Հարցազրույց «Ծիրանի փողը» ֆիլմի հեղինակի հետ

Թեհմինե Մարտոյանի հարցերին պատասխանում է «Ծիրանի փողը» ֆիլմի մտահղացման և սցենարի հեղինակ, Երևանի թիվ 137 հիմնական դպրոցի հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Մարինե Ամիրյանը

Հրից ու սրից, հալածանքից ու եղեռնից հրաշքով փրկված հայ ժողովրդի մի բեկորն է հայ արձակագիր, գրականագետ Ակսել Բակունցի «Ծիրանի փողը» պատմվածքի հերոսը՝ Հազրոն: Նրա հայրենիքը եղել է քարոտ Սասունը,  «որտեղ ձորերը դառնում են կիրճեր և լեռների գագաթները՝ ապառաժներ»: Հազրոյին թվում էր, թե մինչև մահ կապրի այդ ժայռերի վրա, ինչպես իր պապերը, կորեկ կցանի, աշնանը կիջնի ձորերը,  միրգ կհավաքի: Սակայն «ամպերի փոխարեն քարափների վրա նստում է այրվող գյուղերի մուխը»: Հազրոն իր կնոջ ու աղջկա հետ անցնում է լեռից լեռ, քարանձավից քարանձավ. «… Հոգնած, ահը աչքերի մէջ գնաց հարաւի կողմը, գնաց մերթ իբրեւ քուրդ հովիւ, մերթ իբրեւ քաղցած գայլ եւ հասաւ անծանօթ մի աշխարհ, որտեղ ո՛չ լեռներ կային ո՛չ լեռնային լոյս աղբիւրներ: Շոգ հարթավայր էր, պղտոր դեղին գետերով, որոնց ջրերի մէջ չէին երեւում այն կապոյտ առուակները որ իջնում էին իրենց լեռների սառոյցներից»:

Հազրոյի ծիրանի փողը կարոտի հնչյուններ էր արձակում՝ վերադարձի և վերջին լույսի. «… Հաղ մի երթամ տեսութեան մըր քարերին, մըր ձորերին, մըր Մարութայ բարձր սարին։ Առնիմ զիմ ծիրանի փող, ժողվիմ մարդերու, նստիմ անուշ խոտերու վրեն, հանց գառներ մարդիկ նստեն զիմ շորս բոլոր, երգեմ էնոնց խաղաղութեան զիմ երգեր, մարդիկ հալալ զուլալ ախպրտոց պէս գրկեն զիրար, չեղնի ոչ տէր, ոչ մշակ, ոչ թուր, ոչ բռնութիւն։ Փչեմ զիմ ծիրանի փող, էլման ծուխ բարձրանայ երդիկներեն, խմեմ մըր լուս աղբըրներեն, զիմ քրտինք կաթա մըր քարերու վրեն, մըր բանձր սարի ամպ թող լիզա զիմ սիվտակ ոսկորներ…»:

Ինչպե՞ս ծնվեց ֆիլմի մասին գաղափարը:

Ֆիլմի նկարահանումից մեկ տարի առաջ պատրաստվում էի Սևակին նվիրված միջոցառմանը և որոշեցի նկարահանում իրականացնելՍևակի ծննդավայրում: Այդ նկարահանումից հետո մտածեցի՝ ինչու մի բան էլ չեմ կազմակերպում մեր գյուղում, որի հիմնադիրներից են իմ պապի պապը, նրա եղբայրները, որոնք գաղթել են Բիթլիսից 19-րդ դարում: Միգուցե դա պարտքի զգացում է կամ արյան կանչ, չգիտեմ:

Ինչո՞ւ ընտրեցիք Ա. Բակունցի «Ծիրանի փողը» ստեղծագործությունը:

Ա. Բակունցի «Ծիրանի փողը» ստեղծագործությունը բազմաշերտ է. հարազատ հողի կորուստ, կորստի ցավ, և մարդը այդուհանդերձ կարողանում է վերապրել:

Ովքե՞ր են դերասանները:

Դերասանները իմ աշակերտներն են, որոնցից ոմանք սովորում են տարբեր բուհերում, ավագ դպրոցներում և, իհարկե, հ. 137 դպրոցում:

Որտե՞ղ իրականացվեցին նկարահանումները:

Նկարահանումները իրականացվեցին Արագածոտնի Լուսագյուղ գյուղում: Նկարահանման հրապարակները այն վայրերն էին, որտեղ ես իմ կյանքի ամենաանհոգ ժամանակն եմ անցկացրել իմ տատի ու պապի, ինձ համար շատ թանկ մարդկանց հետ, որոնցից ոմանք արդեն ինձ հետ չեն:

