայց ես սովոր չեմ, երբ մեկն ինձ հաց է տալիս: Ուզում եմ աշխատել»:

Ասպետ Ջուրյանը շարունակում է. «Երեք տարի շարունակ հարձակման մասին բամբասանքներ կային, վերջին շաբաթում Ֆեյսբուքում հայտարարել էին, որ հարձակվելու են Քեսապի վրա: Հինգշաբթի էր, սկսեցին ռմբակոծել: Երբ ուրբաթ ուժգնացավ ռմբակոծումը, մեքենա ունեցողները փախան: Մինչև շաբաթ օրը զինվորներ կային, հետո միանգամից հեռացան: Հեռախոսը, համացանցն անջատվեցին, իսկ կիրակի սկսեցին հարձակվել, ջարդեցին դռները: Մեզ հանեցին տներից ու բոլորիս հավաքեցին մի հալեպցու տանը, երկու օր պահեցին այնտեղ:

Դամա քաղաքում գտնվող ագարակում ընդդիմադիրներն աղոթում էին: Մեզ ստիպեցին մեր կոշիկները հանել, 15 օր մնացինք այնտեղ: Ուտելու բան տվեցին, նաև իսլամական քարոզներ, համոզում էին, որ կրոնափոխ լինենք: Երբ դուրս եկանք Դամայից՝ մեզ տարան բողոքականների եկեղեցի: Այնտեղ մեզ էին սպասում թուրքական հեռուստաընկերությունների լրագրողները: Նկարահանումներ արեցին: Խնդրեցինք վերադառնալ տուն և մեր ունեցածը հավաքել. չթողեցին՝ ասելով, որ Թուրքիայում մեզ ամեն ինչ տրվելու է: Մեր անձնագրերը վերցրին, որոշներինը դեռ չեն վերադարձվել»:

Բաբկեն Ջուրյանի կինը մտահոգ է 23 տարեկան տղայի՝ Գևորգի համար: Ընդդիմադիրները նրան տարել են, և մինչ այսօր տեղեկություն չկա: Մայրն ապշահար հարցնում է. «Վերջին օրերին տղաս այգեգործությամբ էր զբաղվում, հագին զինվորական կոշիկներ էին: Գուցե այդ պատճառով տարան նրան»:

Եսայի Այնթապլյանը, քույրը՝ Սիլվան, կինը՝ Հասմիկը, և դուստրը՝ Անին, միասին են եկել Վաքըֆ: Եսային տարբեր խնդիրներ է ունեցել կյանքում, ապրել է Այնճարում, հետո գնացել ԱՄՆ, իսկ վերջին կանգառում՝ Քեսապում, կարողացել է երեք հարյուր ոչխար ունենալ: «Ձայներ էինք լսում, «Ալլահու աքբար» էին գոռում, աղջկաս հրամայեցին ծածկել գլուխը, զենք հարցրին, ասացինք՝ չունենք: Ասացին՝ մի՛ վախեցեք, մեր խնդիրն ալևիների հետ է, սատկացնելու ենք նրանց: Հետո մեզ տարան եկեղեցի, խաչը հանել էին, երբ մենք աղոթում էինք՝ նկարեցին մեզ»:

Հալեպցի Անահիտ Ահարոնյանը և Ներսես Թանգուքյանը ազգականներ են: Անահիտը ցույց է տալիս Ներսեսի ոտքերն ու ասում. «Մինչև այդ օրը կարողանում էր քայլել, այդքան օր նստելուց և բետոնի վրա պառկելուց վատացավ: Խնդրեցինք մեզ սպանել այնտեղ, ասացին՝ չենք կարող: Գրկած տեղափոխեցին մեքենա»:

Զավեն Հովսեփյանը նույնպես անկողնային վիճակում է: 35 տարվա վարպետ և այգեգործ Զավենն ասում է. «Եթե փոքրամասնություն ես, ուրեմն դու աշխատելու ես, ու նրանք ուտելու են»: Ասադի ժամանակվա իր կյանքը նա ամփոփում է մի քանի բառով. «Քեսապում 500 այգեպան էինք: Ամեն օր կաշառք էինք տալիս, սակայն մեր տված կաշառքի չափ երբեք փող չունեցանք: Վերջին ժամանակներում շատ վատացավ հայերի վիճակը, համայնքի մեկ երրորդը պետության հետախույզ էր դարձել: Եկեղեցականներն իրենց քարոզը պետք է ուղարկեին վավերացման, այս էր մեր վիճակը»:

Քեսապի եկեղեցու ժամկոչը՝ Սերոբ Սուլյանը, իր հաստ և սպիտակ բեղերով հիշեցնում է Վիլյամ Սարոյանին: Պատմում է, որ 15 տարեկանից հաճախել է եկեղեցի և շապիկ հագել: Երբ եկեղեցու քահանան գնացել է Քեսապից, Սերոբն է տեր կանգնել եկեղեցուն:  Կինը՝ Ծովինարը, մանկապարտեզի դաստիարակ է: Նրա ամենամեծ որդուն, որը 16 տարեկան է, ընդդիմադիրները վերցրել-տարել են: Ծովինարն ասում է. «Մահը զգացինք մեր մաշկի վրա: Չեչեն, լիբիացի, մաղրիբցի, եգիպտոսցի վահաբականներ [սաուդական հովանավորությամբ գործող ծայրահեղ սուննիական իսլամական շարժում – ՍիվիլՆեթ] էին: Քեսապի տունը թալանեցին, ինչքան խաչ  ու Մարիամ Աստվածածնի նկար գտան, ջարդեցին մեր աչքի առաջ»:

Հակոբ և Վազգեն Կիրակոսյան եղբայրները նույնպես Վաքըֆ գյուղում են: Հակոբը լուսանկարիչ է, իսկ Վազգենը՝ կոշկարար: Հակոբ Կիրակոսյանը գլխարկը հանելով ինձ ցույց տվեց մեջը պահած տան բանալին ու հետո ասաց. «Գիտե՞ս, ես իմ կյանքում մի անգամ եմ սիրահարվել: Բաժանվեցինք ու էլ չամուսնացանք: Հիմա աշխարհի բոլոր գեղեցիկ երեխաներն իմն են»:

Երբ գիշերը տուն հասանք, զգացի, որ ամենաշատը ազդվել եմ Հակոբ Կիրակոսյանի պատմածներից, թեև ընդամենը մի քանի նախադասություն էինք փոխանակել: Պերճ Արաբյանին հարցրի. «Այսքան ապրումները մի կողմ թողած՝ մարդ ինչպե՞ս կարող է առաջին սիրո մասին պատմել»: Պերճը մտածելուց հետո ասաց. «Գիտե՞ս, նա պատմում էր կարոտի մասին: Նախ կորցրել էր սերը և մի ամբողջ կյանք կարոտել նրան: Իսկ հիմա կորցրել է տունը: Բնական է, որ հիշում է առաջին կորուստը»:

http://civilnet.am/agos-hidden-side-of-turkish-dirty-game-kesab-armenians-in-vakif-village/