ԱՄՆ–ի Սպիտակ տանը պահվող, հայ ծնողազուրկ երեխաների կողմից պատրաստված գորգի ցուցադրությունը չեղյալ է հայտարարվել, հնարավոր է` Թուրքիայի բացասական արձագանքի հետեւանքով: Այդ մասին ամերիկյան «The Washington Post» թերթում գրում է քննադատ Ֆիլիպ Քեննիքոթը:
Գորգը 1920-ական թթ. գործել են ծնողազուրկ երեխաներն, ու այն Սպիտակ տանը պաշտոնապես ցուցադրվել է 1925թ.: Նկարում պատկերված է նախագահ Քալվին Քուլիջը՝ կանգնած գորգի վրա, որը ոչ միայն անչափահաս երեխաների աշխատանքի արդյունք է, այլ բարդ, մանրակրկիտ աշխատանք, որն արժանի է ամենախոշոր ու պատվավոր հաստատություններին: Գորգի վրա պատկերված բույսերն ու կենդանիները կարող են ներկայացնել Եդեմական այգին, որն այնքան հեռու էր 1915թ. սարսափելի իրադարձություններից, երբ կործանվող ու ծերացած Օսմանյան կայսրությունը սկսեց հայ բնակչության կոտորածը: 1-ից 1,5 մլն մարդ սպանվեց կամ մահացավ սովից, իսկ մյուսները ստիպված էին լքել իրենց տները. գործողություններ, որոնք այժմ համարվում են ցեղասպանություն: Շատերը ծնողազուրկ դարձան, այդ թվում նաեւ` ավելի քան 100 հազար երեխաներ, որոնց աջակցում էր Մերձավոր Արեւելքը հովանավորող ամերիկյան կազմակերպությունը: Նրանց թվում էին գորգը գործող աղջիկները: Այն պատրաստել են Գազիր քաղաքում, այժմյան Լիբանան, ի շնորհակալություն Միացյալ Նահանգներին՝ ցեղապանության ժամանակ հայերին ցուցաբերած օգնության համար:
Հույս կար, որ 20 տարի պահեստում պահված գորգը դեկտեմբերի 16-ին կարող էր ցուցադրվել Սմիթսոնյան ինստիտուտի միջոցառման շրջանակներում, երբ կներկայացվի Հակոբ Մարտին Դերանյանի՝ «Նախագահ Քալվին Քուլիջն ու հայ ծնողազուրկների գորգը» գիրքը: Սակայն գիտնականը, ով կազմակերպում էր միջոցառումը, չեղյալ է համարել այն՝ վկայակոչելով Սպիտակ տան մերժումը: ԱՄՆ-ում գործող երկու հայկական կազմակերպություններին ուղղված նամակում ինստիտում ասիական մշակութային պատմության ծրագրի տնօրեն Փոլ Մայքլ Թեյլորը Սպիտակ տան մերժման որեւէ բացատրություն չի ներկայացրել եւ հայտնել է, որ Հայաստանում ԱՄՆ-ի դեսպան Ջոն Հեֆերնի ջանքերը եւս ապարդյուն էին:
Ոչ Արա Ղազարյանցը Հայկական մշակութային հիմնադրամից, ոչ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը Հայ գորգագործների համայնքից վստահ չեն` արդյոք ցուցադրությունը չեղյալ է համարվել հասարակ քաղաքական դրդատապատճառով, այն է ՝ թուրքական բացասական արձագանքից խուսափելու համար, որը հստակ ընդդիմանում է Օսմանյան կայսրությունում տեի ունեցածը ցեղասպանություն որակելուն: Սակայն երկուսն էլ այս հանգամանքը հնարավոր են համարում:
Leave a Reply