Առաջին համաշխարհային պատերազմը մեկ դար անց եվրոպական պայքարից հեռու ստվեր է նետում: Ժառանգությունը երկու ճգնաժամերն են, որոնք դեռ բարդացնում են միջազգային հարաբերությունները՝ իսրայելա–պաղեստինյան հակամարտություն ու Հայոց ցեղասպանություն, գրում է «France-Presse»-ն իր հոդվածում:
«Վստահ լինելով իր դաշնակից Գերմանիայի հաղթանակում՝ Օսմանյան կայսրությունում իշխող երիտթուրքերը պատերազմում իրենց իշխանությունն ամրապնդելու եւ Կենտրոնական Ասիայում տարածելու հնարավորություն տեսան:
Օսմանյան բանակը բրիտանական ու ֆրանսիական զորքերի հանդեպ Գալիպոլի թերակղզում 1915թ. լուրջ հաղթանակ տարավ, սակայն պատերազմը Ռուսաստանի դեմ արեւելյան ճակատում նրա համար իսկական սարսափ էր: Հայկական զորքերը պատերազմում էին ռուսների հետ՝ փորձելով տապալել օսմանյան տիրապետությունը:
Օսմանյան կայսրության պատասխանը հարձակումն էր հայկական ազգային փոքրամասնությունների վրա: «Երկուսից մեկը՝ կամ հայերը կոչնչացնեն թուրքերին, կամ թուրքերը հայերին»,- իր հուշերում գրել է Մեհմեդ Ռեշիդը: «Կանգնելով ընտրության առաջ՝ երկար չեմ մտածել: Նախքան նրանք մեզ կոչնչացնեն, մենք ինքներս կազատվենք նրանցից»:
Ստամբուլում 1915թ. ապրիլի 24-ին հայ համայնքի 2 հազար առաջնորդների ձերբակալությունն ու կոտորածը սկիզբ դրեց 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությանը, թեեւ այժմյան թուրքական իշխանությունները հրաժարվում են հիշատակել այդ բառը: Մեկ տարուց էլ քիչ ժամանակահատվածում հարյուր հազարավոր հայեր տեղահանվեցին, նրանց ունեցվածքը խլեցին, շատերին սպանեցին: Մեկ դար անց այս իրադարձությունները շարունակում են լարված պահել Թուրքիայի եւ Արեւմուտքի հարաբերությունները:
Հայերը, ում աջակցում են շատ պատմաբաններ ու օտարերկրյա խորհրդարաններ, հայտարարում են, որ մինչեւ 1.5 մլն հայեր պարբերաբար կոտորածի էին ենթարկվում Օսմանյան կայսրության կողմից: Թուրքիան ընդունում է զանգվածային սպանությունների փաստը, սակայն անվանում է դա ինքնապաշտպանություն ռուսական վտանգի առաջ: Նրա տվյալների համաձայն՝ մարտերում զոհվել է ավելի քան 500 հազար մարդ:
Հայ գիտնական Ռուբեն Սաֆրաստյանը հերքում է թուրքական եզրակացությունները: «Առաջին Համաշխարհայինից առաջ էլ են հայերի կոտորածներ տեղի ունեցել: Այն պարզապես առիթ հանդիսացավ հանցավոր ծրագիրն իրագործելու համար»,- հայտարարում է նա: «ՄԵզ համար հարցը նույնքան ցավալի է, որքան 100 տարի առաջ: Թուրքիան պետք է վերջ տա ժխտողականության քաղաքականությանը եւ ներողություն խնդրի հայ ժողովդրից»,- հայտարարում է Էդուարդ Շարմազանովը:
Թուրքիայում աստիճանաբար փոփոխություններ են տեղի ունենում. Երբ անցյալ տարի Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուն այցելեց Երեւան, նա 1915-1916թթ. իրադարձությունները «սխալմունք» ու «անմարդկային գործողություններ» անվանեց: «Վերջին տարիներին Թուրքիայում ոգեկոչման արարողություններ, համալսարանական կոնֆերանսներ տեղի ունեցամ: Սա փոքրիկ հեղափոխություն է»,- հայտարարել է թուրք վերլուծաբան Բուրջու Գյուլթեքին-Փունշմանը: Նրա խոսքով՝ թուրք հասարակության շրջանում արդեն վերանայման գործընթաց է սկսվել, նույնիսկ եթե քաղաքական մակարդակում այն չի երեւում»:
http://news.am/arm/news/195841.html
Leave a Reply