ՔՐՏԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻ ՆՈՐ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
“ՓՔՔ ահաբեկչական կազմակերպութիւն չնկատուի
– Քիւրտիստանի քաղաքական կարգավիճակը ճշդուի
– Էօճալան ազատ արձակուի”
Տիյարպաքըրէն Ֆէրիտ Ասլանի ստորագրութեամբ հաղորդուած լուր մը անսովոր մանրամասնութիւններ կուտայ Տիյարպաքըրի մէջ Քիւրտերու նախաձեռնութեամբ կայացած երկօրեայ համագումարի մը մասին, ուր յաճախակի կերպով կը խօսուի Քիւրտիստանին քաղաքական կարգավիճակ ճանչնալու ու Ապտուլլահ Էօճալանը ազատ արձակելու հրամայականներու ու այլ խնդիրներու մասին։ Հետաքրքրական է որ համագումարին անունն իսկ գործածած է “Քիւրտիստան” անունը։ Արդարեւ համագումարը կոչուած է “Հիւսիսային Քիւրտիստան՝ Միութեան եւ Լուծման Համագումար”։ Համագումարին ներկայ գտնուած է Մարտինի երեսփոխան ու Տէ-Թէ-Քէի Նախագահ Ահմէտ Թիւրք, իսկ երկօրեայ համագումարի աւարտին, եզրափակիչ հաղորդագրութիւնը կարդացուած է Վանի անկախ երեսփոխան եւ Տէ-Թէ-Քէի Փոխ Նախագահ Այսէլ Թուղլուքի կողմէ։ Թուղլուք դիտել տուաւ որ վերջին հարիւր տարիները անցան “միատարր իշխանութիւն” հասկացողութեան դէմ Քիւրտիստանի ապստամբութեամբ եւ ազատութեան պայքարով։ Այս աւանդութեան գծով է որ վերջին երեսուն տարիներէ ի վեր պայքարը կը շարունակուի, Քիւրտ ժողովուրդին դիմադրութիւնը չէ փշրուած հակառակ Թուրքիոյ Հանրապետութեան գործադրած բոլոր ոչնչացումներուն ու ճնշումներուն, ըսաւ Թուղլուք։
Թուղլուք ըսաւ որ այս համագումարը նշանակալից քայլ մըն է դէպի Քիւրտիստանի ու մերձակայ շրջաններու ազատ ապագան։
Թուղլուքի կողմէ կարդացուած եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ կ՚ընդգծուին հետեւեալ կէտերը.
Մեծայարգ Էօճալան պատմական առիթ մը ստեղծած է Քրտական հարցի ժողովրդավար ու խաղաղ կերպով լուծման համար։ Համագումարը այժմ կը սպասէ որ կառավարութիւնն ալ նոյն լրջութեամբ ու անկեղծութեամբ փոխադարձէ։ Համագումարը մտահոգ է կառավարութեան այն սուր ոճէն զոր ան այս հանգրուանին վրայ իսկ կը գործածէ, մտահոգ է նաեւ նոր պահականոցներու կառուցումէն, անդապահներու նոր շարքերու հաստատումէն եւ զինուորական այն շարժումներէն որոնք զգալի են շրջանին մէջ։ Այս բոլորը կը ցնցեն կառավարութեան նկատմամբ վստահութիւնը, ուստի իսկոյն պէտք է վերջ տրուի անոնց։ եւ որպէսզի առկայ բանակցութիւնները կարենան շարունակուիլ առողջ ու վստահելի մթնոլորտի մէջ, կը պահանջուի որ մեծայարգ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։
Եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ ըսուեցաւ որ Քիւրտիստանի ժողովուրդները իրենց կամքով է որ պիտի ճշդեն իրենց քաղաքական կարգավիճակը (անկախութիւն, կամ համադաշնակցութիւն կամ ինքավարութիւն)։ Համագումարի կողմէ միաձայնութեամբ ընդունուած սկզբունքի համաձայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն ճակատագրին մասին ընդունելի որոշումը միայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն կողմէ պիտի առնուի։ Համագումարին համոզումն այն է որ Քրտական հարցը չի լուծուիր մինչեւ որ Քիւրտիստանին համար քաղաքական կարգավիճակ մը չի ճշդուիր։
Համագումարը կը պահանջէ հետեւեալները.
