ԺԹ դարուն վերջաւորութեան, Ի դարուն սկիզբը Օսմանեան աշխարհագրութեան մէջ եղած է կարեւոր քաղաքական եւ ընկերային փոխակերպումներու ժամանակաշրջան մը: Այս փոխակերպումներէն ոմանք պարունակած են անհատական ու զանգուածային կրօնափոխութեան փորձառութիւններ, ու տարբեր ժամանակաշրջաններու եւ գործընթացներու հետեւանքով մեծ թիւով հայեր իսլամաց(ու)ած են: Յատկապէս ալ 1915-16 թուականներուն իսլամաց(ու)ած հայերուն թիւը զգալիօրեն աճած է: Գիտենք, որ անյայտ թիւով հայ մանուկներ 1915 թուականի ջարդերէն եւ մահէն ճողոպրած՝ որդեգրուած են իսլամ ընտանիքներու կողմէ, իսկ չափահասներէն որոշ կանայք, ինչպէս նաեւ աւելի նուազ թիւով տղամարդիկ փրկուած են՝ ամուսնանալով իսլամներու հետ։ Իսկ աւելի բացառիկ պարագաներուն՝ ընտանիքի մը, թաղամասի կամ գիւղի հայերուն կարեւոր մէկ մասը ողջ մնացած է՝ ընդունելով իսլամ կրօնքը: Այսպիսով ողջ մնացած հայերուն մէկ մասը (յատկապէս տղամարդիկ), նոյնիսկ եթէ յետագայ տարիներուն անոնք միացած են իրենց հայ ընտանիքներուն, ոմանք իրենց կեանքը շարունակած են որպէս իսլամ, իրենց տրուած թրքական, քրտական եւ արաբական անունով, իրենց պատմութիւնը գաղտնի պահելով: Մինչեւ վերջերս պատմութեան մէջ լուռ անտարբերութիւն կը տիրէր վերապրած իսլամաց(ու)ած հայերուն մասին, սակայն այս խոր լռութիւնը փարատուած է վերջին տարիներուն հրատարակուած վէպերով, յուշագրութիւններով, պատմական ուսումնասիրութիւններով եւ վկայութիւններով: Այս խորհրդաժողովին նպատակն է մէկ կողմէն իսլամաց(ու)ած հայերուն ապրած դժուարութիւններն ու անոնց հետեւանքները հասկնալ, միւս կողմէ ալ այս լռութեան շուրջ եղող շերտերն ու այս լռութեան խախտման գործընթացը ուսումնասիրել ու քննարկել է:
Իսլամաց(ու)ած հայերը ինչե՞ր ապրեցան: Ինչպէ՞ս յաղթահարեցին այդ դժուարին փորձառութիւնները: Որո՞նց հետ եւ ինչպէ՞ս կիսուեցան իրենց ապրումները: Անոնց փորձառութիւնները ինչպէ՞ս ցոլացան իրենց զաւակներուն եւ թոռներուն վրայ։ Ինչպէ՞ս ազդեց անոնց ապրած վայրերն ու տարածքաշրջանները: Ինչպէ՞ս կը յիշուի եւ ինչպէ՞ս կը պատմուի տարբեր տարածքաշրջանի իսլամաց(ու)ած հայերու փորձառութիւնները:
Իսլամաց(ու)ած հայերու թոռները ինչպէ՞ս կը մօտենան իրենց մեծ հայրերուն եւ մեծ մայրերուն պատմածներուն նկատմամբ: Ինչպէ՞ս կը ձեւաւորուին ինքնութեան եւ պատկանելիութեան հասկացողութիւնը: Տեղի ունեցող քաղաքական զարգացումներն ու լարուածութիւնները ինչպէ՞ս կ՚ազդեն իրենց կեանքին վրայ: Այս գործընթացը ինչպէ՞ս կը ցոլանայ տարբեր տեղական փորձառութեանց վրայ:
Ինչպէ՞ս կրնանք հասկնալ իսլամաց(ու)ած հայերուն լուռ կեցուածքը: Ինչո՞ւ այսքան ուշ տեղեկացանք իսլամաց(ու)ած հայերուն պատմութիւնը եւ ինչո՞ւ մինչեւ այսօր մեր տեղեկութիւնները տակաւին այսքան սահմանափակ են: Այս լռութիւնը ո՞րքանով կապ ունի սեռային հասկացողութեան՝ կանայք, տղամարդիկ եւ «սերունդի շարունակութեան» վերաբերեալ համոզմունքի հետ: Վերջին տարիներուն ինչերո՞ւ կը կապէք այս նիւթին շուրջ աճող հետաքրքրութիւնը:
Իսլամաց(ու)ած հայերուն պատմութիւնները, ցեղասպանութիւններու եւ յատկապէ՛ս 1915 թուականի ցեղասպանութեան մասին ակադեմական գրականութեան ինչպէ՞ս կը նպաստէ, եւ կամ ինչպէ՞ս կը բարդացնէ սահմանները: Անոնք ի՞նչ կ՚առաջարկեն ցեղասպանութեան մէջ «Survivor»/«Վերապրող»ներու մասին: Այս պատմական փորձառութիւնները հասկնալու գործընթացին, այլ տարածքաշրջաններու մէջ տեղի ունեցող պատերազմներէն, ցեղասպանութիւններէն եւ կամ քաղաքական բռնութիւններէն (Հոլոքոստ, Աւստրալիոյ մէջ Ապորժին տեղացի մանուկներուն սպիտակամորթ ընտանիքներուն կողմէ բռնի որդեգրումները, Շիլիի մէջ ձախակողմեան ընտանիքներու զաւակներուն որդեգրումները, որոնք կատարուած են յեղափոխութիւն կատարող սպաներու ընտանիքներուն ձեռամբ) եւ անոնց մասին կատարուող ուսումնասիրութիւններէն ինչե՞ր կարելի է սորվիլ: Ինչպիսի՞ յարաբերութիւններ ու տարբերութիւններ կան նախորդ դարերուն Օսմանեան աշխարհագրութեան մէջ տեղի ունեցած իսլամաց(ու)ած փորձառութիւններուն եւ անցեալ դարուն տեղի ունեցած փորձառութիւններուն միջեւ:
Այս խորհրդաժողովին նպատակն է այս եւ նման հարցումները արծարծել, թէ՛ 1915 թուականի պատմական ուսումնասիրութիւններու եւ թէ ներկայ էթնիք/ազգային պատկանելիութեան, սեռային, հանրային պատասխանատուութեան եւ արդարութեան քննարկումներու նպաստ բերել է: Այս խորհրդաժողովին մէկ այլ նպատակն է առերեսուիլ անցեալի եւ ներկայի բռնութեան, խտրականութեան եւ անարդարութեան փորձառութիւններու հետ։
Հրանդ Տինք Հիմնարկ եւ Պօղազիչի համալսարանի պատմութեան բաժնի միասնաբար եւ «Հայտէր» մալաթիացի բարեգործասէր Հայոց մշակութային եւ գործակցութեան միութեան աջակցութեամբ՝ 2-4 Նոյեմբեր 2013 թուականներուն կը կազմակերպեն համաժողով մը, որը պիտի իրականանայ Պօղազիչի Համալսարանի Ալպէրթ Լոնկ սրահին մէջ:
Գիտական յանձնախումբ
Ահմէտ Ինսէլ (Galatasaray University)
Անտրէ Փեթօ (Central European University)
Այֆէր Պարթու Ճանտան (Boğaziçi University)
Այշէ Կիւլ Ալթընայ (Sabancı University)
Պօղոս Լեւոն Զէքիեան (Venedik Ca’ Foscari University)
Հիւլյա Ատաք (Sabancı University)
Ժագի Մանսուրեան (PEN Melbourne)
Մուրատ Եուքսէլ (Koç University)
Ռայմոնտ Գէորգեան (Paris 8 University)
Ռոնալտ Գրիգոր Սիւնի (Michigan University)
Սէլիմ Տէրինկիլ (Boğaziçi University)
Վահէ Թաշճեան (Houshamadyan)
Զէյնէպ Թիւրքյըլմազ (Dartmouth College)
Կարգադիր Յանձնախումբ
Այշէ Կիւլ Ալթընայ
Այշէ Քատըօղլու
Տէլալ Տինք
Էմինէ Քոլիվար
Ֆէթհիյէ Չէթին
Խոսրով Քէօլէդաւիթօղլու
Այֆէր Պադրու Ճանտան
Սիպէլ Ասնա
| Նոյեմբերի 2, շաբաթ | ||||||||||||
| 10.00 – 10.30 | Ողջույնի խոսք | Ռաքել Դինք
Գյուլայ Բարբարոսօղլու Հոսրոֆ Քյոլեթավիթօղլու Այշե Գյուլ Ալթընայ |
Հրանտ Դինք հիմնադրամ
