Քոջաելի նահանգի Բաշիսքելե գավառին ենթակա Պարտիզակ գավառակի* վարչական բաժանման կազմում եղել են 5 հայկական, 1 հունական և 2 մուսուլմանական (վրացական) գյուղեր:
Դոնգել (Դյոնգել) գյուղը բաղկացած է 75 տուն լազ հայերից:
Դոնգելի Սուրբե գյուղը գտնվում է Դոնգել գյուղից մի փոքր հեռու, բաղկացած է 28 տուն լազ հայերից: Գյուղի անունը ծագում է այստեղ գտնվող Սուրբ Սարգիս մատուռից:
Օվաջեքը (Օվաջըք) 500 տուն հայերից բաղկացած գյուղ է: Շրջակայքում հայտնի է որպես շատ հարուստ գյուղ:
Ժամավայը 40 տուն լազ հայերից բաղկացած գյուղ է:
Յենիքյոյը (Նորագյուղ) 500 տուն հույներից բաղկացած գյուղ է: Պարտիզակցիները այն հիշատակում էին Հռոմ գյուղ անունով: Նախկին անունը Քարիյեի ջադիդ /Նեոխորիո/ է, որը թարգմանաբար Նոր գյուղ է նշանակում: Այնտեղ այազմա (հույների սրբավայր, որտեղ նաև աղբյուր կա-Ակունքի խմբ.) կա: Ճանապարհորդ Շառլ դե Փեյսոնելն իր հուշերում գրել է, որ գյուղը կառուցել են Իզմիթի որոշ հույն ընտանիքներ` ավելի հանգիստ կյանք վարելու համար: Իզմիթի շուկաներում Յենիքյոյի սոխն ու մաղադանոսը շատ հայտնի էին:
Զաքար գյուղը 65 տուն լազ հայերից բաղկացած գյուղ էր:
Երկու մուսուլմանական վրացական գյուղերն էլ Հասար ու Թաթար գյուղերն էին:
Իսկ Պարտիզակի կենտրոնում ապրում էին 10 000 հոգի, որոնք 1914 թ. միայն հայեր էին: Պարտիզակում 1400 փայտե տուն և 2000 ընտանիք է եղել: Շրջանն ամբողջությամբ եղել է թուրք բեյի կամ էլ աղայի ղեկավարության տակ: Սակայն թուրք ղեկավարը տեղացիների կյանքին չէր խառնվում:
Գլխավոր պողոտայից վերև` եկեղեցու կողքին և Աղայի աղբյուր կոչված աղբյուրի դիմաց, գտնվում էր կառավարության շենքը: Դեյիրմենդերեցի թուրք աղաների կողմից ղեկավարվող շենքում պահեստավորվում էին վաքըֆների ապրանքով (հացահատիկ) վճարումները: Մինչև 1835 թ. հիշատակվող որոշ աղաներից են Հաջը փաշան, Չելեբի աղան, Օսման աղան և Օմեր աղան: Աղաների նստավայրը գտնվել է Յենիքյոյում:
* Գտնվում է Իզմիթի ծովախորշի հարավում` Սամանլը լեռների ստորոտին :
http://www.aykiridogrular.com/haber-920-Laz-Ermenilerden-olusan-28-haneli-bir-koy.html
Թարգմանությունը` Անահիտ Քարտաշյանի
Leave a Reply