Բոլոր քաղաքական բանտարկեալները պէտք է ազատ արձակուին։
Համագումարը կը կանգնի Սուրիոյ Քիւրտերու Րոժավա կոչուած շրջանի Քիւրտերու կողքին։
Համագումարը կոչ կ՚ընէ Իրաքի Նախագահ Թալապանիին, Իրաքեան Քիւրտիստանի Դաշնակցութեան Նախագահ Պարզանիին, եւ միւս կազմակերպութիւններուն որպէսզի ժամ առաջ Ազգային Համագումար մը կազմակերպուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ ՓՔՔ-ն այլեւս ահաբեկչական կազմակերպութիւն չնկատուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։Տիյարպաքըրէն Ֆէրիտ Ասլանի ստորագրութեամբ հաղորդուած լուր մը անսովոր մանրամասնութիւններ կուտայ Տիյարպաքըրի մէջ Քիւրտերու նախաձեռնութեամբ կայացած երկօրեայ համագումարի մը մասին, ուր յաճախակի կերպով կը խօսուի Քիւրտիստանին քաղաքական կարգավիճակ ճանչնալու ու Ապտուլլահ Էօճալանը ազատ արձակելու հրամայականներու ու այլ խնդիրներու մասին։ Հետաքրքրական է որ համագումարին անունն իսկ գործածած է “Քիւրտիստան” անունը։ Արդարեւ համագումարը կոչուած է “Հիւսիսային Քիւրտիստան՝ Միութեան եւ Լուծման Համագումար”։ Համագումարին ներկայ գտնուած է Մարտինի երեսփոխան ու Տէ-Թէ-Քէի Նախագահ Ահմէտ Թիւրք, իսկ երկօրեայ համագումարի աւարտին, եզրափակիչ հաղորդագրութիւնը կարդացուած է Վանի անկախ երեսփոխան եւ Տէ-Թէ-Քէի Փոխ Նախագահ Այսէլ Թուղլուքի կողմէ։ Թուղլուք դիտել տուաւ որ վերջին հարիւր տարիները անցան “միատարր իշխանութիւն” հասկացողութեան դէմ Քիւրտիստանի ապստամբութեամբ եւ ազատութեան պայքարով։ Այս աւանդութեան գծով է որ վերջին երեսուն տարիներէ ի վեր պայքարը կը շարունակուի, Քիւրտ ժողովուրդին դիմադրութիւնը չէ փշրուած հակառակ Թուրքիոյ Հանրապետութեան գործադրած բոլոր ոչնչացումներուն ու ճնշումներուն, ըսաւ Թուղլուք։
Թուղլուք ըսաւ որ այս համագումարը նշանակալից քայլ մըն է դէպի Քիւրտիստանի ու մերձակայ շրջաններու ազատ ապագան։
Թուղլուքի կողմէ կարդացուած եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ կ՚ընդգծուին հետեւեալ կէտերը.
Մեծայարգ Էօճալան պատմական առիթ մը ստեղծած է Քրտական հարցի ժողովրդավար ու խաղաղ կերպով լուծման համար։ Համագումարը այժմ կը սպասէ որ կառավարութիւնն ալ նոյն լրջութեամբ ու անկեղծութեամբ փոխադարձէ։ Համագումարը մտահոգ է կառավարութեան այն սուր ոճէն զոր ան այս հանգրուանին վրայ իսկ կը գործածէ, մտահոգ է նաեւ նոր պահականոցներու կառուցումէն, անդապահներու նոր շարքերու հաստատումէն եւ զինուորական այն շարժումներէն որոնք զգալի են շրջանին մէջ։ Այս բոլորը կը ցնցեն կառավարութեան նկատմամբ վստահութիւնը, ուստի իսկոյն պէտք է վերջ տրուի անոնց։ եւ որպէսզի առկայ բանակցութիւնները կարենան շարունակուիլ առողջ ու վստահելի մթնոլորտի մէջ, կը պահանջուի որ մեծայարգ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։
եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ ըսուեցաւ որ Քիւրտիստանի ժողովուրդները իրենց կամքով է որ պիտի ճշդեն իրենց քաղաքական կարգավիճակը (անկախութիւն, կամ համադաշնակցութիւն կամ ինքավարութիւն)։ Համագումարի կողմէ միաձայնութեամբ ընդունուած սկզբունքի համաձայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն ճակատագրին մասին ընդունելի որոշումը միայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն կողմէ պիտի առնուի։ Համագումարին համոզումն այն է որ Քրտական հարցը չի լուծուիր մինչեւ որ Քիւրտիստանին համար քաղաքական կարգավիճակ մը չի ճշդուիր։
Համագումարը կը պահանջէ հետեւեալները.
