Պատասխան մեր ընթերցողին – 15

Նամակ

Հարց

Հարգելի’ տիկին…

Ես ընթերցեցի Ձեր վերոհիշյալ անմակարդակ և ծիծաղելի գրությունը, որն իմ ենթադրածի և ակնկալածի պես էր:

«1920-ականներից մնացսծ» ասելով և, նույն պահին խոսքը փոխելով, «Ցեղասպանությունից առաջ» նշելով` ծիծաղելի դրության մեջ եք ընկել:

Ինչու՞ չեք կարողանում հրապարակել «Լոզանի պայմանագիրը», որը վերացրել է այն քարտեզը, որի մասին խոսում եք, ջնջել Օսմանյան պետությունը և նրա սահմանները, ապահովել, որ վերջինիս փոխարեն աշխարհի կողմից ճանաչվի մի նոր Թուրքիայի Հանրապետություն, և որոշել նրա սահմանները: Ինչու՞ չեք հրապարակում նաև այդ պայմանագրի կողմից գծված նոր «Թուրքիայի Հանրապետության քարտեզը»:

2014 թվականին ընդառաջ, Հայաստանի` դե յուրե իր անկախության մասին հռչակելուց 25 տարի անց անգամ դե ֆակտո, այսինքն` իրականում գրավման տակ գտնվող Հայաստանի` Թուրքիայի հետ ունեցած սահմանները պահպանում են ռուսական բանակը, ռուս զինվորները:

Եթե անկախ Հայաստանի սահմանները պաշտպանվում են ռուսական բանակի և զինվորների կողմից, և հայ զինվորներին օտարերկրյա զինվորները շան պես են վերաբերվում և նրանց բանվորի գործ անել տալիս, ապա որքանո՞վ կարելի է համարել, որ այս երկիրն անկախ է:

Անկախ նրանից, թե իմ էթնիկ ծագումը թուրքական է թե հայկական, դա ոչ մի նշանակություն չունի և ոչինչ չի արտահայտում:

Ձերը չգիտեմ, բայց ինքս ուսումնասիրել եմ 7 սերունդ առաջվա արմատներս և քաջապես տեղյակ եմ, որ հոր կողմից կովկասյան ծագում ունեմ` հարավային և հյուսիսային:

Դրա փոխարեն, երկու երիտասարդի առնչությամբ, որոնց հետ ծանոթացել եմ Հայաստանում, և ովքեր ցանկանում են թուրքերեն սովորել, ե’ս եմ հայտնաբերել, որ թեև նրանք կարծում են, թե երևանյան հիվանդությամբ տառապող իրենց հոր զավակներն են, սակայն իրականում այլ տղամարդկանցից են ծնվել, որոնց հետ հարաբերություններ է ունեցել նրանց մայրը, որը դա թաքցնում է իրենցից: Ես ականատես եմ դարձել, թե ինչպես են թուրքերեն սովորել ուզող այդ պատանիները ճգնաժամի մեջ գտնվում և այս ու այն կողմ դեգերում ուրուների պես:

Հայաստանում մի կին իր ծագումն ուսումնասիրելու պատճառով ճնշումների է ենթարկվել Հայաստանի պետության կողմից, բանտարկվել, հոգեբանական տառապանքներ կրել, ահաբեկվել:

Այդ տեղեկությունների մասին Դուք էլ կարող եք մյուսների պես կարդալ համացանցում:

Թերևս պիտի շնորհակալ լինեմ, որ ես ո’չ երևանյան հիվանդությամբ եմ տառապում, ո’չ էլ, ամեն ճիվաղ հայի նման, «ցեղասպանության հիվանդությամբ», այսինքն` «թուրքերը մեզ կոտորեցին» ասելով եմ պառկում և վեր կենում:

Դուք Հայաստանում բազմաթիվ հայերի պե՞ս, ավելի ճիշտ` «աչքներդ փա՞կ» եք ապրում, որ կարողանում եք երկրի վիճակը չտեսնելու տալ:

Եթե դեռևս չեք կարողացել Հայաստան գնալ, ապա պետք է ժամ առաջ «Սերժ Սարգսյանի բռնապետության» տակ գտնվող այդ երկիրն այցելեք, տեսնեք «սովի և թվառության մեջ եղող, կարծես այդ երկրում չապրող աղքատ ու չքավոր մարդկանց վիճակը և այն պետությունը, որում ապրում են նրանք, պետք է տեսնենք և ձեր մաշկի վրա զգաք:

Երբ ես շրջում էի Հայաստանում և այդչափ վայրենիների և ճիվաղների հանդիպում, ապշահար հարցնում էի ինքս ինձ` ինչպե՞ս է եղել, որ այդքան հայեր են հռչակվել համաշխարհային գրականության և արվեստի մեջ:

Որպես Գերմանիայի քաղաքացի` 6 անգամ այցելել եմ Հայաստան, շրջել այդ երկրում` Ցեղասպանության հուշարձանն ու թանգարանը ներառյալ, ման եմ եկել և տեսել, մոտիկից եմ տեսել ամեն ինչից վեր եղող` մարդկանց անհավատալի չքավորությունը և ճարահատյալ վիճակը, տեսել եմ և ապրումակցել իրենց:

3 ու կես միլիոնանոց Հայաստանից ամեն օր մոտ 6500 հոգի է փախչում արտերկիր, մեծ մասը` դեպի Ռուսաստան: Այսօր Հայաստանում հավանաբար 2-2 ու կես միլիոն մարդ կամ կա, կամ էլ չկա:

Ամեն օր մարդիկ, լեցուն ավտոբուսներով, գնում են այն թուրքերի երկիրը, որոնց շուն ազգ են անվանում, այսինքն` Թուրքիա, Ստամբուլ:

Այդ մարդիկ շատ դժվարին պայմաններում աշխատեցվում, ստորացվում և շահագործվում են հատկապես Թուրքիայի Հանրապետության քաղաքացի հայերի կողմից:

Հետո էլ իրենց ցեղակիցներին շահագործող, կեղեքող Թուրքիայի հայերն էլ հայկական ազգայնամոլություն են ցուցադրում. դա էլ արդեն գագաթնակետն է:

Թեև 1988 թ. երկրաշարժից հետո 25 տարի է անցել, սակայն Հայաստանում խեղճ մարդիկ դեռ ավտոտնակներում են ապրում, այն դեպքում, երբ Սերժը մարդկանց դառը քրտինքով ձեռք բերված գումարներով խաղում է խաղատներում և կորցնում դրանք:

Մարդիկ ճանապարհներից, աղբարկղներից հավաքած պլաստիկական տուփերը, ավտոմեքենաների անվադողերը վառելով` փորձում են տաքանալ:

Միջին աշխատավարձը 40 հազար դրամ է, որը մոտ 100 ԱՄՆ դոլար է կազմում:

Սակայն շուկաներում, մարկետներում գները մասամբ բարձր են Գերմանիայի և անգամ Թուրքիայի գներից: Մարդիկ այս ցուրտ ձմեռային օրերին 100 դոլարով իրենց օգտագործած բնական գազի գումա՞րը վճարեն, թե՞ կենսականորեն անհրաժեշտ իրերը գնեն:

Հայաստանում գտնվող իմ ազգականներից մեկի ամուսինը, թեև նրանց հայրը Մոսկվայում փախստականի կարգավիճակով աշխատում է և ֆինանսապես օգնում ընտանիքին, սակայն նման ընտանիքները ցրտի մեջ նստած են և ձմեռն անցկացնել կարողանալու համար ստիպված են գոյատևել` 150 կգ կարտոֆիլ պաշարելով: Սակայն երբ հերթը հասնի պոռոտախոսության, նրանք ևս, մյուս հայերի նման, հետ չեն մնա իրար հետ դատարկ մրցակցության մեջ մտնելուց:

«Երևանյան հիվանդության/maladie arménienne» և նրանց ուղեղներ սրսկված «Ցեղասպանության հիվանդության» պատճառած տրավմաներից բացի, հայերը տառապում են նաև միայն իրենց հատուկ «կեղծիքի» և «իրար առջև մեծախոսելու» հիվանդությամբ: Այդ հիվանդությունների հետ մեկտեղ, հայերն այլ ախտերով էլ են տառապում, որոնցից առաջինը «միմյանց մատնելն է», երկրորդը` «ուրիշի հաջողությանը նախանձելը», իսկ երրորդը` «կողքինին գցելը»:

Բոլորը փորձում են չեղած պատկեր ներկայացնել միմյանց: Դա ամենուր է, անգամ ընկերների և ազգականների միջև:

Թեև նրանք ողբալի վիճակում են, գոյատևման հոգսի հետևից են ընկած, սակայն իրենց երևակայում են Ելիսեյան դաշտեր պողոտայում գնումներ կատարելիս, և փորձում այդպես ցույց տալ իրար: Անգամ իր կյանքը փրկելու համար իր պապի տարիքի մի հարուստ ամերիկացու հետ ամուսնանալով` իր հետույքն Ամերիկայում փրկած մի հայ տիկին իրեն երևակայել է Հայաստանում մնացած իր նախկին գործընկերների և ազգականների մոտ, և սա ընդամենը մի օրինակ է` համընդհանուր պատկերից:

Հատկապես սփյուռքահայերը պետք է գնան և տեսնեն իրենց ցեղակիցների ողբալի վիճակը:

Այն ճիվաղները, որոնք կարծում են, թե հայկական ազգայնականությամբ են զբաղված, «Ա~խ Հայաստան, վա~խ Հայաստան» են ասում, սակայն, չգիտես թե ինչու, մտքներով անգամ չեն անցկացնում, մտածել անգամ չեն ուզում Հայաստան գնալ, այնտեղի աղքատ ու չքավոր մարդկանց օգնել, Հայաստանում ներդրում անել, նամանավանդ` Հայաստանում ապրել:

Կարճ ասած, վերը թվարկածս բոլոր հայկական հիվանդություններից և մտասևեռումներից հետո, մի քանի արտահայտություններ ներկայացնեմ, որոնք շատ լավ են բնորոշում հայերին և կիրառվում հենց իրենց մեջ` իրենց իսկ հասցեին:

Այս ընթացքում մեծ թուրքագետ և լեզվաբան Ռ. Աճառյանին ևս ընթերցելով` կարող եք իմանալ նաև, որ հայերենում 4 հազարից ավելի բառեր են առկա:

Այս ամենը մի թուրքից իմանալը կամ լսելը ստորացնելու է Ձեզ:

Ստորև նշված լինքերը մտնելով` պատմական ճշմարտությունների մասին ընթերցելու և տեղեկանալու բարեմաղթանքով…

Հայի թշնամին հայն է:

Կարծում եմ` սա բանաստեղծության պես եղավ:

Սիրով

http://www.dunya48.com/siyaset/ermeni-sorunu/1621-ovanes-kacaznuni-turklere-biz-savas-actik

http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCmr%C3%BC_Antla%C5%9Fmas%C4%B1

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ermeni_K%C4%B1p%C3%A7ak%C3%A7as%C4%B1

http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/karaagac_01.pdf

Բանտարկված Հայաստանի սահմանները բացելն այլևս քրդերի բարեգթությանը կմնա, որովհետև Թուրքիայի և Հայաստանի միջև դե ֆակտո առկա է Քուրդիստանը, և վաղը այդ դրությունը դե յուրե կդառնա: Այնժամ Թուրքիա անցնել ցանկացող հայերը ստիպված կլինեն նախ քրդերից թույլտվություն հարցնել:

Առողջություն

Հաջողություն

J

atakisi@gmx.de

Պատասխան

Հարգելի’ «Աթաքիշի»

Ձեր նամակներին ոչ թե մի «տիկին» է պատասխանում, այլ` «Ակունք» կայքէջի խմբագրությունը. դա ևս կարելի է ընդունել որպես Ձեր կանխակալ կարծիքներից մեկը:

Ձեր նամակը, որում անընդհատ վիրավորում, ստորացնում եք այն անձանց և ազգերին, ովքեր «ձեզնից չեն», իրականում պատուհան է, որը հրաշալի կերպով ցույց է տալիս ներկայիս «թուրք» ֆաշիստների իրական դեմքը: Ուշ եք ծնվել, հարգելի’ «Աթաքիշի»: 100 տարի առաջ Ձեզնից մի հոյակապ երիտթուրք մարդասպան դուրս կգար:

Հիմա կփորձենք Ձեր նամակում արծարծված հարցերին հերթով պատասխանել:

Մեր պարտքը համարելով Ձեզ հիշեցնել այն ամենի մասին, որոնց քաջապես տեղյակ եք, սակայն ձևացնում եք, թե չգիտեք, խոսում ենք մաքրամաքուր օսմանյան քարտեզներից, այն քարտեզներից, որոնց վրա գրված են Հայաստան, Քուրդիստան, Լազիստան և այլն: Ի դեպ, հարգելի’ «Աթաքիշի», դրանք շատ ուշագրավ են, Դուք էլ նայեք, թե ինչ կասեք դրանից հետո` իրոք հետաքրքիր է մեզ:

Լավ է, որ անդրադարձել եք Լոզանի պայմանագրին, բայց վատ է, որ նրա մասին գրեթե ոչինչ չգիտեք: Ձեր այդքան գովերգած` «Թուրքիայի Հանրապետության միջազգային ճանաչումն ապահոված և նրա սահմանները որոշած (Ձեր բնորոշմամբ)» պայմանագրին մի հայացք նետեք ու միայն դրանից հետո որոշեք մեզ դաս տալ, թե որ քարտեզը հրապարակենք:

Լոզանի պայմանագիրը հստակեցնում է Թուրքիայի սահմանը Բուլղարիայի (հոդված 2.1), Հունաստանի (հոդված 2.2), Սիրիայի (հոդված 3.1) և Իրաքի (հոդված 3.2) հետ, ուստի թուրքական իրավունքներն ու տիտղոսը ճանաչվում են միմիայն այդ սահմանագծից ներս ընկած տարածքների վրա: Լոզանի պայմանագրի 16-րդ հոդվածի 2-րդ մասում նշված է. «Այս հոդվածի դրույթները չեն վերաբերում բարիդրացիական հարաբերություններց բխող այն հատուկ պայմանավորվածություններին, որոնք կայացվել են կամ կարող են կայացվել Թուրքիայի և նրան սահմանակից որևէ երկրի միջև»: Սա նշանակում է, որ Լոզանի պայմանագիրը վերահաստատել է Սևրի պայմանագրի 90-րդ հոդվածով Թուրքիայի հրաժարումը բոլոր այն տարածքներից, որոնք Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճռով փոխանցվել էին Հայաստանի Հանրապետությանը:  ԱՄՆ նախագահ Վ. Վիլսոնի իրավարար վճիռը, այդ թվում նաև` Թուրքիայի և Հայաստանի միջև գծված սահմանի քարտեզը հաստատվել է ԱՄՆ նախագահի «Մեծ, կլոր կնիքով», իսկ այդ կնիքով կնքված բոլոր փաստաթղթերը ԱՄՆ-ում (նաև միջազգային իրավունքի տեսակետից) մեկնդմիշտ համարվում են անբեկանելի և փոփոխության չենթարկվող, ուստի առնվազն ԱՄՆ-ի համար Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանը իրավաբանորեն համարվում է Սևրի պայմանագրով գծված սահմանը:

Հայաստանում ռուսական ռազմակայանի գոյության հարցը ձեզ շատ է անհանգստացնում, և իրավունք ունեք անհանգստանալու: Դա ոչ թե Հայաստանի` գրավման տակ լինելու ապացույց է, այլ հետևանք է պանթուրքիստական հիվանդությամբ տառապող հարևան ունենալու, որի դպրոցական դասագրքերի և այլ քարտեզներում Հայաստանը ներառնված է թուրքական պետության սահմանների մեջ: Իսկ իրականում ռուսական ռազմակայանը պաշտպանում է Հայաստանի` միայն Թուրքիայի և Իրանի հետ  ունեցած սահմանները (բնականաբար, այստեղ հիմնականը թուրքականն է): Դա Հայաստանի պահանջի հիման վրա կնքված մի պայմանագրի արդյունքում է իրականացվում` համատեղ հրամանատարության շրջանակներում: Իսկ, ինչպես Դուք եք ասում,  «դե ֆակտո, այսինքն` իրականում գրավման տակ գտնվող Հայաստան» իսկապես գոյություն ունի, և դա ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճռով սահմնագծված Հայաստանի այն հատվածն է, որն այսօր գտնվում է թուրքական գրավման տակ: Ի դեպ` այդ փաստաթղթի տակ, ի թիվս բազմաթիվ պետությունների, առաջինը Օսմանյան կայսրության վարչապետի ստորագրությունն է: Հիմա գուցե հասկանաք, թե Թուրքիայի համար ինչու է այդքան տագնապահարույց արևելյան սահմանների խնդիրը, որը պարբերաբար քաղաքական օրակարգ է գալիս:

Բայց Ձեզ համար առավել օգտակար կլիներ պարզելը, թե Թուրքիայում ինչով են զբաղված ամերիկյան և ՆԱՏՕ-ի ռազմական կայանները, և թե ինչպես է ստացվում, որ  ձեր «ինքնիշխան» պետության մեջ 10 տարին մեկ կրկնվող  հեղաշրջումներն իրականացվում են Ամերիկայի աջակցությամբ և հավանությամբ:

Ընդամենը սահմանապահի գործառույթներ ունեցող ռուսների` հայ զինվորների նկատմամբ վերբերմունքը ձեր հիվանդ երևակայության արդյունքն է:  Ինչ վերաբերում է զինվորներին «բանվորական գործեր» անել ստիպող երկրներին, ապա այստեղ էլ մրցույթից դուրս են նախ` Օսմանյան կայսրությունը, և ապա` Թուրքիան, իսկ հայկական բանակում նման գործերի համար նախատեսված զորմիավորումներ նույնիսկ չկան:

Եթե ազգային ծագումը Ձեզ համար իրապես ոչ մի բան չնշանակեր, այլ ժողովուրդների և ազգերի հասցեին վիրավորական խոսքեր չէիք օգտագործի: Մեզ բացարձակ չի հետաքրքրում Ձեր հյուսիս-հարվկովկասյան ծագումը, քանզի դուք չեք տարբերվում միլիոնավոր այն դյոնմեներից, որոնք տառապում են ազգայնամոլական պանթուրքիզմով: Ի դեպ` ծիծաղելի է Ձեր յոթ պորտի պատմությունը պեղելու հեքիաթը, քանզի, ըստ «ազատ» և «ժողովրդավար» Թուրքիայում գործող մի կարգադրության, «մեծ հորից առաջ եղած նախահոր ինքնության տվյալները չեն տրվում», որովհետև այդ դեպքում կպարզվի, որ իրենց թուրք համարողների մեծ մասը թուրք չէ, իսկ դա ծանր հարված կլինի «Երանի նրան, ով ասում է` թուրք եմ» քարոզչությամբ դաստիարկված տասնյակ միլիոնավորների համար: Ի դեպ` չգիտես ինչու երանի եք տալիս այն մարդուն, որն ասում է` թուրք եմ, և ոչ թե այն մարդուն, որը թուրք է: Գուցե այն վախից է, որ երբ խնդիրը պարզվի, թրքության առասպելն էլ  վերանա՞: Հը՞, ամենագետ «Աթաքիշի», ի՞նչ կասեք:

Այո’, Հայաստանն ունի տնտեսական դժվարություններ. և  դրա հաղթահարումն էլ մեր խնդիրն է: Բայց ստեղծված վիճակի համար փոքր չէ նաև Ձեր զույգ հայրենիքների (Թուրքիայի և Ադրբեջանի) դերը, որոնք, «հող փորող» հայկական բանակին այլ բան հակադրել չկարողանալով, որոշեցին շրջափակմամբ իրենց կամքը թելադրել: Եւ քանի որ Դուք հասկացել եք այդ միջոցի սնանկությունը, փորձում եք զրպարտություններով և հայհոյանքներով վրեժխնդիր լինել:

Դուք բոլորովին իրավունք չունեք խոսելու հայերի ծանր վիճակից, առավել ևս` մտահոգություն հայտնելու: Մոռացել եք, որ մինչև այսօր ապրում եք հայերի և բյուզանդացիների կառուցած քաղաքներում, որ դրանով չբավարարվելով` ի վերջո որոշեցիք նրանց կոտորել և ամեն ինչ սեփականել` երկիր, հող, ունեցվածք, մշակույթ: Հայերի ունեցվածքով 1918 թ. ոչ միայն վճարեցիք Ձեր ահռելի արտաքին պարտքը, այլև դրեցիք ձեր նոր պետականության ու տնտեսության հիմքերը: Այդ մասին լավ է կարդաք թուրք հայտնի պատմաբաններ և հետազոտողներ Սայթ Չեթինօղլուի, Այշե Հյուրի և Թաներ Աքչամի աշխատությունները:

Ոչ Կոստանդինապոլիսն եք դուք կառուցել, ոչ էլ Վանի ամրոցն ու Անին, դուք ընդամենը խեղաթյուրել ու անվանափոխել եք: Իսկ վերջին հարյուր տարում Ձեր շատ հայրենակիցներ ձեռք են բերել ևս մեկ մասնագիտություն, որում գնալով հմտանում են. չաբավարարվելով հողի երեսին եղածը ուրիշներից խլելով` քանդում ու ավերում են հայերի (և մյուս քրիսոնյա ազգերի) եկեղեցիները, տներն ու գերեզմանատները` բռնված նրանց թողած ոսկիները գտնելու մոլուցքով: Ի դեպ` վերջերս թուրքական մի լրատվամիջոցում տպվեց հայերի ոսկիները որոնելու համար Youtube ում տեղադրված մի ուղեցույցի մասին, դրան կարող եք ծանոթանալ այստեղ (http://taraf.com.tr/haber/youtube-ta-profesyonel-hirsizlik-egitimi.htm):

Այո’, Ցեղասպանությունն իր ազդեցությունն է թողել հայ ժողովրդի վրա. որևէ ժողովրդի վրա նման աղետը չէր կարող ազդեցություն չունենալ: Ավելին` այն գուցե ոչ պակաս ազդեցություն է թողել հենց թուրք ժողովրդի վրա, որը ուրացման գործընթացում ամբողջությամբ խրվել է ստի, կեղծիքի և հայատյացության տիղմի մեջ: Դուք հայերին մեղադրում եք երևանյան և «ցեղասպանության հիվանդությամբ» տառապելու մեջ` չգիտես ում շնորհակալություն հայտնելով, որ այդ հիվանդություններից զերծ եք: Շատ բանիմաց երևալու պրիմիտիվ մղումը Ձեզ հասցրել է զավեշտալի իրավիճակի: Որպեսզի ասածս պարզ լինի, ահա հանագիտարանային մի ծանոթություն, որի նմանը կգտնեք բազմաթիվ կայքէջերում.  «Պարբերական հիվանդությունը կամ Միջերկրածովյան ընտանեկան տենդը (անգլերեն՝ Familial Mediterranean Fever կամ FMF) ժառանգական աուտոբորբոքային հիվանդություն է,  որը գլխավորապես, բայց ոչ բացառապես, հանդիպում է այն ազգերի ներկայացուցիչների մոտ, որոնց նախնիները բնակվել են Միջերկրական ծովի ավազանում, հատկապես հայերի, սաֆարդյան հրեաների (շատ ավելի քիչ` աշքենազի հրեաների) թուրքեր և Հյուսիսային Աֆրիկայի արաբների մոտ»: Հայտնի է նաև Երևանյան հիվանդություն անվանումով»։

Ինչպես պարզվում է, թուրքերն էլ են տառապում երևանյան հիվանդությամբ, որից զերծ լինելու համար անտեղի ուրախացել եք: Իսկ եթե երևանյան հիվանդություն ասելով նկատի ունեք այլ կարգի հիվանդություններ, ապա այստեղ էլ հաղթողի դափնին ձերն է: Թվարկենք Թուրքիայում խիստ տարածված «թուրքական հիվանդություններից» մի քանիսը` ցեղապաշտություն, ֆաշիզմ, մարդասպանություն, թմրամոլություն, տրանսվիստիզմ, բռնաբարություն և այլն: Զարմանք է հարուցում անասունների հետ սեռական հարաբերությունների տարածվածությունը, որոնց վերաբերյալ դատավարությունների մասին հաճախ ենք տեղեկանում թուրքական լրատվամիջոցներից: Այս համապատկերում Թուրքիայում ազգականների միջև այդքան տարածված սեռական հարաբերությունները կամ հոմոսեքսուալիզմը մի քայլ ավելի են մոտեցնում հոմո սապիենսին: Բայց Դուք նույնիսկ չեք կասկածում, որ տառապում եք ավելի ծանր հիվանդությամբ` ցեղասպանի սինդրոմով. սա է իրական անբուժելի հիվանդությունը, սակայն կասկածում եմ, որ Ձեր հոգեմտավոր ունակություններով կարողանաք այս բանը հասկանալ:

Իսկ հայերին տված ձեր բնորոշումները` ճիվաղ, կեղծավոր և այլն, ձեր այդ հիվանդության ամենապարզունակ ախտորոշումներն են: Բայց եթե Ձեզ հետաքրքրում են նման բնորոշումները, կարելի է մի փոքր ավելի հիմնավորված և փաստարկված խոսել:

Եւ այսպես` Դուք երևի պատահաբար չեք ընտրել Ձեր բնակության և քաղաքացիության երկիրը` Գերմանիան, այսինքն` գերմանացիների նկատմամբ ունեք համակրանք և վստահություն: Ահա գերմանական դասական փիլիսոփոյության հիմնադիր Էմմանուիլ Կանտի կարծիքը հայերի մասին. «Հայերի մեջ իշխում է մի յուրահատուկ առևտրային ոգի, այն է` նրանք զբաղվում են փոխանակությամբ` ճամփորդելով Չինաստանի սահմաններից մինչև Կորսոյի հրվանդանը Գվինեայի ծովափին: Դա ցույց է տալիս այս բանիմաց և աշխատասեր ժողովրդի յուրահատուկ ծագումը, ժողովուրդ, որը հյուսիս-արևելքից մինչև հարավ-արևմուտք ուղղությամբ անցնում է գրեթե ողջ Հին աշխարհով և կարողանում գրկաբաց ընդունելություն գտնել այն բոլոր ժողովուրդների կողմից, որոնց մոտ լինում է»:

Խտրականության և միակողմանիության մեջ չմեղադրվելու համար բերեմ  եւս մի մեծ եւրոպացու` Վիկտոր Հյուգոյի տեսակետը թուրքերի մասին. «Այստեղով թուրքեր են անցել, քանզի չորս կողմը սուգ է ու ավեր…»:

Շրջանցում եմ Շեքսպիրից ու Սերվանտեսից սկսած միչև մեր օրերի բազմաթիվ մեծերի կարծիքները թուքերի մասին: Դրանց Դուք կարող եք ծանոթանալ առանձնության մեջ` առանց վկաների:

Ի դեպ` մենք որևէ ազգի պիտակավորելը անբարո գործ ենք համարում, բայց պատմության մեջ գրեթե բոլոր ազգերին էլ այս կամ այն կերպ գնահատել են` հաշվի առնելով նրանց ներդրումը համաշխարհային քաղաքակրթական գանձարանում կամ դրա բացակայությունը: Պիտակավորելը և գնահատելը տարբեր բաներ են, բայց նորություն ասած չեմ լինի, եթե ասեմ, որ թուրքերին առաջին պիտակավորոները օսմանցիներն էին. նրանք «թուրք» բառն օգտագործում էին որպես հայհոյանք: Վերջերս էլ Թուրքիայի խորհրդարանում վեճ ծավալվեց այդ ինքնանվանումից հրաժարվելու հարցի շուրջ: Ըստ երևույթին պատճառներից մեկն էլ այն է, որ բազմաթիվ լեզուներում այդ բառը տակավին գործածվում է որպես հայհոյանք, իսկ նման բաները պատահականության արդյունք լինել չեն կարող:

Քանի որ Դուք փարիսեցիաբար հայտնում եք ձեր մտոհոգությունը հայերի իբր ծանր վիճակի մասին, վատ չէր լինի, որ մեկ կարծիք էլ լսեիք այդ վիճակի գլխավոր պատճառի մասի, որը Հայոց ցեղասպանության առիթով հայտնել է հատկապես թուրքերին քաջ հայտնի Վ. Գլադսոնը: Ահա այն. «Ցանկացած մեկը, ով անձամբ կծանոթանա փաստերի հետ, կհամոզվի, որ մարդկային լեզվի ուժը չի բավականացնի նկարագրելու այն, ինչն իրականում կատարվել ու կատարվում է, և որ չափազանցումը, եթե մենք նույնիսկ հակված լինեինք դրան, մեր ուժերից վեր կլիներ… Դժբախտաբար վայրի ցեղերը հայտնվեցին հայերի` հնագույն քրիստոնյա քաղաքակրթության և աշխարհի ամենախաղաղասեր, ամենաձեռնարկող և կշռադատող ազգի կողքին»:

Էժանագին քարոզչությամբ փորձում եք անտեղյակներին համոզել, որ հայսատանցիներն ապրում են ամսական 100 դոլարով, երբ գները խիստ բարձր են: Բայց արդյոք ձեր ամենագետ ուղղեղում հարց չի՞ ծագել, թե գներն ինչպես՞ են բարձր մնում, երբ մարդիկ փող չունեն: Կարծում եմ` սա Ձեզ համար մի փոքր բարդ խնդիր է, քանզի ավելի պարզ հարցերում եք զավեշտալի սխալներ թույլ տալիս: Ըստ Ձեզ` Հայաստանը օրական 6.500 մարդ է լքում: Այդ դեպքում ամենապարզ թվաբանությամբ  տարեկան Հայաստանից պետք է հեռանար 2 372 500 մարդ, իսկ անկախության 23 տարիների ընթացքում` մոտ 55 միլիոն: Անգամ եթե վերջին մեկ տարվա համար ձեր ասածը ճիշտ լիներ, այսօր Հայաստանում ոչ մեկ մարդ չէր լինելու:

Գիտակցելով, որ այդ թիվը, որին հիմարն անգամ չի հավատա, օրական 250 ավտոբուս կամ 45 ինքնաթիռ լիքը մարդով եք ներկայացնում, նման անհեթեթություններով հանդես չէիք գա: Դուք այս ի՞նչ տեսակ արարած եք:

Թուրքական դպրոցների և աշակերտների մակարդակի մասին տեղյակ լինելով հանդերձ, ճիշտն ասած, չէինք պատկերացնում, որ այն այսչափ ցածր է: Ձեր արած հաշվարկը նման է մի ժամանակ Ձեր վարչապետի` Թուրքիայում գտնվող հայաստանցիների վերաբերյալ կատարած հաշվարկին, որի կեղծ լինելը բացահայտվելուց հետո չգիտեր` ինչպես շտկել այն, և մի պոլսահայ էր հասել խեղճին օգնության:

Ձեր սեփական երկիրը գնացեք, տեսնենք` ինչերի կհանդիպեք:   Հայերենով դրան ասում են` իր աչքի գերանը չտեսնել, ուրիշի աչքի փուշը տեսնել. եթե Հայաստանի հետ այդքան սերտ առնչություններ ունեք (չգիտես թե ինչու), ուրեմն այդ խոսքն էլ գիտեք ամենայն հավանականությամբ:

Դուք մեզ խորհուրդ եք տալիս գնալ Հայաստան և ծանոթանալ նրա վիճակին, ուր դուք ականատես եք դարձել բռնապետության, այլանդակության, աղքատության և այլ նման բաների: Այո’, Հայաստանում ամեն ինչ չէ, որ իդեալական է, բայց ուզում եմ ձեզ հիասթափեցնել. մենք բնակվում ենք Հայաստանում, քաջածանոթ ենք ոչ միայն Հայաստանի, ալև Թուրքիյի վիճակին, ուր լինում ենք ամեն տարի: Ի դեպ` Դուք ինչու՞ եք Գերմանիայի քաղաքացի, ինչու՞ եք Ձեր այդ հրա~շք երկիրն ու ազգը թողել և մեկ այլ երկիր գնացել: Աղքատությա՞ն պատճառով, ճնշումների՞, այն պատճառո՞վ, որ անհնար էր այնտեղ ապրել, թե՞ այն պատճառով, որ Ձեր հարազատ Թուրքիան Ձեզ օտար է: Գիտենք, որ Դուք բացառություն չեք. Եւրոպայում և հատկապես Գերմանիայում միլիոնավոր թուրքեր են բնակվում, ովքեր իրենց հայրենիքից հեռացել են կամավոր, և ոչ թե հայերի նման Ցեղասպանության հետևանքով: Երկիրը հենց այնպես չեն լքում:

Գլխավորը ոչ թե թուրքական ազգայնամոլությանը փարվելն է, այլ մեկ ուրիշ երկրում ապրելը և անգամ քաղաքացիությունը փոխելն է, հարգելի’ «Աթաքիշի»:

Այստեղ տեղին է թուրքական ասացվածքը. «Իմ կրոնը հայհոյողը պետք է որ մուսուլման լինի»: Սակայն մենք փորձում ենք հասկանալ, թե միլիոնավոր թուրքեր ինչու են լքում իրենց երկիրը, որի բանտերը լցված են ազատախոհ մարդկանցով` լրագրողներ, քաղաքական գործիչներ, գրողներ, հրատարակիչներ, երկիր, որտեղ մարդկանց սպանում են այլ ազգի և կրոնի պատկանելու համար, որտեղ կոռուպցիան, կաշառակերությունն ու թալանը վերից վար վարակել են պետական ողջ համակարգը, որտեղից փախչում են հազարավոր ազնիվ և արդարամիդ մարդիկ, ինչպիսիք են մեծ մտավորականներ Օրհան Փամուքն ու Թաներ Աքչամը:

Թերևս եթե Ձեր երկրի նկատմամբ փոքր ինչ սրտացավ և ուշադիր, իսկ կարծիքների մեջ անաչառ լինեք, գոնե համացանցի, թուրքական հեռուստաալիքների կամ թերթերի միջոցով կտեղեկանաք, որ Ձեր սեփական երկրում միլիոնավոր մարդիկ շշեր հավաքելով և  աղբանոցների շնորհիվ են իրենց գոյությունը քարշ տալիս, և դա այն դեպքում, երբ Թուրքիայի «հոգատար» իշխանավորները, իրենց զավակներով և գերդաստանով, թալանում ժողովրդին: Թեև կասկածում եմ, բայց հնարավոր է, որ այդ դեպքում մի փոքր ամաչեիք ձեր վարքագծի համար:

Այս համապատկերում անհասկանալի են մնում ինչ-որ հայ կնոջ կամ հորը որոնող երիտասարդների դեդեկտիվ պատմությունները և դրանցում Ձեր մասնակցությունը, եթե անգամ դրանք ճիշտ են