Բողազիչի համալսարանի նախագահ MalatyaHAYDer նախագահ Հրանտ Դինք հիմնադրամ և Սաբանջը համալսարան |
|||||||||
| 10.30 – 11.30 | Բացման խոսք | Ֆեթիե Չեթին
Նէպահաթ Աքքոչ Սիպէլ Ասնա |
||||||||||
| 11.30 – 11.50 | Սուրճի / թեյի ընդմիջում | |||||||||||
| 11.50 – 13.20 | Պատմության բեռը; անվանակոչման քաղաքականություն. գաղափարական բանավեճ
(Այֆեր Բարթու Ջանդան) |
Զեյնեփ Թյուրքյըլմազ
Ավետիս Հաճեան Այշե Գյուլ Ալթընայ |
Կրոնափոխության մասին հետազոտություններ. անդրադարձ օսմանյան և հանրապետական պատմությանն ու պատմագրությանը:
Անատոլիայի հայերի և մերօրյա մահմեդականացված հայերի մասին Շնորհ Պատրիարքի առաջարկած չորս դասակարգումը: Մահմեդականացված հայերի շուրջ պատմական և պատմագիտական լռություն և նոր հիշատակի գործ ազգային պատկանելիության, ազգի և սեռի շուրջ: |
|||||||||
| 13.20 – 14.30 | Ճաշ | |||||||||||
| 14.30 – 16.30 | Հայերի մահմեդականացման հին և նոր պատմություն | Սերգեյ Վարդանյան
Սերափ Դեմիր Մահիր Օզքան Ուղուր Բահադըր Բայրաքթար Սելիմ Դերինգիլ |
Մահմեդականացված համշենահայեր. զոհեր և ականատեսներ:
Զանգվածային կրոնափոխությունը Համշենում Համշենական ինքնություն. մշակույթ, լեզու և կրոն Առևանգումը, ամուսնությունը և մահմեդականացումը Թանզիմաթի ժամանակաշրջանում Զանգվածային կրոնափոխությունը 1894-1897թթ. Համիդյան կոտորածների ընթացքում |
|||||||||
| 16.40 – 17.00 | Սուրճի / թեյի ընդմիջում | |||||||||||
| 17.00 – 18.50 | 1915թ–ին մահմեդականացված հայերը. պատմություն և վկա Ι
(Ռեյմոնդ Գևորգյան) |
Թաներ Աքչամ
Արմեն Մարսուպյան Աննա Ալեքսանյան Գայանե Չոբանյան |
Ասիմիլացիան որպես հայերի կրոնափոխության կառուցվածքային բաղադրիչ
Վերապրածի չպատմված պատմություն. <<մահմեդականացված>> հայ ընտանիք Մարսովանում,1915-1919 Ռուբեն Հերյան. Հայոց ցեղասպանությունից հետո հայ կանանց և երեխաների ազատարար Արաբացված հայերի հարցը |
|||||||||
| Նոյեմբերի 3, կիրակի | ||||||||||||
| 9.30 – 11.40 | 1915թ-ին մահմեդականացված հայերը. պատմություն և վկա Ι Ι
(Ռոնալտ Գրիգոր Սիւնի) |
Վահե Թաչջյան
Արդա Մելքոնյան Դորիս Մելքոնյան Իշխան Չիֆթչյան Հիլմար Կայսեր |
Խառնամուսնություն, պոռնկություն (մարմնավաճառություն), գոյատևում. վերապրած հայ կանանց վերաինտեգրումը հետօսմանյան հայ համայնքներ
Սեռը և գոյատևման տարբերակները հայոց ցեղասպանության ընթացքում Տարված մահմեդական կենցաղ-ցեղասպանության ընթացքում հայ երեխաների փորձը (փորձառությունները) Մահմեդականացումը որպես գոյատևման և/կամ անհետացման միջոց. 1915թ. ցեղասպանության ընթացքում հայերի մահմեդականացման տեսություն և պրակտիկա Հայ աքսորյալների ասիմիլացիան, 1915-1917 |
|||||||||
| 11.40 – 12.00 | Սուրճի / թեյի ընդմիջում | |||||||||||
| 11.50 – 13.40 | Հիշողության հետքերը. երաժշտություն, ուտեստներ և պատմություններ
(Ֆէրհունտէ Էօզպայ) |
Ուենդի Համլինք
Ջաֆեր Սարըքայա Նևին Եըլտըզ Թահինճիօղլու Ռուբինա Փերումյան |