Բոլոր քաղաքական բանտարկեալները պէտք է ազատ արձակուին։
Համագումարը կը կանգնի սուրիոյ Քիւրտերու Րոժավա կոչուած շրջանի Քիւրտերու կողքին։
Համագումարը կոչ կ՚ընէ Իրաքի Նախագահ Թալապանիին, Իրաքեան Քիւրտիստանի Դաշնակցութեան Նախագահ Պարզանիին, եւ միւս կազմակերպութիւններուն որպէսզի ժամ առաջ Ազգային Համագումար մը կազմակերպուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ ՓՔՔ-ն այլեւս ահաբեկչական կազմակերպութիւն չնկատուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։
***
ԿԷԶԻ ՀԱՆՐԱՊԱՐՏԷԶԻ ՀԱՐՑՈՎ ԲՈՂՈՔԻ ՆՈՐ ՁԵՒ ՄԸ
“Հրապարակին վրայ անշարժ կանգնիլ”
Թաքսիմի Կէզի հանրապարտէզի պաշտպանութեան շարժումը, որ արդէն վաղուց դուրս եկած էր իր այս սկզբնական նպատակէն ու դարձած էր կառավարութեան դէմ բողոքի տարածուն շարժում, երէկ շարունակուեցաւ գործադուլ հռչակած արհմիութիւններու քայլարշաւներով։ Ոստիկանները ընդդիմացան ու ջանացին արգիլել բազմութիւններուն Թաքսիմի հրապարակ երթալը, տեղ տեղ բախումներ պատահեցան, բայց Թաքսիմի հրապարակը խաղաղ էր։ Միայն թէ հոն այս անգամ պատահեցաւ միջադէպ մը որուն նմանը շատ ալ տեսնուած չէ։ Ժողովուրդը միջոց մը նշմարեց որ մարդ մը Ա-Գէ-Մէի շէնքին դիմաց կանգնած էր, բացարձակապէս չէր շարժեր, ոչ մէկուն հետ կը խօսէր ու սեւեռուն նայուածքով կը նայէր Ա-Գէ-Մէի շէնքէն կախուած Աթաթիւրքի նկարին ու դրօշակներուն։
Շուտով հետաքրքիրներ ու Թաքսիմի շարժումի կողմնակիցներ հաւաքուեցան անոր շուրջ, ուրիշներ ալ փորձեցին նոյն ձեւով անշարժ կենալ, ոստիկանները խուզարկեցին անշարժ կեցած մարդուն պայուսակը։ Յայտնուեցաւ որ ան Էրտէմ Կիւնտիւզ անուն մէկն էր։
Պնդուեցաւ որ Էրտէմ Կիւնտիւզ մէկ ամիս այսպէս անշարժ պիտի կենար հոն, բայց քանի մը ժամ վերջ երբ ոստիկանները սկսան հսկողութեան տակ առնել անոր շուրջ հաւաքուածները, ան ալ վերջ տուաւ իր արարքին։ Բայց ան արդէն օրինակ հանդիսացած էր ուրիշներու ալ։ Գիշերուան ուշ ժամերուն երեք կիներ եւս Թաքսիմի հրապարակին վրայ “անշարժ կանգնիլ” սկսան, անոնցմէ մէկը աւելի վերջ նուաղեցաւ ու հիւանդանոց փոխադրուեցաւ, մինչ ոստիկաններուն ալ հրահանգուած էր հսկողութեան տակ առնել բոլոր “անշարժ կեցած”ները։
երբ Թաքսիմի արարքը վերջացաւ, այս անգամ ալ Պէշիկթաշի մէջ ուրիշ մը նոյն միջոցին դիմեց։
Հաղորդուեցաւ որ “անշարժ կենալ”ու գործողութիւններ կրկնուեցան նաեւ Անգարայի մէջ հոն ուր սպաննուած էր այս նոր շարժումին զոհերէն Էթհէմ սարըսիւլիւք։
Այս բոլորէն վերջ կարելի է ըսել որ մինչ Թուրքիոյ զանազան քաղաքներուն մէջ ու Իսթանպուլի ալ քանի մը թաղերէն ներս փոքր չափով բախումներ ու քանդումներ կատարուեցան, երէկ Թաքսիմի հրապարակը հանդարտ էր ու ամբողջովին բացուած էր երթեւեկի ու հետիոտն շրջողներու։
***
ԷՐՏՈՂԱՆԻ ԳԱԶԼԸՉԷՇՄԷԻ ՃԱՌԱԽՕՍՈՒԹեԱՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿԻՆ ՎՐԱՅ ՔԱՆԻ՞ ՀՈԳԻ ԿԱՐ
Վերջին Կիրակին Իսթանպուլի պատմութեան մէջ պիտի ունենայ իր եզակի տեղը։ Կիրակի օր, մինչ երկիրը խաղաղ պայմաններու մէջ կը ջանար տօնել “Հայրերու Օր”ը, Իսթանպուլի ու Թուրքիոյ բազմաթիւ քաղաքներուն մէջ ահաւոր կռիւներ կը մղուէին Թաքսիմի բողոքարկուներու ի նպաստ, Գազլըչէշմէի մէջ ալ Վարչապետ Էրտողան անօրինակ բազմութեան մը առջեւ կը ճառախօսէր։
Թէեւ այլեւս անսովոր չէ տեսնել որ Վարչապետին ճառախօսութիւնները ունկնդրելու կուգան կամ կը բերուին անհաւատալիօրէն բարձր թիւով քաղաքացիներ, որոնք լայն հրապարակները կը դարձնեն ժողովուրդի ու դրօշակի ծով մը, բայց անցեալ Կիրակի Գազլըչէշմէի հանրահաւաքը իր տեսակին մէջ մրցանիշ մը կը կոտրէր ու ասիկա անշուշտ պատահմամբ չէր եւ ուղղակի հակազդեցութիւն մըն էր Կէզի Հանրապարտէզի հարցով Էրտողանի դէմ հռչակուած շարժումին։ Լրատու գործակալութիւնները հաղորդեցին որ այդ օր մէկ միլիոն մարդ հաւաքուած էր Էրտողանը ունկնդրելու համար։
