Սիիրթ (Սղերդ) համալսարանի մասնագետներն ուսումնասիրելու են ասորերենի բարբառներից մեկը եղող «հերթևին» լեզուն, որով աշխարհում ընդամենը 4 հոգի են կարողանում հաղորդակցվել:
Սիիրթի համալսարանում աշխատանքներ են մեկնարկել` UNESCO-ի կողմից «Վերացման վտանգի տակ գտնվող լեզուների շարքում» ընդգրկված հերթևին լեզուն ուսումնասիրելու ուղղությամբ:
Համալսարանի ռեկտորը` դոկտոր, պրոֆ. Մուրադ Էրմանը, հայտնել է, որ իրենք ուսումնասիրել են այն երկրները, որոնցում բնակություն են հաստատել սույն լեզվով հաղորդակցվողների բնակավայր Էքինդյուզյու գյուղից արտագաղթած քաղաքացիները, և հաստատելուց հետո, որ արտագաղթածները գտնվում են Ֆրանսիայում ու Կանադայում, փորձել են կապ հաստատել այդ անձանց հետ:
Պրոֆ. Էրմանը, ուշադրություն հրավիրելով այն փաստի վրա, որ իրենք համագործակցել են տարբեր համալսարանների լեզվաբան գիտնականների հետ, և որ աշխատանքները շարունակվում են` սույն թեման ավելի մանրամասն կերպով ուսումնասիրելու և համալսարանում կատարված եզրահանգումները կրթության ոլորտում ևս կիրառելու ուղղությամբ, ասաց. «Հերթևին լեզուն ուսումնասիրելու համար մի կենտրոն ենք հիմնելու` համալսարանի շրջանակներում: Կարծում ենք, որ այդ կենտրոնում ձեռք բերվելիք տվյալներն ուղեցույց կլինեն մեզ համար»:
Դոկտոր, պրոֆ. Էրմանն արձանագրելով, որ հիշյալ կենտրոնում Սիիրթում խոսվող լեզուներից կուսումնասիրվեն նաև արաբերենն ու քրդերենը, նշեց, թե սույն հարցում հասարակայնության սպասումները և գիտական ուսումնասիրության հիմունքները սահմանելու ուղղությամբ աշխատանքներն ընթացքի մեջ են:
Մուրադ Էրմանը հաղորդելով, որ գիտնականների և Բարձրագույն կրթության խորհրդի (Yüksek Öğretim Kurulu/YÖK) միջև խորհրդակցություններ են ընթանում այն հարցով, թե նշյալ լեզուների կապակցությամբ համալսարանում ինչպիսի կարգավիճակով է գիտական կենտրոն հիմնվելու, նշեց. «Այդ լեզուների վերաբերյալ կրթություն մատուցելիք գիտական կենտրոնը ինստիտու՞տ է լինելու, ուսումնասիրությունների կենտրո՞ն, թե՞ բաժին. այդ խնդրի ուղղությամբ մեր աշխատանքներն ավարտական փուլում են: Հուսով եմ` կարճ ժամանակ անց անհրաժեշտ որոշումը կկայացնենք` այդ լեզուները գիտական մակարդակով ուսուցանելու համար»:
UNESCO-ի կողմից փետրվարի 21-ին` Մայրենի լեզվի միջազգային օրվա առթիվ, հրապարակված «Վտանգի ներքո գտնվող լեզուների ատլասում» նշվել էր, թե 15 լեզու Թուրքիայում վերացման վտանգի տակ է: Ատլասում ընդգծվել էր, թե համայն աշխարհում 200 լեզու անհետացել է վերջին երեք սերնդում` 60-70 տարվա գործընթացում, 538-ը` վերանալու վրա է, 623-ը` վտանգի , 502-ը լուրջ վտանգի տակ է, իսկ 607-ը` զգայուն դրության մեջ:
«Վտանգի տակ գտնվող լեզուների ատլասի» համաձայն արձանագրվել էր, թե Թուրքիայում 3 լեզուներ` ուբըհչան, մլահսոն և Կապադովկիայի հունարենը, վերացել են, չերքեզական լեզուները և քրդերենի զազաքի բարբառը «վտանգի տակ են», 7 լեզուներ` «հաստատապես», 3 լեզու` «լուրջ իմաստով», իսկ հերթևինը «վերին աստիճանի» վտանգի տակ են:
Ըստ զանազան աղբյուների` մինչև 1960-ական թվականները Սիիրթի կողմերում ապրող հազարի չափ հոգու կողմից խոսվող հերթևինն առաջին անգամ հայտնագործել է գերմանացի լեզվաբան Օթթո Յաստրովը: Վերջինս 1986 թ. վերստին հիշյալ շրջանը գնալով` գիտական ուսումնասիրություն է կատարել այնտեղ: Ավելի վաղ քաղկեդոնական կաթոլիկ եկեղեցուն ենթակա ասորիների կողմից կիրառվող հյուսիսարևելյան արամեերենը կամ ասորական ընտանիքի անդամ հերթևին լեզուն սկսեց վերանալ ասորիների` Եվրոպա արտագաղթելու հետևանքով:
«Ֆըրաթ» լրատվական գործակալություն/ANF
http://www.haberdiyarbakir.com/dunyada-4-kisinin-konusabildigi-dil-arastiracak-55852h/#ixzz2Fwxqg4rs
Թարգմանեց Մելինե Անումյանը
Akunq.net
Leave a Reply