Ինչպիսի՞ դժվարություններ կրեցիք նկարահանումների ընթացքում:

Իհարկե, դժվարությունները պատկերացրել եմ ի սկզբանե, բայց նպատակը շատ ավելի զորեղ էր. մարդու համար անկարելի բան չկա:

Հարկ է նշել, որ Լուսագյուղի գյուղապետը, իմ հորեղբոր ընտանիքը, գյուղի բնակիչները սատարել են ինձ բոլոր հարցերում, քանի որ դա իրենց համար ևս շատ կարևոր էր: Դժվարությունը թերևս «տարեց Հազրոյի» վերջին դրվագի նկարահանումն էր. գիշերը 2³⁰ էր, իսկ Հազրոն՝ Կարոն, չէր կարողանում սահուն ասել վերջին նախադասությունը (այդ դրվագը նկարահանվել է 40 րոպե):

Ի՞նչ տվեց ֆիլմը Ձեզ և Ձեր աշակերտներին:

Դժվարանում եմ ասել՝ ինչ տվեց, որովհետև ավելի շատ զգում եմ, քան կարող եմ խոսել: Աշակերտների արձագանքներից դատելով՝ պետք է նշեմ, որ իրենք անմոռանալի և իրենց կյանքում բացառիկ օր ապրեցին և՛ բնության գրկում և՛ մեր ամառանոցում: Շատերը ծանոթացան իրար հետ և մտերմացան, հետո՝ խենթություններ, չստացված կադրեր, զարմացած համագյուղացիներ, ձիավարություն, օրը միասին լուսացնելը…

Իսկ ինձ տվեց հոգեկան մեծ բավարարվածություն. ես իրականացրեցի այս նաև իմ ծնողների համար՝ անմահացնելով այն ամենը, ինչ նվիրական է նաև նրանց համար, և որոնց կապված են իրենց կյանքի բազում թելերով: Այս գյուղը մեզ համար պարզապես գյուղ չէ.այնտեղ կան մեզ համար ուղղակի անփոխարինելի դեմքեր, դեպքեր, անգամ քար ու թուփ…

Այս ֆիլմի նկարահանումից հետո ես ինձ համարում եմ իմ մեծ ծնողներին և ծնողներիս արժանի հետևորդ և ունեմ իրավունք նրանց ազգանունը կրելու:

Նկարահանումների ընթացքում զավեշտալի ի՞նչ դեպք տեղի ունեցավ:

Զավեշտալի դեպքեր եղել են աշխատանքի հենց սկզբից մինչև ուշ գիշեր, օրինակ՝ նկարահանման տարածքից փախավ ձին և բարձրացավ դիմացի սարը, իսկ ձիու տերն ընկել էր նրա հետևից կամ երբ «տարեց Հազրոն», գերեզմանաքարերից մեկին նստած, դուդուկով «պիտի նվագեր», գյուղացիներից ոմանք նստեցին և ուզում էին վայելել Կարոյի «նվագը», բայց լսեցին միալար պզզոց և ձեռքերը թափ տալով հեռացան. չէ որ Կարոն նվագել չգիտեր:

Ձեր բարեմաղթանքը ուսուցիչներին և աշակերտներին:

Սիրենք այն, ինչ դասավանդում ենք, սիրենք նրանց, ում դասավանդում ենք: Մենք հաճախ մտածում ենք, որ այսօր երեխաները ուրիշ հետաքրքրություն ունեն, բայց հավատացնում և վստահեցնում եմ, որ ամեն ինչ մեր՝ մեծերիս ձեռքում է. շատ կարևոր է, թե ինչպես ենք մատուցում, ինչպես ենք ներգրավում աշխատանքի մեջ և «վարակիչ» դարձնում այդ ամենը այնպես, որ հետո իրենք ուսուցչին հանգիստ չեն տալիս և նորանոր առաջարկություններ են անում:

Վերջում ուզում եմ ինքս ինձ մաղթել նյութական այնպիսի ապահովություն, որ կարողանամ իրականացնել մտքիս և հոգուս վերթևումները, որպեսզի հայ գրողներն ու հայ գրականությունը իմ սաներինը լինեն այնքան, որքան իմն են. չէ որ հայեցի դաստիարակության և հայ մնալու, ազգային արմատներից չնահանջելու բացառիկ գրավականներից մեկն էլ սա է:

Akunq.net