Բայց իսկապէս մէկ միլիոն մարդ կա՞ր։ Մարդիկ գաղափար մը ունի՞ն թէ ինչպիսի պատկեր մը կը ստեղծուի եթէ մէկ միլիոն մարդ քով քովի գայ։ Ակադեմական շրջանակներ դիտել տուին որ անկարելի է որ այդ հրապարակին վրայ հաւաքուի մէկ միլիոն մարդ։ Անոնք շատ աւելի ցած գնահատեցին ներկաներուն թիւը։ Ի՞նչպէս ըրին այս հաշիւը։ Հետաքրքրական է։ Անոնք ըսին որ բազմութիւններու թիւը ճշդելու մասնաւոր դրութիւններ կան։ Եւ ահա թէ ինչպէս հաշուեցին անոնք։ Սապէս բացատրեցին.
“Այն դաշտը ուր կատարուեցաւ Գազլըչէշմէի հանրահաւաքը 17 արտավար է, այսինքն 170 հազար մեթր քառակուսի։ Եթէ օդէն քաշուած լուսանկարները քննենք եւ եթէ մարդով լեցնենք այս դաշտը, կրնանք ըսել որ բազմութինը տարածուած է 125 հազար մեթր քառակուսիի վրայ։ Ասոր մէջ են այն վայրերը ուր հսկայ բեմ մը կառուցուած էր եւ ուր կը գտնուէր նաեւ ապահովութեան բաժինը։ Թէ քանի՞ հոգի կար հոն, այս հաշիւը կատարուեցաւ գիտական աշխարհէ ներս 1960ական թուականներուն ընդունուած եւ բազմութիւններուն թիւը հաշուելու համար գործածուած դրութեամբ։ Այս նիւթի գրականութեան մէջ բնականոն բազմութիւններու պարագային երկու մեթր քառակուսիի մէջ մէկ հոգի, աւելի խիտ բազմութիւններու պարագային մէկ մեթր քառակուսիի մէջ երկու հոգի, արտակարգրէն խիտ բազմութիւններու պարագային ալ մէկ մեթր քառակուսիի մէջ չորս հոգի կը գտնուի։ Ըստ այս հաշիւին, Գազլըչէշմէի մէջ, ուր արտակարգօրէն խիտ բազմութիւն կար, կրնար մասնակցիլ հազիւ 500.000 հոգի։ Օդէն առնուած լուսանկարները ցոյց կուտան որ այս դաշտին 60 հազար մեթր քառակուսին արտակարգօրէն խիտ էր, իսկ 15 հազար մեթր քառակուսին նուազ խիտ։ Ուստի Ա-Գէ-Փէի կողմէ կազմակերպուած այս հանրահաւաքին մասնակցած կրնային ըլլալ 295 հազար մարդ։
Մէկ միլիո՞ն, թէ 295 հազար, ո_չ մէկը պիտի կարենայ տալ այս հարցումին պատասխանը։
***
ՔՐՏԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻ ՆՈՐ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
“ՓՔՔ ահաբեկչական կազմակերպութիւն չնկատուի
– Քիւրտիստանի քաղաքական կարգավիճակը ճշդուի
– Էօճալան ազատ արձակուի”
Տիյարպաքըրէն Ֆէրիտ Ասլանի ստորագրութեամբ հաղորդուած լուր մը անսովոր մանրամասնութիւններ կուտայ Տիյարպաքըրի մէջ Քիւրտերու նախաձեռնութեամբ կայացած երկօրեայ համագումարի մը մասին, ուր յաճախակի կերպով կը խօսուի Քիւրտիստանին քաղաքական կարգավիճակ ճանչնալու ու Ապտուլլահ Էօճալանը ազատ արձակելու հրամայականներու ու այլ խնդիրներու մասին։ Հետաքրքրական է որ համագումարին անունն իսկ գործածած է “Քիւրտիստան” անունը։ Արդարեւ համագումարը կոչուած է “Հիւսիսային Քիւրտիստան՝ Միութեան եւ Լուծման Համագումար”։ Համագումարին ներկայ գտնուած է Մարտինի երեսփոխան ու Տէ-Թէ-Քէի Նախագահ Ահմէտ Թիւրք, իսկ երկօրեայ համագումարի աւարտին, եզրափակիչ հաղորդագրութիւնը կարդացուած է Վանի անկախ երեսփոխան եւ Տէ-Թէ-Քէի Փոխ Նախագահ Այսէլ Թուղլուքի կողմէ։ Թուղլուք դիտել տուաւ որ վերջին հարիւր տարիները անցան “միատարր իշխանութիւն” հասկացողութեան դէմ Քիւրտիստանի ապստամբութեամբ եւ ազատութեան պայքարով։ Այս աւանդութեան գծով է որ վերջին երեսուն տարիներէ ի վեր պայքարը կը շարունակուի, Քիւրտ ժողովուրդին դիմադրութիւնը չէ փշրուած հակառակ Թուրքիոյ Հանրապետութեան գործադրած բոլոր ոչնչացումներուն ու ճնշումներուն, ըսաւ Թուղլուք։
Թուղլուք ըսաւ որ այս համագումարը նշանակալից քայլ մըն է դէպի Քիւրտիստանի ու մերձակայ շրջաններու ազատ ապագան։
Թուղլուքի կողմէ կարդացուած եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ կ՚ընդգծուին հետեւեալ կէտերը.
