Դարձյալ նույն երգը

Թաներ Աքչամ

Դավութօղլուն իր հայաստանյան այցի ժամանակ մի խումբ լրագրողների հետ տեղի ունեցած հանդիպման շրջանակներում 1915-ի վերաբերյալ կիրառել է անգլերեն “inhumane”` «անմարդկային» արտահայտությունը: Բացի այդ, տեղահանության առնչությամբ ասել է «միանգամայն սխալ կիրառում» նախադասությունը: Ես սույն լուրը “Hürriyet Daily News” պարբերականից բացի այլ լրատվամիջոցում չեմ հանդիպել. այդ պատճառով էլ բարդ է հասկանալ, թե այդ արտահայտություններից որքանն են պատկանում Դավութօղլուին, և որքանն են լրագրողի ամփոփումը: Խիստ ուշագրավ է նաև այն փաստը, որ թուրքական մամուլը այս հարցին գրեթե բոլորովին չի անդրադարձել, բայց առայժմ մի կողմ դնենք դա:

Ըստ իս, գնահատելի քայլ է, որ Դավութօղլուն օգտագործել է «անմարդկային» հասկացությունը:

Կարծես, եթե մի քիչ էլ ջանք գործադրի, կարող է ասել «մարդկայնության դեմ հանցագործություն» արտահայտությունը: Դա, անշուշտ, պետք է ընկալել որպես թուրքական կառավարության կողմից արված մի դրական քայլ:

Նաև հաստատ է, որ այդ քայլը մերպեսներին դրդեց սպասել, թե ինչ է լինելու դրանից հետո: Սակայն ծուռ նստենք, շիտակ խոսենք և ինքներս մեզ չխաբենք:

Խնդրի ուղղությամբ պետական քաղաքականության մեջ առկա է մարդու խրտնեցնող մի շարունակականություն: Արտաքին աշխարհին հղված ուղերձների և երկրի ներսում կատարվածների միջև անընդհատ մի մեծ անդունդ է եղել:

Մեր կառավարությունները վերին աստիճանի վատ պաշտոնական արձանագրություններ ունեն:

Տանք երեք օրինակ:

Առաջինը Մ. Քեմալին պատկանած և իմ կողմից ներկայացված` 1915-ը դատապարտող խոսքերն են:

Մի կողմից, ինչպես դա նկատելի է 1926 և 1927 թվականներին “Los Angeles Examiner” պարբերականին տված հարցազրույցի օրինակում, նա դատապարտում է օսմանահպատակ քրիստոնյաների դեմ իրագործված ոճրագործությունները և ասում, որ այդ պատճառով պետք է հաշիվ պահանջել իթթիհադականներից:

Բայց, միևնույն ժամանակ, 1926 թ. հունիսին հրապարակված մի օրենքով` սպանված և մահապատժի ենթարկված երիտթուրքերն ընկալվում են որպես հայրենիքի հերոսներ, և նրանց {ընտանիքներին} հայերից բռնազավթված գույք է բաժանվում:

Շատ է գրվել-մրվել 1926 թ. մայիսի 31-ին ընդունված և նույն տարվա հունիսի 27-ին Թուրքիայի Հանրապետության պաշտոնաթերթ «Ռեսմի գազեթե»-ում հրապարակված 405 թվակիր այդ օրենքի մասին, ըստ որի` որոշվել էր 20 հազար լիրայի արժեքով անշարժ գույք տրամադրել մի շարք անձանց, այդ թվում` Թալեաթ փաշային, Ջեմալ Ազմիին, Բեհաեդդին Շաքիրին և Սայիդ Հալիմ փաշային, ինչպես նաև` մահապատժի ենթարկված Մուշի կառավարիչ Սերվեթին, Ուրֆայի կառավարիչ Նուսրեթին, Բողազլըյանի գավառապետ Քեմալին, Դիարբեքիրի նահանգապետ դոկտոր Ռեշիդին և երզնկացի Հաֆըզ Աբդուլլահին:

Երկրորդ օրինակը Թուրք-հայկական հաշտության հանձնաժողովն է, որը հապավումով հայտնի է “TARC” անվամբ:

Դա մի հանձնաժողով էր, որ հիմնվել էր 2001 թ.` Թուրքիայի և Հայաստանի միջև պատմականորեն առկա խնդիրները լուծելու նպատակով:

Թուրքական կողմի անդամները զորացրված զինվորական կամ քաղաքացիական բարձրաստիճան պաշտոնյաներ էին:

Թուրքիան արտերկրում սույն հանձնաժողովի շնորհիվ հանդես է գալիս մեծ նախաձեռնությամբ. փոխում է Ցեղասպանության խնդրի հանդեպ իր կեցվածքը և այլ ձևերով բավականին մեծ աղմուկ հանում:

Իսկ երկրի ներսում այս հանձնաժողովը և նրա գործունեությունը գիտակցաբար գաղտնի է պահվում թուրք հասարակական կարծիքից: Դրա համար էլ ոչ ոք տեղեկություն անգամ չի ունենում, որ նման հանձնաժողով է ստեղծվել:

Այնուհետև հանձնաժողովի անդամ Օզդեն Սանբերք Թյուրքը բերանից թռցնում է թուրքական կողմի իրական նպատակը: Նա 2001 թ. տված մի հարցազրույցում նշում է, թե թուրքական կողմի մտադրությունը Ցեղասպանության ընդունման ուղղությամբ գործադրվող միջազգային ճնշումը նվազեցնելն է:

“TARC” նախաձեռնությունն իրոք էլ օգուտ է տալիս: Թե’ Եվրոպական խորհրդարանը և թե’ ԱՄՆ-ի կառավարությունը “TARC” նախաձեռնությունը դրական գնահատող հայտարարություններ են անում:

Երրորդ օրինակը մերօրյա է. թեև Դավութօղլուն Երևանում 1915-ը որակում է «մարդկության դեմ» ուղղված մի գործողություն, սակայն թուրքական կառավարությունը ռազմավարական նախագծեր է մշակում` «անհիմն Հայոց ցեղասպանության պնդումների դեմ պայքարելու» ուղղությամբ:

2013 թ. փետրվարի 14-ին փոխվարչապետ Բյուլենթ Առընչը Մանիսայի պատգամավոր Էրքան Աքչայի գրավոր հարցապնդմանն ի պատասխան հաղորդում է. «Թուրքական պատմագիտական ընկերությունը 2013-2017 թթ. Ռազմավարական ծրագրի ուղղությամբ շարունակում է Հայոց ցեղասպանության պնդումների դեմ ուղղված աշխատանքները»:

Թուրքական պատմագիտական ընկերության` հայկական թեմաներով ուսումնասիրություններ կատարող ուսանողների ցուցակագրումը ևս պետք է որ այդ ռազմավարական ծրագրի մի մասը լինի:

Արտաքին աշխարհին այլ ուղերձ, իսկ ներքինին` իմացածի վերընթերցում… Մի բան է պարզ` 1920-ականներից հետո առանձնապես ոչինչ չի փոխվել:

tanerakcam@gmail.com

http://www.taraf.com.tr/taner-akcam/makale-eski-tas-eski-hamam.htm

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net