Թուրքական Aykiridogrular կայքում հրապարակվել է թուրքահայ հետազոտող Սարգիս Ադամի հոդվածը, որն անդրադառնում է Թուրքիայի հանրային կյանքում և մշակույթի, արվեստի ու գիտության բնագավառներում խոշոր ներդրում ունեցած հայերին: Սարգիս Ադամը գրում է, որ Պալյանների գերդաստանի ճարտարապետական ժառանգությունը հայերի թողած մշակութային հարստության մի փոքր մասն է միայն: Ստորև ներկայացված են այդ գործիչներից մի քանիսը, որոնք մեծ ներդրում են ունեցել մասնավորապես Թուրքիայի պատմության մեջ:
Հակոբ Մարթայան (Դիլաչար). 1895-1979
Թուրքական լեզվաբանական ընկերության առաջին գլխավոր քարտուղարն է: 1932թ. Թուրքիայի նախագահ Մուստաֆա Քեմալի հրավերով Ստեփան Կուրտիկյանի և Գևորգ Սիմքեշյանի հետ, որպես լեզվաբան, մասնակցում է Դոլմաբահչե պալատում Քեմալի նախագահությամբ անցկացվող «Թուրքերեն լեզվին նվիրված առաջին կոնֆերանսին» և հանդես գալիս զեկույցով: 1934-ին, երբ ընդունվում է «Ազգանունների մասին օրենքը», թուրքերեն լեզվի ուսումնասիրության գործում նշանակալի ավանդ ունենալու համար Մուստաֆա Քեմալն անձամբ առաջարկում է նրան ընդունել «Դիլաչար» [լեզու բացող – ՍիվիլՆեթ] ազգանունը: 1936-1951 թթ. Անկարայի համալսարանում լեզու և պատմություն է դասավանդում: Դիլաչար-Մարթայանը մասնակցում է թուրքերենի լատինատառ այբուբենի կազմման աշխատանքներին: 1942-1960 թթ. եղել է «Թուրքական հանրագիտարանի» գլխավոր խորհրդատուն:
Պերճ Թյուրքեր Քերեստեճյան. 1870-1949
Թուրքերենի առաջին ծագումնաբանական բառարանի հեղինակ, հայտնի լեզվաբան Պետրոս Քերեստեճյանի որդին է: Պերճ Քերեստեճյանը եղել է թե´ օսմանյան բանկի, թե´ Կարմիր խաչի թուրքական գրասենյակի ղեկավարը: Նա տեղեկացնում է Մուստաֆա Քեմալին, որ շոգենավով Սամսուն գնալու ճանապարհին անգլիացիները մահափորձ են նախապատրաստում նրա դեմ: Այս նախազգուշացման համար նա արժանանում է Քեմալի վստահությանը և ստանում պետական պաշտոններ: 1935-1943 թթ. եղել է թուրքական մեջլիսի պատգամավոր: Մուստաֆա Քեմալի առաջարկով Պերճ Քերեստեճյանն ընդունում է «Թյուրքեր» [թուրք զինվոր – ՍիվիլՆեթ] ազգանունը:
Էդգար Մանաս. 1875-1964
Հայտնի երգահան ու երաժշտագետ Էդգար Մանասը սովորել է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան քոլեջում և Պադովայի կոնսերվատորիայում: Թուրքիայի ազգային հիմնի` Իսթիքլալի (Անկախության մարշի) երաժշտության հեղինակներից է: Էդգար Մանասը նաև բազմաթիվ թուքերեն ու հայերեն ստեղծագործությունների հեղինակ է:
Համբարձում Լիմոնճյան. 1768-1839
Հայտնի խմբավար, երաժշտագետ, թուրքական երաժշտության մեջ նոտաների համակարգի հեղինակ, որը կոչվում է նրա անունով՝ «Համբարձումի նոտաներ»: Նոտագրության միջոցով կարողացել է կորստից փրկել թուրքական բազում ստեղծագործություններ: Մեծ ներդրում է ունեցել նաև երաժշտագիտության բնագավառում:
Հակոբ Վահրամ Չարչիյան
Գեղագիր Հակոբ Վահրամ Չարչիյանը 50 տարի շարունակ դասավանդել է գեղագրություն: Նա Մուստաֆա Քեմալի ստորագրության հեղինակն է:
Leave a Reply