Մեծայարգ Էօճալան պատմական առիթ մը ստեղծած է Քրտական հարցի ժողովրդավար ու խաղաղ կերպով լուծման համար։ Համագումարը այժմ կը սպասէ որ կառավարութիւնն ալ նոյն լրջութեամբ ու անկեղծութեամբ փոխադարձէ։ Համագումարը մտահոգ է կառավարութեան այն սուր ոճէն զոր ան այս հանգրուանին վրայ իսկ կը գործածէ, մտահոգ է նաեւ նոր պահականոցներու կառուցումէն, անդապահներու նոր շարքերու հաստատումէն եւ զինուորական այն շարժումներէն որոնք զգալի են շրջանին մէջ։ Այս բոլորը կը ցնցեն կառավարութեան նկատմամբ վստահութիւնը, ուստի իսկոյն պէտք է վերջ տրուի անոնց։ եւ որպէսզի առկայ բանակցութիւնները կարենան շարունակուիլ առողջ ու վստահելի մթնոլորտի մէջ, կը պահանջուի որ մեծայարգ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։
Եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ ըսուեցաւ որ Քիւրտիստանի ժողովուրդները իրենց կամքով է որ պիտի ճշդեն իրենց քաղաքական կարգավիճակը (անկախութիւն, կամ համադաշնակցութիւն կամ ինքավարութիւն)։ Համագումարի կողմէ միաձայնութեամբ ընդունուած սկզբունքի համաձայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն ճակատագրին մասին ընդունելի որոշումը միայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն կողմէ պիտի առնուի։ Համագումարին համոզումն այն է որ Քրտական հարցը չի լուծուիր մինչեւ որ Քիւրտիստանին համար քաղաքական կարգավիճակ մը չի ճշդուիր։
Համագումարը կը պահանջէ հետեւեալները.
Բոլոր քաղաքական բանտարկեալները պէտք է ազատ արձակուին։
Համագումարը կը կանգնի սուրիոյ Քիւրտերու Րոժավա կոչուած շրջանի Քիւրտերու կողքին։
Համագումարը կոչ կ՚ընէ Իրաքի Նախագահ Թալապանիին, Իրաքեան Քիւրտիստանի Դաշնակցութեան Նախագահ Պարզանիին, եւ միւս կազմակերպութիւններուն որպէսզի ժամ առաջ Ազգային Համագումար մը կազմակերպուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ ՓՔՔ-ն այլեւս ահաբեկչական կազմակերպութիւն չնկատուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։Տիյարպաքըրէն Ֆէրիտ Ասլանի ստորագրութեամբ հաղորդուած լուր մը անսովոր մանրամասնութիւններ կուտայ Տիյարպաքըրի մէջ Քիւրտերու նախաձեռնութեամբ կայացած երկօրեայ համագումարի մը մասին, ուր յաճախակի կերպով կը խօսուի Քիւրտիստանին քաղաքական կարգավիճակ ճանչնալու ու Ապտուլլահ Էօճալանը ազատ արձակելու հրամայականներու ու այլ խնդիրներու մասին։ Հետաքրքրական է որ համագումարին անունն իսկ գործածած է “Քիւրտիստան” անունը։ Արդարեւ համագումարը կոչուած է “Հիւսիսային Քիւրտիստան՝ Միութեան եւ Լուծման Համագումար”։ Համագումարին ներկայ գտնուած է Մարտինի երեսփոխան ու Տէ-Թէ-Քէի Նախագահ Ահմէտ Թիւրք, իսկ երկօրեայ համագումարի աւարտին, եզրափակիչ հաղորդագրութիւնը կարդացուած է Վանի անկախ երեսփոխան եւ Տէ-Թէ-Քէի Փոխ Նախագահ Այսէլ Թուղլուքի կողմէ։ Թուղլուք դիտել տուաւ որ վերջին հարիւր տարիները անցան “միատարր իշխանութիւն” հասկացողութեան դէմ Քիւրտիստանի ապստամբութեամբ եւ ազատութեան պայքարով։ Այս աւանդութեան գծով է որ վերջին երեսուն տարիներէ ի վեր պայքարը կը շարունակուի, Քիւրտ ժողովուրդին դիմադրութիւնը չէ փշրուած հակառակ Թուրքիոյ Հանրապետութեան գործադրած բոլոր ոչնչացումներուն ու ճնշումներուն, ըսաւ Թուղլուք։
Թուղլուք ըսաւ որ այս համագումարը նշանակալից քայլ մըն է դէպի Քիւրտիստանի ու մերձակայ շրջաններու ազատ ապագան։
Թուղլուքի կողմէ կարդացուած եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ կ՚ընդգծուին հետեւեալ կէտերը.