Ինչպես երևում է, դուք լիովին անտեղյակ եք նաև Սփյուռք–Հայաստան հարաբերություններից… Մի բարեկամական խորհուրդ. երբեք մի խոսեք չիմացած բաներից, այլապես տգիտությունը կբացահայտվի ինքնաբերաբար: Դա վերաբերում է նաև հայ-քրդական հարաբերություններին: Լավ կլինի` մտածեք, թե դուք քրդերից որքան եք կարողանալու ստանալ:

Ձեր նամակի վերջում կա մի անիմաստ նախադասություն, որից միայն մեկ բան հասկացա. փորձում եք աշխարհահռչակ հայ գիտնական Հրաչյա Աճառյանին ներկայացնել որպես «մեծ թուրքագետ և լեզվաբան»: Հանրահայտ է, որ շատ հայ մեծեր հիմնել են թուրքական թատրոնը, կոնսերվատորիան, օպերային արվեստը …, բայց որ Հ. Աճառյանը (ըստ Ձեզ` Ռ. Աճառյանը, ինչը Ձեր գիտելիքների մակարդակն է ցույց տալիս) թուրքագետ է, սա կուրյոզների ոլորտից է: Տեղեկացնեմ, որ նա հայ է, ծնվել է Կոստանդնուպոլսսում 1876թ., վախճանվել է Երևանում 1953թ. Բարձրագույն կրթություն ստացել է Փարիզի Սորբոնի համալսարանում,  որտեղ աշակարտել մեծ հայագետ Անտուան Մեյեին: Երկար տարիներ նա ուսուցչություն է արել Էջմիածննում, Թավրիզում, Նախիջևանում, էրզրումում:

1920-ական թվականներից նշանակվում է ԵՊՀ դասախոս և ամբողջապես նվիրվում է գիտական ու մանկավարժական աշխատանքների և իրար ետևից լույս է ընծայում բազմաթիվ գիտական աշխատություններ: 50-ից ավել գրքերի հեղինակ է, գրել է «Հայոց լեզվի արմատական բառարանը» (5 հատոր), «Հայոց լեզվի պատմությունը» (2 հատոր), «Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի 562 լեզուների համեմատությամբ» (12 հատոր)» :

Եթե թուրքագետ ասելով նկատի ունեք նրա մեկ աշխատությունը` «Թուրքերենե փոխառյալ բառեր հայերենի մեջ», ապա թյուրիմացության մեջ եք: Բոլոր լեզուներն էլ (հատկապես հարևան), միմյանցից այս կամ այն չափով բառերի փոխառություն են կատարում,  որը հիմնական բառաֆոնդ չի դառնում, քանի որ շատ չնչին թիվ է կազմում: Թուրքերենից փոխառյալ բառեր կան այն հայկական բարբառներում, որոնք տարածված էին Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան կայսրության այլ տարածքներում: Սակայն գրական հայերնում դրանց թիվը չնչին է:  Թերևս բոլոր լեզուների մեջ բացառություն է կազմում թուրքերենը, որի բառապաշարի 65-70 տոկոսը արաբական և պարսկական բառեր են, բազմաթիվ բառեր էլ փոխառվել են եւրոպական և այլ լեզուներից, նաև` հայերենից: Ազգայնամոլությամբ հիվանդ Ձեր մքով երբևէ չի էլ կարող անցնել, որ թուրքական փենիր և յոգուրդ բառերը հայկական պանիրն ու յուղորդն են, իսկ հայկական երշիկ բառը փոխառյալ է թուրքերենից:  Սա լեզուների համար օրինաչափ երևույթ է, որից Դուք, ինչպես և շատ այլ բաներից, ոչինչ չեք հասկանում:

Իսկ եթե շատ եք ուզում հայազգի թուրքագետի անուն գիտենալ, ասեմ. դրանցից վերջինը հայնի լեզվաբան, ազգությամբ հայ Սևան Նշանյանն է, որին թուրքական զբոսաշրջությանն ու թուրքերեն լեզվին մատուցած ծառայությունների համար երախտագետ թուրքական արդարադատությունն անցյալ տարվա վերջերին դատապարտեց ազատազրկման: Իսկ մեծագույնը Հակոբ Դիլաչարն (Մարթանյան) էր, որի մասին կարող եք կարդալ այստեղ.   http://tr.wikipedia.org/wiki/Agop_Dila%C3%A7ar

Ձեր գրության վերջում ցուցադրում եք նաև յուրահատուկ գեղարվեստական ճաշակ` տխմարրությունը չզանազանելով բանաստեղծությունից: Հայերենի` Ձեր արտակարգ իմացությունը ցույց տալու համար Ձեր գրած առածը`«Անձրև տեղաց, կայծակը փայլատակեց», հայերեն չէ և բոլորովին էլ հայերի մասին չէ: Այդ առածի բնագիրը լատիներեն է, որը համապատասխանում է թուրքերենում առկա «Մարդը մարդու գայլն է» (Lupus-Wolf) ասացվածքին:

Տեղին է հիշեցնել Նապոլեոնի Բոնապարտի հայտնի խոսքը. «Հիմարները խելացիների հանդեպ ունեն մեկ առավելություն, նրանք միշտ գոհ են իրենք իրենցից»:

«Ակունքի» խմբագրություն