Սկզբում երկու ամիս Հազարի գյուղում պահակ զինվորներ են նշանակվել՝ «հնարավոր քրդական հարձակումից գյուղը պաշպանելու» հիմնավորմամբ: Որպեսզի գյուղացիների մոտ այս հիմնավորումը կասկած չառաջացնի, գիշերները գյուղի երիտասարդներից էլ են պահակներ կարգել:
Մի օր Օմեր Չավուշը մի քանի ժանդարմերիայի հետ գալիս է Հազարի և նաև պահակ–զինվորների մասնակցությամբ հայկական տները հետախուզելով՝ սկսում է տղամարդկանց հավաքել: Ատոմ Ադամյանն ու Ապոն, որպես դասալիքներ, թաքնվում են թոնրի մեջ: Ատոմի մայրը՝ Նազլուն, գնում է իրավիճակի մասին տեղեկանալու և վերադառնում տագնապալի լուրերով: Այդ օրը Ատոմի հորը՝ Կարապետ Ադամյանին, և ևս 8 հոգու ձերբակալել և տարել էին: Քանի որ տղամարդկանց մի մասն էլ փախուստի մեջ էր գտնվում, գյուղում մնացած կանայք և երեխաները թաքնվել էին մերձակա անտառում: Մի խմբի թաքստոցը գտնում և ձերբակալում են երեխայի լացով: Այս խմբի մեջ էին գտնվում նաև Փազափոնից Հազարի փախած որոշ կանայք: Սրանք հետագայում փրկվում են Ջրիկ Թաղի թաղային ոստիկան Աբդուլ Սեմենտի միջնորդությամբ (շնորհիվ այն բանի, որ նրան հայերը շատ էին օգնել):
Ադամյան Սաթենիկը պատմում էր, որ տղամարդկանց գնալուց հետո կանայք մեկ շաբաթից ավել ցրված մնացել են անտառում: Ժանդարմները գյուղում մնացած մի քանի ընտանիքի ներման լուրերով խաբել էին: Անտառում թաքնվածների մի հատվածը, գյուղում մնացածների կոչերին անսալով, գալիս և ձերբակալվում են:
Անտառով մեկ ցրվածները միայնակ կամ էլ խմբովի ճանապարհ են բռնում դեպի Ագարակ գյուղ: Ճանապարհին իրար գտած կանայք և տղամարդիկ են եղել: Մի տեղում 11 հոգուց բաղկացած կանանց խմբի քրդերը շրջափակում են: Խանբեկյան Նազլուի վրայի ոսկիները վերցնում և ազատ են թողնում:
Հազարիի ժողովուրդը հեռանալիս Գոչոլիի թուրքերը գալիս են քաղաք և սկսում հրի մատնել նրանց տները: Ոմանք էլ տեղափոխվում և բնակություն են հաստատում այդ տներում:
Ճիշտ է Միատունում սկզբում զինվորներ չեն սպասել, սակայն Գարմրիի զինվորները հաճախ եկել, փնտրել են դասալիքների: Ջարդ ու փշուր անելու, թալանելու հետ մեկտեղ սպառնացել են գյուղն այրել: Դասալիքները, որոնց այստեղ փտրում էին, Բանվորական գումարտակում ծառայողներն էին, ովքեր թույլտվությամբ եկել էին տուն և հետ չէին վերադարձել: Վերջապես Չրչեխլի քուրդ Սուլեյմանը Գարմրիի զինվորներին խաբել է՝ ասելով, թե դասալիքները գնացել են Հալեպ և այնտեղից նամակ ուղարկել: Այսպիսով՝ միատունցիները հանգիստ շունչ են քաշել:
Միատունի բնակիչները նախքան աքսորի ենթարկվելը լսել են Քարասուի ափերին փռված գյուղերից եկող աղմուկն ու ճիչերը, սակայն չէին կարող պատկերացնել, թե ինչ է տեղի ունեցել: Մի առավոտ՝ արևը դեռ չծագած, ժանդարմաները գյուղը շրջափակում են: Հասուն տղամարդկանց հավաքում և տանում են Քարասույի ափ, որտեղ էլ սպանում են: Սրան հետևում է գյուղի թալանը: Կանանցից ու երեխաներից բաղկացած ժողովուրդը ցրվում է այգիներով մեկ: Նրանց մի մասը փախչում է Գարմրի, որտեղից էլ տեղացիների հետ միասին աքսորվում են: Մնացյալին այգիներից հավաքելով նավակներով տանում են Անջրդի և միացնում այնտեղ գտնվող Չմշկածագի աքսորյալների քարավանին:
Բնակչությանը հեռացնելուց հետո Հազար գյուղի նման Միատունը ևս հարևան գյուղերի թուրքերը սկսում են հրի մատնել: Պահած ոսկիները գտնելու համար տան ներսում և դրսում փոսեր են փորում: Եկեղեցին ու դպրոցը հողին են հավասարեցնում:
Դասալիքները մեկ շաբաթ շարունակ գյուղից չէին կարողանում լուր լսատանալ: Այնուհետև հարևան գյուղերի հովիվներից եղածի մասին իմանալուց հետո նախընտրում են ապաստանել Դերսիմում: Մամսայի և Հազարիի կողմերով անցնելիս դառնում են իրենց ավերված գյուղերի ականատեսը: Ճանապարհին տեսնում են հայերի, ովքեր քրդերի համար հովվություն էին անում: Նրանցից հարցնում են Խդոյի տունը: Քանի որ հայերը չգիտեին, նրանց առաջնորդում է մի քուրդ, սակայն ճանապարհին զենքի սպառնալիքով նրանց կողոպտում և գնում է: Այնուհետև իրենք իրենց ճանապարհը շարունակում են, որոշ ժամանակ քրդերի համար հովվություն անելով մնում են Դերսիմի գյուղերում:
http://www.aykiridogrular.com/haber-1102-1915te-Hazari-ve-Miadun-koylerinde-neler-oldu.html
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը
Akunq.net
Leave a Reply