Մեծայարգ Էօճալան պատմական առիթ մը ստեղծած է Քրտական հարցի ժողովրդավար ու խաղաղ կերպով լուծման համար։ Համագումարը այժմ կը սպասէ որ կառավարութիւնն ալ նոյն լրջութեամբ ու անկեղծութեամբ փոխադարձէ։ Համագումարը մտահոգ է կառավարութեան այն սուր ոճէն զոր ան այս հանգրուանին վրայ իսկ կը գործածէ, մտահոգ է նաեւ նոր պահականոցներու կառուցումէն, անդապահներու նոր շարքերու հաստատումէն եւ զինուորական այն շարժումներէն որոնք զգալի են շրջանին մէջ։ Այս բոլորը կը ցնցեն կառավարութեան նկատմամբ վստահութիւնը, ուստի իսկոյն պէտք է վերջ տրուի անոնց։ եւ որպէսզի առկայ բանակցութիւնները կարենան շարունակուիլ առողջ ու վստահելի մթնոլորտի մէջ, կը պահանջուի որ մեծայարգ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։
Եզրափակիչ հաղորդագրութեան մէջ ըսուեցաւ որ Քիւրտիստանի ժողովուրդները իրենց կամքով է որ պիտի ճշդեն իրենց քաղաքական կարգավիճակը (անկախութիւն, կամ համադաշնակցութիւն կամ ինքավարութիւն)։ Համագումարի կողմէ միաձայնութեամբ ընդունուած սկզբունքի համաձայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն ճակատագրին մասին ընդունելի որոշումը միայն Քիւրտիստանի ժողովուրդներուն կողմէ պիտի առնուի։ Համագումարին համոզումն այն է որ Քրտական հարցը չի լուծուիր մինչեւ որ Քիւրտիստանին համար քաղաքական կարգավիճակ մը չի ճշդուիր։
Համագումարը կը պահանջէ հետեւեալները.
Բոլոր քաղաքական բանտարկեալները պէտք է ազատ արձակուին։
Համագումարը կը կանգնի սուրիոյ Քիւրտերու Րոժավա կոչուած շրջանի Քիւրտերու կողքին։
Համագումարը կոչ կ՚ընէ Իրաքի Նախագահ Թալապանիին, Իրաքեան Քիւրտիստանի Դաշնակցութեան Նախագահ Պարզանիին, եւ միւս կազմակերպութիւններուն որպէսզի ժամ առաջ Ազգային Համագումար մը կազմակերպուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ ՓՔՔ-ն այլեւս ահաբեկչական կազմակերպութիւն չնկատուի։
Համագումարը կը պահանջէ որ Ապտուլլահ Էօճալան ազատ արձակուի։
***
ԿԷԶԻ ՀԱՆՐԱՊԱՐՏԷԶԻ ՀԱՐՑՈՎ ԲՈՂՈՔԻ ՆՈՐ ՁԵՒ ՄԸ
“Հրապարակին վրայ անշարժ կանգնիլ”
Թաքսիմի Կէզի հանրապարտէզի պաշտպանութեան շարժումը, որ արդէն վաղուց դուրս եկած էր իր այս սկզբնական նպատակէն ու դարձած էր կառավարութեան դէմ բողոքի տարածուն շարժում, երէկ շարունակուեցաւ գործադուլ հռչակած արհմիութիւններու քայլարշաւներով։ Ոստիկանները ընդդիմացան ու ջանացին արգիլել բազմութիւններուն Թաքսիմի հրապարակ երթալը, տեղ տեղ բախումներ պատահեցան, բայց Թաքսիմի հրապարակը խաղաղ էր։ Միայն թէ հոն այս անգամ պատահեցաւ միջադէպ մը որուն նմանը շատ ալ տեսնուած չէ։ Ժողովուրդը միջոց մը նշմարեց որ մարդ մը Ա-Գէ-Մէի շէնքին դիմաց կանգնած էր, բացարձակապէս չէր շարժեր, ո_չ մէկուն հետ կը խօսէր ու սեւեռուն նայուածքով կը նայէր Ա-Գէ-Մէի շէնքէն կախուած Աթաթիւրքի նկարին ու դրօշակներուն։
