Զարգացումներ քրդական ճակատում

Տիրան Լոքմագյոզյան

Քուրդիստանի համայնքների միության (KCK-ՔՀՄ) գործադիր խորհրդի համանախագահ Բեսե Հոզաթի` լայն արձագանքների տեղիք տված հայտարարությունն ընդարձակվում և մեծանում է ջուրը նետված քարի առաջացրած շրջանակների նման:

Եթե Բեսե Հոզաթը մի հասարակ կազմակերպության անդամ կամ կուսակցական լիներ, ապա այդ արձագանքների մեկ տասներորդն անգամ չէր գրանցվի:

Եւ որովհետև Բեսե Հոզաթը քրդական շարժման ներկայիս առաջնորդներից մեկն է, նրա հայտարարությունը ևս այդ մակարդակով է արվել:

Քանի որ հիշյալ շարժման առաջնորդ Աբդուլլահ Օջալանը նույնպես, ով իր ցմահ բանտարկության պատիժը կրում է Իմրալըի հատուկ բանտում, խոսել է «հայկական, հունական և հրեական լոբբիների» մասին, այդ փաստն օգտագործվել է որոշ քուրդ մտավորականների կողմից, և պատճառաբանել, թէ Հոզաթին քննադատել են կին լինելու պատճառով և նման անլուրջ «պաշտպանության» անցնելով` փորձել աչքաթող անել որոշ մանրամասներ:

Ակնհայտ է` քանի որ Օջալանը գտնվում է բանտում, նրա խոսքերը հրապարակվում են իր հետ հանդիպած փաստաբանների հիշողություններում ամրագրվածի չափով և ձևով, այդ պատճառով էլ նրա բոլոր բառերն ու նախադասությունները լիովին չեն արտացոլվում: Իսկ այն պնդումը, թե Օջալանի դեմ ևս նման հակազդեցություն չի եղել, ճիշտ չէ: Օջալանը նույնպես քննադատվել է, իսկ այնուհետև փորձել այդ վիճակից դուրս գալ` ասելով, թե իր խոսքերը ճիշտ չեն ըմբռնել: Ինչ վերաբերում է Բեսե Հոզաթին, ապա վերջինս խիստ կոնկրետ է խոսել և ստացված արձագանքներից հետո կարիք չի զգացել որևէ մեկնաբանություն տալու առ այն, թե իր խոսքերը սխալ են հասկացվել: Ավելին, նույն մոտեցումը, այլևս որևէ կասկածի տեղ չթողնելու ձևով,  տեսանք Բեսե Հոզաթից մի քանի օր հետո` իրենց բողոքն արտահայտած հայերին կարծես թե հիմարի տեղ դրած Քուրդիստանի համայնքների միության (KCK-ՔՀՄ) գործադիր կոմիտեի անդամ Ռըզա Ալթունի կողմից, ով Բեսեի խոսքերը տարբեր ձևերով «մեկնաբանել» ձգտող անձանց հետ հակառակվել ու «հենց պետության ներսում` Թուրքիայում բույն դրած» լոբիների մասին խոսելով` ապացուցել է, որ հայերը բոլորովին էլ հիմար չեն և ամեն բան հասկացել են հենց այնպես, ինչպես կա:

Ո՞րն է այս ամենի իմաստը:

Սիրիայում ապահով նստած և երիտասարդներին մահվան բերանն ուղարկող «առաջնորդությունը», որ առյուծի տպավորություն է ստեղծում,  բռնվելուց հետո լացակումած կրկնում էր, թե «որքան շատ է սիրում թուրքերին» և որ «պատրաստ է ծառայել պետությանը», ինչպես որ բոլորն ակնհայտ կերպով տեսնում էին հեռուստատեսությամբ: Նկատելի է, որ դեռ մինչև վերջերս «օգտվե’ք ինձանից, օգտագործե’ք ինձ» ասելով` պետությանն ուղղված կոչով հանդես եկած Օջալանի համար վերջապես հասել է «օգտագործման» ժամանակը:

Տասնյակ հազարավոր երիտասարդների կյանքն արժեցած «իր դատը» զոհաբերելով` իր «պոստը» փրկելու համար միակողմանի զիջումներով «խաղաղության գործընթաց» ձևացնող Օջալանը շարունակում է պետությանը մատուցած «իր ծառայությունները». ինչպես երևում է, 2015-ին «դիմակայելու» համար զանազան ուղղություններով աշխատանքներ կատարող տարբեր պետական կառույցներ դեր են վերապահել նաև Օջալանին:

Ուղիղ 100 տարի առաջ պետության կողմից ստացան «հայերին կոտորելով` նրանց գույքը, կանանց ու երեխաներին հափշտակելու» թույլտվություն և դարեր շարունակ իրենց օգտակար եղած հարևաններին սադիստական կերպով սպանած (քիչ բացառություններով) Քրդերը, երբ «իրենց սրած թրերն» այս անգամ սկսեցին հենց իրենց հնձել, ախուվախ հանելով և իրենց գլուխները պատերին տալով` սկսեցին խոսել, թե պետության` իրենց առջև շպրտած ոսկորի համար իրենց բարեկամներին են սպանել: Սակայն տեսնում ենք, որ ուղիղ 100 տարի անց վերստին բեմադրվում է նույն ողբերգությունը` նույն դերասանների խաղով` կարծես հաստատելով «պատմությունը կրկնվում է» արտահայտությունը:

Ցավալին այն է, որ ոչ ոք չի խրատվել պատմությունից: Երևում է` Օջալանը չի ըմբռնել, որ միայն իրեն հատուկ քաղաքականության ավանդույթները դարեր շարունակ փոփոխության չենթարկած սույն երկրից իր մատուցած ծառայությունների դիմաց չի կարողանալու ավելին ստանալ, քան` Միդհաթ փաշան:

Մեկ այլ ցավալի փաստ է դարձյալ այս երկրի ավանդույթների հետ առնչվող «ենիչերիական մտայնությունը»:

Իրենց ընտանիքներից պոկված երեխաները, իրենց ինքնությունը հարկադրաբար մոռացնելու և բարոյական բոլոր արժեքներից զտված մեկական մահվան մեքենայի վերածվելով, սեփական ժողովուրդների դեմ ուղարկելու տեխնոլոգիան, այսօր էլ է շարունակվում:

Բեսե Հոզաթի ծննդվայար Դերսիմի շրջանը կազմում է էթնիկ ինքնությունները մոռացության մատնելով, վերստին և տարբերվող ձևով կազմավորելու «էթնիկ ինժեներության» գաղափարի գործադրման ամենաուշագրավ շրջաններից մեկը, մի տիպական «ասիմիլացիայի» շրջան:

Բեսե Հոզաթի հայկական ծագման վերաբերյալ խոսակցությունները (եթե ճիշտ են) խիստ ուշագրավ մի պատկեր են բերում մեր առջև:

Մեր առաջ ուրվագծվում է, 1915-ից հետո Դերսիմում ապաստանելով, կյանքը փրկելուց հետո կրոնը կորցնելով ալևի դարձած, լեզուն կորցնելով` զազա դարձած, սակայն ալևիների` ևս ճնշումների ենթարկվելու պատճառով իրենց «շիաների մի թև», զազաներին էլ որպես «քուրդ» ներկայացնող, հայ քրիստոնյայի ծագում ունեցող, ալևիացած-զազայացած, ձախակողմյան աթեիստական թևին հարած և քրդական շարժմանը մասնակցելով, իր «առաջնորդության» հրամանի համաձայն հանուն նոր ինքնության` սեփական ծագման և արմատների դեմ պայքար մղող մի անձ է:

Մարդը շրջվելով-շրջվելով ի~նչ վիճակի է հասնում. ինչպիսի~ դառը ճակատագիր…

Այս դրությանն ի տես` ակամա մտածում ենք. Սաքինե Ջանսըզը, որին (մահվանից հետո) Ռըզա Ալթունը անընդմեջ գովաբանում էր իր հավատամքների և ուղղամտության համար և հայտնում, թե հենց այդ ուղղամտության պատճառով էին իր հետ հաճախ բանավեճեր լինում, արդյո՞ք չցանկանալով բեսեհոզաթություն անել` «նոր քաղաքականությանն» ընդդիմանալու պատճառով էր իրոք ներքին հաշիվների զոհը դարձել: Որպես ուշագրավ «պատահականություն» (թեև քաղաքականության մեջ պատահականություններ չեն լինում), «հայկական լոբիին» վերաբերող խոսքերը հենց Սաքինե Ջանսըզի սպանության տարելիցին արված հարցազրույցի ժամանակ են ասվել Ռըզա Ալթունի կողմից:

Երևում է, որ որքան դեպքերը զարգանում են, այնքան ավելի շատ են որոշ դեպքեր առնչվում միմյանց հետ:

Ի դեպ` նման պնդումներով հանդես եկած անձինք, եթե պատիվ ունեն, պետք է այդ մեղադրանքները հստակ ապացույցներով և անուններով ներկայացնեն և պետք է գիտակցեն, որ հակառակ դեպքում հասարակ ստախոսի պիտակից այլևս չեն կարողանա ազատագրվել:

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net