Շահենը` Թեհլիրյանի ավագ որդին

ԲԱԲԿԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆ,

Բանաստեղծ, թարգմանիչ, Հայաստանի Հանրապետությունում Սերբիայի Հանրապետության պատվո հյուպատոս

Հոկտեմբերի 2-ին Բելգրադում 87 տարեկանում վախճանվել է Սողոմոն Թեհլիրյանի ավագ որդին` Շահեն Մելիքյանը:

Բելգրադում ապրելու յոթ տարիներին հաճախ եմ հանդիպել Սողոմոն Թեհլիրյանի ավագ որդուն` Շահեն Մելիքյանին: Ամեն անգամ հանդիպելիս անբացատրելի մի զգացում էր պարուրում ինձ, երբ պատմում էր հոր մասին, մտաբերում նրա ապրած կյանքը, ոդիսականը: Հաճախ երկար զրուցում էինք` չզգալով, թե որքան արագ էր թռչում ժամանակը, բերում, ցույց էր տալիս վաղուց արդեն խունացած թղթեր, լուսանկարներ, որոնք այսօր էլ որպես սուրբ մասունք պահպանվում են Շահենի տանը:

Սողոմոնի մասին «Դրօշակի» 2009 թ. մարտ-ապրիլի համարներում հոդված էի հրատարակել: Հանդիպումներից մեկի ժամանակ Շահենին նվիրեցի «Դրօշակի» համարները: Ոգեւորվել էր ու ոգեւորությունը չթաքցնելով` ասաց. «Հորս մասին հրաշալի հոդված գրելու համար քեզ երկու գիրք եմ նվիրելու, մեկը` Մինախորյանի «Վերհիշումները», որ լույս է տեսել 1956 թ.` Կահիրեում, մյուսը` Վիեննայում 1921 թ. տպագրված «Դատավարությունը Թալէաթ փաշայի»: Մանրաքայլ, բայց աշխույժ մոտեցավ գրապահարանին, հանեց հիշատակած երկու գրքերը եւ ասաց. «Տար Երեւան, սրբությամբ պահիր այս մասունքները, դրանցում ոչ միայն հորս կյանքն է խտացած, այլեւ մեր ժողովրդի աննկարագրելի մարտիրոսությունը»:

Գուցե Շահենը դժվարությամբ էր բաժանվում այդ գրքերից, բայց լավ գիտեր, որ Սերբիայում հայերեն կարդացող սերբահայեր, ցավոք, արդեն չկան:

– Հրաշալի նվերներ են, – ասացի Շահենին,- դրանք կզարդարեն իմ գրադարանը:

Իրոք, այդ գրքերը սուրբ մասունքի պես ամեն օր ուղեկցում են ինձ, ժամանակ առ ժամանակ թերթում ու վերընթերցում եմ դրանց` արդեն խունացած ու մաշված էջերը, որոնք կրում են Սողոմոն Թեհլիրյանի մատնահետքերը: Ո՞վ գիտե` քանի՜-քանի՜ անգամ է Սողոմոնը թերթել այդ գրքերի էջերը ու վերհիշել 1915 թ. սարսափազդու սպանդը, կացնահարված եղբորը, սպանված մորը, Բագառիճից գաղթի ճանփա բռնած Թեհլիրյան գերդաստանի իր ազգականներին:

Հիմա ես եմ թերթում այդ գրքերի արյունաշաղ էջերը ու հիշելով բազում հանդիպումներս Սողոմոնի որդու` Շահենի հետ, ափսոսանքի զգացում եմ ապրում, որ այլեւս չենք հանդիպելու, բայց եւ երանության մի զգացում է պարուրում ինձ, որ գրի առա Շահենի բոլոր պատմածները, հուշերը, որոնց շատերն են անտեղյակ:

Շահեն Մելիքյանը երաժշտական կրթություն ուներ, երկար տարիներ դաշնամուրի դասեր էր տալիս Բելգրադի երաժշտական դպրոցներից մեկում: Բարձրաստիճան մտավորական էր, կիրթ անձնավորություն: Հաճախ էր պատմում ինձ բելգրադահայ գաղթօջախի, նրա երեւելիների մասին: Այնպիսի մանրամասնությամբ էր մտաբերում երեւելիներին, որ կարող էր մի ամբողջ գիրք գրել: Շահենի հիանալի պատմություններում ոգեւորություն կար, բայց ցավում էր, որ հայերենն արդեն մոռացության է տալիս: Երբ փորձում էի հայերեն խոսել, ամեն բան լավ հասկանում էր, բայց խոսել փոքր-ինչ դժվարանում էր, թեեւ լավ գիտեր գրել ու կարդալ: Բելգրադում հայերենով շփվելու առիթներ չուներ, եւ դա էր պատճառը, որ մայրենին մասամբ դուրս մղվի նրա խոսակցականից: Այդ ամենից անկախ` հրաշալի հայ էր, մեծ հայրենասեր: Ամբողջ մի կյանք անցկացրեց Սերբիայում, բայց երբեք չմոռացավ իր արմատները: Միշտ հավատարիմ մնաց իր ժողովրդի ակունքներին, երբեք չխզեց կապը մայր հայրենիքի եւ սփյուռքում ապրող ազգականների ու հայրենակիցների հետ:

Հոր` Սողոմոն Թեհլիրյանի սխրանքն ու հիշատակը մտքում ու հոգում պահած` հպարտորեն բռնեց հավերժի ճամփան:

http://azg.am/AM/2012100506