Շուտով հետաքրքիրներ ու Թաքսիմի շարժումի կողմնակիցներ հաւաքուեցան անոր շուրջ, ուրիշներ ալ փորձեցին նոյն ձեւով անշարժ կենալ, ոստիկանները խուզարկեցին անշարժ կեցած մարդուն պայուսակը։ Յայտնուեցաւ որ ան Էրտէմ Կիւնտիւզ անուն մէկն էր։
Պնդուեցաւ որ Էրտէմ Կիւնտիւզ մէկ ամիս այսպէս անշարժ պիտի կենար հոն, բայց քանի մը ժամ վերջ երբ ոստիկանները սկսան հսկողութեան տակ առնել անոր շուրջ հաւաքուածները, ան ալ վերջ տուաւ իր արարքին։ Բայց ան արդէն օրինակ հանդիսացած էր ուրիշներու ալ։ Գիշերուան ուշ ժամերուն երեք կիներ եւս Թաքսիմի հրապարակին վրայ “անշարժ կանգնիլ” սկսան, անոնցմէ մէկը աւելի վերջ նուաղեցաւ ու հիւանդանոց փոխադրուեցաւ, մինչ ոստիկաններուն ալ հրահանգուած էր հսկողութեան տակ առնել բոլոր “անշարժ կեցած”ները։
Երբ Թաքսիմի արարքը վերջացաւ, այս անգամ ալ Պէշիկթաշի մէջ ուրիշ մը նոյն միջոցին դիմեց։
Հաղորդուեցաւ որ “անշարժ կենալ”ու գործողութիւններ կրկնուեցան նաեւ Անգարայի մէջ հոն ուր սպաննուած էր այս նոր շարժումին զոհերէն Էթհէմ սարըսիւլիւք։
Այս բոլորէն վերջ կարելի է ըսել որ մինչ Թուրքիոյ զանազան քաղաքներուն մէջ ու Իսթանպուլի ալ քանի մը թաղերէն ներս փոքր չափով բախումներ ու քանդումներ կատարուեցան, երէկ Թաքսիմի հրապարակը հանդարտ էր ու ամբողջովին բացուած էր երթեւեկի ու հետիոտն շրջողներու։
***
ԷՐՏՈՂԱՆԻ ԳԱԶԼԸՉԷՇՄԷԻ ՃԱՌԱԽՕսՈՒԹեԱՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿԻՆ ՎՐԱՅ ՔԱՆԻ՞ ՀՈԳԻ ԿԱՐ
Վերջին Կիրակին Իսթանպուլի պատմութեան մէջ պիտի ունենայ իր եզակի տեղը։ Կիրակի օր, մինչ երկիրը խաղաղ պայմաններու մէջ կը ջանար տօնել “Հայրերու Օր”ը, Իսթանպուլի ու Թուրքիոյ բազմաթիւ քաղաքներուն մէջ ահաւոր կռիւներ կը մղուէին Թաքսիմի բողոքարկուներու ի նպաստ, Գազլըչէշմէի մէջ ալ Վարչապետ Էրտողան անօրինակ բազմութեան մը առջեւ կը ճառախօսէր։
Թէեւ այլեւս անսովոր չէ տեսնել որ Վարչապետին ճառախօսութիւնները ունկնդրելու կուգան կամ կը բերուին անհաւատալիօրէն բարձր թիւով քաղաքացիներ, որոնք լայն հրապարակները կը դարձնեն ժողովուրդի ու դրօշակի ծով մը, բայց անցեալ Կիրակի Գազլըչէշմէի հանրահաւաքը իր տեսակին մէջ մրցանիշ մը կը կոտրէր ու ասիկա անշուշտ պատահմամբ չէր եւ ուղղակի հակազդեցութիւն մըն էր Կէզի Հանրապարտէզի հարցով Էրտողանի դէմ հռչակուած շարժումին։ Լրատու գործակալութիւնները հաղորդեցին որ այդ օր մէկ միլիոն մարդ հաւաքուած էր Էրտողանը ունկնդրելու համար։
Բայց իսկապէս մէկ միլիոն մարդ կա՞ր։ Մարդիկ գաղափար մը ունի՞ն թէ ինչպիսի պատկեր մը կը ստեղծուի եթէ մէկ միլիոն մարդ քով քովի գայ։ Ակադեմական շրջանակներ դիտել տուին որ անկարելի է որ այդ հրապարակին վրայ հաւաքուի մէկ միլիոն մարդ։ Անոնք շատ աւելի ցած գնահատեցին ներկաներուն թիւը։ Ի՞նչպէս ըրին այս հաշիւը։ Հետաքրքրական է։ Անոնք ըսին որ բազմութիւններու թիւը ճշդելու մասնաւոր դրութիւններ կան։ եւ ահա թէ ինչպէս հաշուեցին անոնք։ սապէս բացատրեցին.