Սասունի հայերի երաժշտական հիշողությունը
Միայն լոխումն է մնում հուշ. Սևծովյան շրջանի մահմեդականացված հայերը և մի համի մնայում պատմություն Գոյության պատմություն. ի՞նչ է մնում Սարայից Մահմեդական հայեր, պարադո՞քս |
|||||||||
| 13.50 – 15.00 | Ճաշ | |||||||||||
| 14.50 – 16.40 | Հիշողություն, ազգային պատկանելիություն, կրոն. Դերսիմ
(Եքթան Թյուրքյըլմազ) |
Ատնան Չելիք
Դավութ Յեշիլմեն Ռամազան Արաս Ումիթ Քուրդ և Մուրատ Ուչաներ |
Մահմեդականացված հայ ընտանիքների գոյատևման ստրատեգիաները(մարտավարությունը). Տիգրանակերտի(Դիարբեքիր) Փասուրի(Քուլփ) դեպքը
Հայերի ընկալումը ժամանակակից քրդական վեպերում և հավաքական հիշողության ներկայացում Միսիլմենի. Մահմեդական քրդերի շրջանում մահմեդական հայերի ընկալման վերլուծությունը Բեսնիից 36 <<մահմեդական>> հայ երեխայի պատմությունը |
|||||||||
| 16.50 – 17.10 | Սուրճի / թեյի ընդմիջում | |||||||||||
| 17.10 – 18.40 | Հիշողություն, ազգային պատկանելիություն, կրոն. Դերսիմ
(Մուրատ Եիւքսէլ) |
Նեզահաթ Գյունդողան և Քազըմ Գյունդողան
Հրանուշ Խառատյան Գյոքչեն Բ. Դինչ |
Հայերը 1937-38թթ. Դերսիմի Թերթելեում
<<Ես Դերսիմից եմ>>. ինքնությունից խուսափելը Դերսիմի բնակչության շրջանում և Դերսիմի ալևի դարձած հայերը Պաշտպանված, բայց խտրականության ենթարկված. Դերսիմի հայեր |
|||||||||
| Նոյեմբերի 4, երկուշաբթի | ||||||||||||
| 10.00 – 12.00 | Սեմինարներ | Ժուլիդե Առալ
Ուֆուկ Սեզգին |
Սեմինար 1. Մահմեդականացված հայերի երեխաների և թոռների հանդիպում (թուրքերեն)
Սեմինար 2. Մահմեդականացված հայեր. ընկալումը և փորձը Թուրքիայից դուրս (անգլերեն) |
|||||||||
| 12.00 – 13.00 | Ճաշ | |||||||||||
| 13.00 – 14.50 | Հիշողություն և ինքնություն
(Մյուգե Գյուռսոյ Սյոքմեն) |
Հելին Անահիտ
Ալիս վոն Բիեբեռշտեյն Լորենս Ռիթեր Անուշ Սունի |
Հիշողության գետերը. հավաքական հիշողության և մշակութային վերափոխման ուսումնասիրություն Թուրքիայի մահմեդականացված հայերի <<ձայնի>> միջոցով
<<Ես>>-ն ինչպես դատարկություն Վերականգնելով ինքնությունը. ընտանիք կառույցի կարևորությունը ծպտյալ և մահմեդականացված հայերի շրջանում Տարբերության հատևանք. մահմեդականացված հայերի նախադեպը |
|||||||||
| 14.50 – 15.10 | Սուրճի / թեյի ընդմիջում | |||||||||||
| 15.10 – 17.00 | Կլոր սեղան. կրոն և ինքնություն | Պողոս Լևոն Զեքյան
Ջեմալ Ւշաք Հիդայեթ Շեֆքաթլի Թուքսալ |
||||||||||
| 17.00 – 17.20 | Սուրճի / թեյի ընդմիջում | |||||||||||
| 17.20 – 19.30 | Ֆորում. թոռները
(Այշե Գյուլ Ալթընայ) |
Ֆեթիե Չեթին
Դեվրիմ Ակքայա Սեմինար 1. (խոսնակ) Սեմինար 2. (խոսնակ) Էմինե Քոլիվար-Ֆերդա Բալանջար Միրան Փիրգիչ Գյուլթեքին Հիքմէթ Աքջիչէք |
Հրանտ Դինք հիմնադրամի բանավոր պատմության խումբ
Դերսիմի հայերի միություն «Հատիկ» Համշենցիներու Հայրենակցական Միութիւն |
|||||||||
Leave a Reply