Էրդողանի դիրքերը սասանվում են, կամ «պետության մեջ պետություն կա»

Դեկտեմբերի 17-ին Անկարայում և Ստամբուլում ոստիկանության կողմից անսպասելիորեն սկսված ու ամբողջ Թուրքիան ցնցած հակակոռուպցիոն օպերացիան, որը մամուլում ստացել է «Մեծ կաշառք» անվանունը, նոր զարգացումներ է ստանում:  

Իրավապահների հատուկ գործողությունների արդյունքում  արդեն ձերբակալվել է 52 մարդ, որոնց թվում՝ Թուրքիայի երեք նախարարների՝ ներքին գործերի նախարար Մուամմեր Գյուլերի, էկոնոմիկայի նախարար Զաֆեր Չաղլայանի և քաղաքաշինության նախարար Էրդողան Բայրաքթարի որդիները՝ Բարըշ Գյուլերը, Սալիհ Քաան Չաղլայանն  ու Օղյուզ Բայրաքթարը, ինչպես նաև Թուրքիայում հայտնի բիզնեսմեն  Ալի Աղաօղլուն, Ստամբուլի Ֆաթիհ վարչական շրջանի ղեկավար Մուստաֆա Դեմիրը, «Հալք» բանկի գլխավոր տնօրեն Սուլեյման Ասլանը, գործարար Ռեզա Զարրաբը, մի շարք այլ պետական ու վարչական ապարատի ներկայացուցիչներ:  

Այս օրերին հատկապես շրջանառվում է գործարար Ռեզա Զարրաբի անունը, որը ծնվել է Ադրբեջանում և այժմ գործունեություն է ծավալում Թուրքիայում: Նա օրենքներ շրջանցելու համար միլիոնավոր դոլարների կաշառք է տվել նախարարներին և նրանց որդիներին: Բացի վերոնշյալ երեք նախարարներից՝ Bugün թերթի հավաստմամբ՝  շրջանառվում է նաև Թուրքիայի Եվրամիության հարցերի նախարար, Էրդողանի մերձավոր շրջապատից համարվող Էգեմեն Բաղըշի անունը, որն, ըստ տարածված տեղեկությունների, նույնպես կաշառք է վերցրել: Կալանավորվածները, բացի կաշառակերությունից, կասկածվում են նաև ապօրինի շինարարության և խարդախությունների մեջ:

Գաղտնիության պայմաններում մի քանի դատախազի հրամանով նախապատրաստված այս գործողությունները ենթադրաբար իրականացվել են գյուլենական համայնքի կողմից և հարված են Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ու նրա գլխավորած Արդարություն և զարգացում կուսակցության (ԱԶԿ) հեղինակությանը: Այս գործում ներգրավված մի շարք բարձրաստիճան ոստիկաններ արդեն պաշտոնանակ են արվել:

Ուշագրավ է այն փաստը, որ դեկտեմերի 17-ին Էրդողանը երկրում չէր: Ուշադրություն են գրավում նաև թուրքական մամուլում հայտնված այն տեղեկությունները, թե անվտանգության մարմինները ավելի քանի մեկ տարի է՝ գաղտնալսում են Էրդողանին: Հետաքրքիր է նաև Zaman-ի հրապարակումն այն մասին, թե կասկածյալնները ձերբակալությունից օրեր առաջ սկսել են վերացնել որոշ փաստաթղթեր, ինչից հետո ոստիկանությունն անմիջապես գործի է անցել ու ձերբակալել նրանց:

Սակայն դեպքերի գլխապտույտ զարգացումն այսքանով չսահմանափակվեց: Գյուլենական համայնքին մոտ կանգնած ու Թուրքիայում ամենամեծ տպաքանակն ունեցող Zaman-ը գրում է, որ Թուրքիայի օրակարգում անսպասելիորեն հայտնված կաշառակերության և խարդախության գործով հայտնաբերվել են ցնցող ապացույցներ: Ձերբակալվածներից «Հալք» բանկի նախագահի տանը խուզարկությունից հետո կոշիկի տուփի և գրադարանի միջից հայտնաբերվել է 4,5 մլն դոլար: Ներքին գործերի նախարար Գյուլերի որդու տանը հայտնաբերվել է մեծ քանակության փող, ինչպես նաև դրամ տպելու սարք: Այս ամենն անմիջապես հայտնվեց թուրքական թերթերի առաջին էջերում ու է՛լ ավելի սրեց իրադրությունը: Համացանցում տարածվել են տեղեկություններ, թե ինչպես է Զարրաբը կաշառք տալիս թուրք նախարարին:

Թեև թուրքական մամուլը զգուշանում է վերլուծություններ անել վերոնշյալ ձերբակալությունների վերաբերյալ, սակայն աստիճանաբար հստակ ուրվագծվում է Էրդողան-Գյուլեն հակասությունը: Հունգարիայում գտնվող Էրդողանը, կոշտ արձագանքելով ձերբակալություններին, հայտարարեց, որ տեղի է ունեցել «կ­­­եղտոտ օպերացիա», որն անընդունելի է իր համար: Էրդողանը հայտարարեց նաև, որ վերոնշյալ խմբերը ցանկանում են «պետության մեջ պետություն լինել»:

Արդարություն և զարգացում կուսակցությունն էլ տեղի ունեցած ձերբակալությունները որակել է իր դեմ ուղղված «քաղաքական օպերացիա»: Էրդողանը լավ է հասկանում, որ իր իշխանության դեմ վտանգը գալիս է ոչ թե երկրի ընդդիմության, այլ հենց իր կուսակցության ներսից: Նկատելի է, որ կուսակցության մեջ գոյություն ունի որոշակի խուճապ. չի բացառվում նաև, որ կուսակցության մեջ գտնվող «գյուլենական թևը» առանձնանա, եթե հաշվի առնենք, որ Թուրքիայում գոյություն ունի կուսակցությունների պառակտման պրակտիկա: Այս պարագայում կարևորվում է Թուրքիայի նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի և փոխվարչապետ Բյուլենթ Արընչի դիրքորոշումը, որոնք թեև կուսակցության հիմնադիրներից են, սակայն վերջին շրջանում լարված հարաբերություններ ունեն Էրդողանի հետ: 

Մինչ Էրդողանի համախոհների թևը սկսում է համախմբվել, մամուլում լուրեր են տարածվել, թե ԱԶԿ-ի պատգամավորների մասնակցությամբ սեռական բնույթի տեսանյութեր կան: Մասնավորապես, այդ մասին գրել է Аkit թերթը, որը պնդում է, թե 40 պատգամավորների մասնակցությամբ նման տեսանյութեր գոյություն ունեն: Այստեղ պետք է հիշել նաև Գյուլենի այն հայտարարությունը, թե Թուրքիայի ամենակարևոր անձանցից մեկի մասնակցությամբ նույնպես այդպիսի տեսանյութ կա: 

Այս իրադարձությունների առնչությամբ հայտարարություն է տարածել նաև գյուլենական համայնքի առաջնորդ Ֆեթուլլահ Գյուլենի փաստաբան Օրհան Էրդեմլին: Ըստ նրա՝ բոլոր մեղադրանքները և այն հայտարարությունները, թե համայնքը պատերազմ է հայտարարել  կառավարությանը, «անհիմն են և չեն համապատասխանում իրականությանը»: Համայնքին մոտ կանգնած Zaman-ը նույնպես ժխտում է համայնքի կապը ձերբակալությունների հետ և գրում, որ բոլոր այդ հայտարարությունները, թե ձերբակալությունների հետևում գյուլենականներն են կանգնած, նպատակ ունեն «շեղել հանրության ուշադրությունը»:

Էրդողան-Գյուլեն հակասությունները սրվել են վերջին ամիսների ընթացքում և պայմանավորված են նրանով, որ կառավարությունը նպատակ ունի փակել մասնավոր դպրոցները, որոնց մի մասը պատկանում է գյուլենական համայնքին և համարվում են շարժման թե՛ գաղափարական օջախներ և թե՛ եկամտի հիմնական աղբյուրներից մեկը: Գյուլենը Թուրքիայում և իսլամական մի շարք երկրներում ունի հարյուրավոր դպրոցներ, որտեղ և քարոզվում են համայնքի գաղափարները: Գյուլեն-Էրդողան հակասությունը թափանցել է նաև Արդարություն և զարգացում կուսակցության մեջ: Օրեր առաջ կուսակցությունից հեռացավ հայտնի պատգամավոր, գյուլենական շարժման հետևորդ, նախկինում հայտնի ֆուտբոլիստ Հաքան Շյուքյուրը:

Ֆեթուլլահ Գյուլենի հզոր և ազդեցիկ իսլամական շարժումը մշտապես համարվել է Թուրքիայում կառավարող Էրդողանի  քաղաքական հենարանը: Գյուլենի գլխավորած շարժումը մշտապես քարոզում է իսլամական չափավորություն, հանդուրժողականություն, միջդավանական և միջկրոնական երկխոսութուն: Ըստ նրա` իսլամն ու ժողովրդավարությունը համատեղելի են: Շատ են խոսում այն մասին, որ Գյուլենը մեծ ազդեցություն ունի թուրքական կառավարության, ոստիկանության և այլ հաստատությունների վրա, ինչը վերջին շրջանում տեղի ունեցած իրադարձությունների վկայությունն է: Գյուլենը ներկայում բնակվում է ԱՄՆ-ում:

Պատրաստեց Գոռ Երանյանը

http://civilnet.am/2013/12/19/erdogan-turkey-state-within-state-corruption-probe