Մարդիկ այլևս չեն վախենում իշխանություններից. Ամբերին Զաման

ՍիվիլՆեթի թղթակիցը Ստամբուլում զրուցել է թուրք հայտնի լրագրող և սյունակագիր Ամբերին Զամանի հետ: Զամանի խոսքով՝ Թուրքիայում տեղի ունեցող իրադարձությունները երկրի ավելի ժողովրդավարացման վկայությունն են:

— Ամբերին, ի՞նչն է պատճառը, որ փոքր բնապահպանական ցույցը վերածվեց Էրդողանի դեմ լայնածավալ հանրահավաքների:

—  Այս ամենը սկիզբ առավ, երբ մի խումբ բնապահպան ակտիվիստներ, որոնք իրենց բողոքն էին արտահայտում «Թաքսիմ» հրապարակի մոտ գտնվող այգում առևտրի կենտրոն ու բնակելի համալիր կառուցելու դեմ, հարձակման ենթարկվեցին ոստիկանության կողմից: Մայիսի 31-ի վաղ առավոտյան ոստիկանությունը հսկայական, անհամաչափ ուժ հանեց այս փոքրիկ խմբի դեմ, որը շատ խաղաղ նստել էր այգում և ընդամենը ասում էր, որ չի ուզում՝ այս ծրագիրը իրականանա, և փորձում էր շինարարներին չթողնել գալ ու կտրել ծառերը: Եկավ ոստիկանությունը, այրեց նրանց վրանները, մեծ ուժ ու արցունքաբեր գազ կիրառեց. տեսարաններն ուղղակի անհավատալի ու ահավոր էին: Եվ երբ տարածվեցին այդ տեսարանների նկարները՝ հիմնականում համացանցի միջոցով, քանի որ գիտեք, տեղական ԶԼՄ-ները աչք փակեցին այդ ամենի վրա հենց սկզբից, մարդիկ զայրացան, և դա դարձավ նրանց համար շարժիչ ուժ՝ արտահայտելու իրենց ընդհանուր դժգոհությունն ու բարկությունն ընդհանրապես այս կառավարության նկատմամբ: Մարդանց այսքան զայրույթի հիմնական պատճառներից մեկն էլ այն է, որ նրանք կարծում են՝ վարչապետը բացարձակապես հարգանք չունի այն ընտրազանգվածի տեսակետների նկատմամբ, որն իրեն չի ընտրել:

— Մեկնաբանություններ ու վերլուծություններ կան թուրքական, նաև հայկական ու միջազգային լրատվամիջոցներում, որ սա կռիվ է քեմալիստների, խորքային պետության և չափավոր իսլամիստների միջև: Ի՞նչ եք կարծում սրա մասին:

— Ես համաձայն չեմ այդ մեկնաբանությանը, քանի որ կարծում եմ՝ մեր ունեցած իրական խնդիրը հիմա կառավարությունն է, որը եկավ իշխանության գերակշիռ մեծամասնությամբ՝ երեք անգամ հաջորդաբար, և գտնում է, որ մեծամասնությունն իրեն իրավունք է վերապահում պարտադրել իր տեսակետները հասարակության այն մասին, որը չի քվեարկել իր օգտին: Այսպիսով՝ այստեղ գործ ունենք մեծամասնապաշտ կառավարության կողմից թաքնված ավտորիտարիզմի հետ: Իրական խնդիրն այն է, որ վարչապետը հակված է իր տեսակետները պարտադրել, որոնք իսլամիստական են:

—  Արդյոք Գեզի այգու և Թաքսիմի դեպքերից հետո Էրդողանն ու նրա Արդարություն և զարգացում կուսակցությունը ավելի թո՞ւյլ են, քան նախկինում: Բոլորս գիտենք, որ անցած ընտրություններում նա ստացավ ձայների գրեթե 50 տոկոսը:

— Դրա իսկական փորձությունը տեղի կունենա քվեատուփի միջոցով: Քաղաքապետի ընտրություններ են սպասվում 2014թ. մարտին, և Արդարություն և զարգացում կուսակցության համար այն կարծես վերածվել է կուսակցության՝ երկրի ղեկավարման վստահության հանրաքվեի, և կարծում եմ՝ այդ ընտրությունների արդյունքները բավականին բացահայտող կլինեն: Բայց հիմա կարծում եմ՝ ամենամեծ վնասը հասցվել է միջազգային հանրության աչքում թուրքական կառավարության կերպարին, պրն. Էրդողանի կերպարին: Ամբողջ աշխարհը ականատես եղավ տեսարանների, որտեղ ոստիկանությունը ցուցարարներին փորձում է արցունքաբեր գազով ցրել, ծեծում է նրանց. սարսափելի տեսարաններ: Կարծում եմ՝ դրանք հեշտությամբ չեն մոռացվի, և մենք հիմա ականատեսն ենք այն բանի, երբ այս կառավարությանը, որին երբեք ձեռնոց չէր նետվել, առաջին անգամ ձեռնոց է նետվում: Եվ ոչ թե կառույցների կողմից, ոչ թէ խորքային պետության կողմից, այլ մարդկանց կողմից: Իսկ ինչպես է Էրդողանը լուծում այդ հարցը: Մինչ այժմ նշանները այդքան էլ ոգևորող չեն, քանի որ համաձայնության գալու, կամուրջ կառուցելու, հաշտեցման փոխարեն նա ընտրել է առճակատումը: Մինչ այժմ նշանները այդքան էլ ոգևորող չեն, և եթե նա շարունակի այդ առճակատման ճանապարհը, միգուցե կորցնի իր սեփական հենարանները: Սակայն նա ավելի շատ իրենից կօտարի մարդկանց, ովքեր իրեն չեն ընտրել, և ավելի կբևեռացնի հասարակությունը: Հանգամանքը, որ նա շարունակում է իսլամական մեջբերումներ անել իր խոսքում՝ արդարացնելու իր մոտեցումը այն ամենին, ինչ տեղի է ունենում, և վատաբանելու այն մարդկանց, որոնք իրեն մարտահրավեր են նետում, շատ վտանգավոր է, շատ բևեռացնող:

—  Որոշ լրատվամիջոցներ նույնիսկ զուգահեռներ անցկացրեցին, որ սա մեկ այլ «արաբական գարուն» է: Արդյոք կարծո՞ւմ եք, որ Ստամբուլում, Անկարայում տեղի ունեցող իրադարձությունները ինչ–որ կերպ շարունակությունն են այն ամենի, ինչ սկսվեց Թունիսում, Եգիպտոսում և այժմ շարունակվում է Սիրիայում:

— Ո՛չ: Քանի որ նախևառաջ մենք ունենք ժողովրդավար կերպով ընտրված կառավարություն, պրն. Էրդողանը իշխանության եկավ ազատ և արդար ընտրությունների միջոցով և ձայների մեծամասնությամբ: Այնպես որ՝ Եգիպտոսի կամ Մերձավոր Արևելքի այլ բռնապետությունների հետ համեմատելը կլիներ բացարձակ սխալ և մոլորեցնող: Մյուս կողմից՝ մենք ականատես ենք լինում թուրքական ժողովրդավարության ուժեղացման: Կառավարության կողմից դրան պատասխանը ոչ ժողովրդավար էր, բայց այն փաստը, որ քաղաքացիական հասարակությունը գնալով ուժեղանում է, որ մարդիկ այլևս չեն վախենում իշխանություններից և վստահ են զգում դուրս գալու փողոց և պահանջելու իրենց իրավունքները, սրանք նշան են, որ թուրքական ժողովրդավարությունը հասունանում է, և թուրքական երիտասարդ այս սերունդը, որի մասին խոսում են բոլորը, պատրաստ է խաղաղ, ոչ թե բռնության ճանապարհով հետամուտ լինել իր իրավունքներին: Դա ինձ համար շատ ուժեղ ազդանշան է, որ թուրքական ժողովրդավարությունն օրեցօր ուժեղանում է:

Զրուցել է Թաթուլ Հակոբյանը

 Տեսանյութը դիտեք այստեղ:

http://civilnet.am