“Այն դաշտը ուր կատարուեցաւ Գազլըչէշմէի հանրահաւաքը 17 արտավար է, այսինքն 170 հազար մեթր քառակուսի։ եթէ օդէն քաշուած լուսանկարները քննենք եւ եթէ մարդով լեցնենք այս դաշտը, կրնանք ըսել որ բազմութինը տարածուած է 125 հազար մեթր քառակուսիի վրայ։ Ասոր մէջ են այն վայրերը ուր հսկայ բեմ մը կառուցուած էր եւ ուր կը գտնուէր նաեւ ապահովութեան բաժինը։ Թէ քանի՞ հոգի կար հոն, այս հաշիւը կատարուեցաւ գիտական աշխարհէ ներս 1960ական թուականներուն ընդունուած եւ բազմութիւններուն թիւը հաշուելու համար գործածուած դրութեամբ։ Այս նիւթի գրականութեան մէջ բնականոն բազմութիւններու պարագային երկու մեթր քառակուսիի մէջ մէկ հոգի, աւելի խիտ բազմութիւններու պարագային մէկ մեթր քառակուսիի մէջ երկու հոգի, արտակարգրէն խիտ բազմութիւններու պարագային ալ մէկ մեթր քառակուսիի մէջ չորս հոգի կը գտնուի։ Ըստ այս հաշիւին, Գազլըչէշմէի մէջ, ուր արտակարգօրէն խիտ բազմութիւն կար, կրնար մասնակցիլ հազիւ 500.000 հոգի։ Օդէն առնուած լուսանկարները ցոյց կուտան որ այս դաշտին 60 հազար մեթր քառակուսին արտակարգօրէն խիտ էր, իսկ 15 հազար մեթր քառակուսին նուազ խիտ։ Ուստի Ա-Գէ-Փէի կողմէ կազմակերպուած այս հանրահաւաքին մասնակցած կրնային ըլլալ 295 հազար մարդ։
Մէկ միլիո՞ն, թէ 295 հազար, ոչ մէկը պիտի կարենայ տալ այս հարցումին պատասխանը։Ուր կատարուեցաւ Գազլըչէշմէի հանրահաւաքը 17 արտավար է, այսինքն 170 հազար մեթր քառակուսի։ եթէ օդէն քաշուած լուսանկարները քննենք եւ եթէ մարդով լեցնենք այս դաշտը, կրնանք ըսել որ բազմութինը տարածուած է 125 հազար մեթր քառակուսիի վրայ։ Ասոր մէջ են այն վայրերը ուր հսկայ բեմ մը կառուցուած էր եւ ուր կը գտնուէր նաեւ ապահովութեան բաժինը։ Թէ քանի՞ հոգի կար հոն, այս հաշիւը կատարուեցաւ գիտական աշխարհէ ներս 1960ական թուականներուն ընդունուած եւ բազմութիւններուն թիւը հաշուելու համար գործածուած դրութեամբ։ Այս նիւթի գրականութեան մէջ բնականոն բազմութիւններու պարագային երկու մեթր քառակուսիի մէջ մէկ հոգի, աւելի խիտ բազմութիւններու պարագային մէկ մեթր քառակուսիի մէջ երկու հոգի, արտակարգրէն խիտ բազմութիւններու պարագային ալ մէկ մեթր քառակուսիի մէջ չորս հոգի կը գտնուի։ Ըստ այս հաշիւին, Գազլըչէշմէի մէջ, ուր արտակարգօրէն խիտ բազմութիւն կար, կրնար մասնակցիլ հազիւ 500.000 հոգի։ Օդէն առնուած լուսանկարները ցոյց կուտան որ այս դաշտին 60 հազար մեթր քառակուսին արտակարգօրէն խիտ էր, իսկ 15 հազար մեթր քառակուսին նուազ խիտ։ Ուստի Ա-Գէ-Փէի կողմէ կազմակերպուած այս հանրահաւաքին մասնակցած կրնային ըլլալ 295 հազար մարդ։
Մէկ միլիո՞ն, թէ 295 հազար, ոչ մէկը պիտի կարենայ տալ այս հարցումին պատասխանը:
Leave a Reply