«Հավատափոխ հայերը չեն ուզում ո՛չ Սփյուռք գնալ, ո՛չ Հայաստան գալ»

Ֆրանսահայ աշխարհահռչակ երգիչ, Շվեյցարիայում Հայաստանի դեսպան Շառլ Ազնավուրը հոկտեմբերի 1-ին ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ հանդիպմանը խոսել էր հավատափոխ եղած հայերի մասին և ասել, որ Հայաստանը պետք է բացի իր դռներն այն հայերի համար, ովքեր մահմեդականություն են ընդունել, և հասարակությունը պետք է կազմված լինի տարբեր հավատքի ներկայացուցիչներից: 

ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի փոխդեկան, թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանն, «Առաջին լրատվական»-ի հետ խոսելով այս հայտարարության մասին, ասաց, որ ինքը դեռևս 2007 թվականից զբաղվում է մահմեդականացած հայերի հարցերով, և պետք է ֆիքսել, որ հավատափոխ հայերը չեն ուզում ո՛չ Սփյուռք գնալ, ո՛չ էլ գալ Հայաստան, քանի որ նրանք մեծ մասամբ ապրում են այն վայրերում, որոնք պատմական Հայաստանի մաս են կազմել, օրինակ՝ Մուշում, Վանում, Դերսիմում, Դիարբեքիրում և այլն: Նրանց մի մասը տեղափոխվել է նաև Ստամբուլ, Անկարա և թուրքական այլ խոշոր քաղաքներ. «Այսօր Հայաստանի խնդիրն է ոչ թե նրանց Հայաստան բերել, այլ այս մարդկանց մոտ արթնացնել ազգային էթնիկ գիտակցությունը, այսինքն՝ հայկականությունը»:

Նրա հավաստմամբ՝ հատկապես վերջին տարիներին հավատափոխ եղած հայերի շրջանում դեպի հայություն վերադառնալու մեծ ակտիվություն է նկատվում, որն ունի մի քանի պատճառներ: Առաջինը՝ տեղեկատվական ինֆորմացիոն հոսքերի ավելացումն է հատկապես այն հայերի համար, ովքեր տեղափոխվում են Ստամբուլ կամ այլ քաղաքներ. «Բացի այդ, Թուրքիայում էթնիկ հողի վրա բավականին լուրջ գործընթացներ են տեղի ունենում: Թուրքիայում էթնիկ ճգնաժամ է, մարդիկ սկսում են վերադառնալ իրենց իսկական ինքնությանը և մերժել պարտադրվածը: Այդ մարդկանց թվում առաջինը հայերն են»:

Թուրքագետը նաև ասաց, որ մի շարք այլ խթանիչ գործողություններ ևս կարող են ազդել մարդկանց վրա՝ վերադառնալու իրենց արմատներին: Այդպիսիներից Թուրքիայում Աղթամար կղզու Սուրբ Խաչ եկեղեցու, Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու վերաբացումն է: Այս և անցյալ տարի Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցում տեղի ունեցած պատարագից հետո մի քանի տասնյակ հավատափոխ հայեր ընդունել են քրիստոնեություն:

Թուրքիայում հայտնի ռոք երգիչ Յաշար Քուրդը մի քանի տարի առաջ հայտարարել էր, որ ուսումնասիրել է իր տոհմածառը և պարզել, որ ինքն իրականում հայ է, ոչ թե թուրք: Դրանից հետո մի քանի հարյուր մարդիկ հայտարարել էին, որ իրենք ևս ունեն հայկական ծագում: 

Այն հարցին, թե Թուրքիա գնալու Շառլ Ազնավուրի ցանկությունն այս հարցում կունենա՞ դրական ազդեցություն, թուրքագետը պատասխանեց. «Ազնավուրը համաշխարհային արվեստի ներկայացուցիչներից է, և, իհարկե, նման արվեստագետի համար սահմաններ գոյություն չունեն, և նա հանգիստ կարող է գնալ և՛ Թուրքիա, և՛ այլ երկիր: Իսկ եթե Թուրքիայում էլ կրոնափոխ եղած հայերի մասին նման հայտարարություն անի, ապա մեծ դրական ազդեցություն կունենա ինքնագիտակցության վերականգնման համար»: 
Նրա հավաստիացմամբ՝ եթե Թուրքիայում ունենանք ոչ թե 60 հազար, այլ 160 հազար հայկական համայնք, դրանից միայն կշահի հայությունը. «Կարևորն այն է, որ պատմական Հայաստանի մի շարք վայրերում, օրինակ՝ Մուշում կամ Վանում վերականգնվի հայկական ներկայությունը և ասվի, որ կան հավատափոխ հայեր: Պետք է համայնք ձևավորվի, քանի որ համայնքը կարիք ունի եկեղեցու, հայկական մշակույթի: Ավելի կարևոր է, որ նրանք մնան այնտեղ, լինեն Թուրքիայի քաղաքացի՝ հայկական մտածելակերպով, այլ ոչ թե վերադառնան Հայաստան և դառնան Հայաստանի քաղաքացի»:

Ինչ վերաբերում է դավանափոխ եղած հայերի թվաքանակին, ապա թուրքագետն ասաց, որ 1894-1923 թվականներին տարբեր հաշվարկներով կրոնափոխության են ենթարկվել մոտ 250-300 հազար հայեր: Այս տվյալները կան և՛ Ազգերի լիգայում և՛ ամերիկյան, և՛ թուրքական արխիվներում: Նրանց մի մասը լիովին քրդացել է, իսկ մի մասը կարողացել է պահել հայկական գիտակցությունը և դա փոխանցել սերնդեսերունդ: Թուրքիայում հայկական ծագումով մարդկանց թիվն այժմ գերազանցում է 2 միլիոնը, իսկ նրանց թիվը, ովքեր ռեալ գիտակցում են, որ իրենք հայ են, շարունակում են իրենց հայկական կենսակերպը և քրիստոնեության գաղտնի հետևորդներ են՝ 500-600 հազար է:

http://www.1in.am/arm/armenia_society_219468.html