Պատասխան մեր ընթերցողին-11

Նամակ

Էնվերի նամակը` ուղղված թուրք փաշաներին և ասկյարներին

Այս երկրում հայերն ու մուսուլմանները 7 դար միասին են ապրել: Օսմանյան բնակչությունն ու պետությունը հայերին անվանել էր «հավատարիմ ազգ», քանի որ հայերից շատ գոհ էին: Սակայն այն ժամանակ, երբ իմպերիալիստական «արևմտյան պետությունները» որոշեցին Օսմանյան կայսրությունը փլուզել, յոթդարյա հարևանական հարաբերություններ ունեցող, եղբայրաբար ապրած ժողովուրդը սկսեց իրար սպանել: Այս պատերազմում ո՞վ է առաջինը սկսել հարձակվել: Մուսուլմանները 7 դար շարունակ հայերին չէին սպանում, Օսմանյան կայսրության վերջին շրջանում ինչու՞ ուրոշեցին սպանել: Անհրաժեշտ չէ՞ արդյոք, որ հայերը մտածեն սրա մասին: Եթե թուրքերը որոշեին հայերին Անատոլիայից դուրս շպրտել, աքսորել, կարծում եմ` 7 դար չէին սպասի:

cengizhan2

kartal_samiloglu@hotmail.com

Պատասխան

Հարգելի Ջենգիզհան 2  կեղծանունով մեր ընթերցող

Ձեր էլ. հասցեից երևում է, որ Ձեր իրական անունը Քարթալ Շամիլօղլու է: Մեծ հավանականությամբ ծագումով Կովկասից եք: Հուսով ենք` գիտեք, որ կովկասյան ժողովուրդը թրքականության և թուրք ռասայի հետ որևէ առնչություն չունի: Սակայն Ձեր նամակը գրված է այնպես, ինչպես մի թուրք կգրեր մի հայի: Ահա Ձեզ տիպիկ Թուրքիայի պատկեր: Մեծ հավանականությամբ ինքներդ Ձեզ համարում եք այս պատկերի մի մասնիկը: Մինչդեռ 150 տարի չկա, որ Ձեր պապերը եկել են այս հողեր: Ամեն դեպքում տրամաբանական է, որ պաշտպանում եք 100 տարի առաջ կատարվածը, որովհետև Ձեր պապերը ևս այս դեպքերի ժամանակ գլխավոր դերակատարներից են եղել: Ձեր նամակը հետաքրքիր է այն տեսանկյունից, որ շարունակբար խոսում եք «մուսուլմաններից», «Օսմանյան կայսրությունից»: Թուրքիայում ոչ բոլորն են այս նրբությունները նկատում, հայտնի է, որ Դուք «գիտակից թուրքիացիներից եք»:

Բնականաբար «յոթդարյա հարևանական հարաբերություններն» ու նմանատիպ մոտեցումները «պաշտոնական պատմագրության» արտահայտություններից են, որոնք այդքան էլ լավ չեն արտացոլում օսմանյան տիրապետության ժամանակաշրջանի իրականությունը և  որոնք վերջերս են կիրառության մեջ դրվել: Մուսուլման-քրիստոնյա կամ էլ մուսուլման-հայ հարաբերությունները երբեք էլ այնպես չեն եղել, ինչպես ցանկանում եք ներկայացնել: Եվ ինչպե՞ս կարող էր լինել: Երբ ոմանք գալիս և մյուսների հողերը զավթում են և տեղաբնակ ժողովրդին վերցնում են իրենց տիրապետության տակ, երկու կողմում էլ անհնար է, որ նորմալ հարաբերություններ զարգանան:

Իշխող ուժը մինչև վերջ պահելու է իր իշխանությունը, ավելին` կրոնի տեսանկյունից էլ առավելություն է ունենալու, մինչդեռ նա, ում ձեռքից վերցրել են իր իշխանությունը, հողն ու ազատությունը, իր վիճակից գոհ չի լինելու: Իրականում օսմանյան պատմությունը կոտորածների պատմություն է. հարյուր հազարավոր մարդկանց չնչին պատճառներով սրի անցկացնել, կանանց ստրուկների շուկաներում վաճառել, տղա երեխաներին հավաքելով դարձնել հրեշներ, ովքեր պատրաստ են անգամ իրենց սեփական մորը խեղդել և դեռ ինչե~ր-ինչե~ր: Բացի այդ` սրանք գաղտնի տեղեկություններ չեն, բավական է, որ Ձեզ մատուցած տեղեկությունների վրայի քողը բարձրացնել իմանաք: Օրինակ` հայտնի «նվաճող» եզրի փոխարեն դրեք «զավթիչ» բառը, որը նույն իմաստն է արտահայտում և այլն: 

Օսմանյան կայսրությունում, որը յուրացրել էր Միլլեթների համակարգը, մի կողմում մուսուլմաններն էին, մյուս կողմում` ոչ մուսուլմանները: Քանի որ Օսմանյան կայսրությունը ղեկավարվում էր համաձայն շարիաթի`      ամեն առումով մուսուլմանը առավելություն ուներ  ոչ մուսուլմանից: Նունիսկ փողոցով քայլելիս, որպեսզի ճանաչեն, անհրաժեշտ է, որ ոչ մուսուլմանները օրենքով սահմանված հագուստներ կրեն: Ոչ մուսուլմանին արգելված էր ձի հեծնել, զենք կրել, դատարանում վկայություն տալ և այլն: Եթե նույնիսկ դժբախտ պատահարի արդյունքում ոչ մուսուլմանը դառնար մուսուլմանի մահվան պատճառ, կյանքով էր հատուցում, մինչդեռ երբ մուսուլմանը սպանում էր մեկ այլ մուսուլմանի, վճարելով արյան գինը` ազատ էր արձակվում, իսկ եթե սպանում էր ոչ մուսուլմանի, ապա որևէ պատիժ չէր կրում: Մուսուլմանը ոչ մուսուլմանից ունեցվածք գնելիս կուզեր` գումարը կվճարեր, կուզեր` չէր վճարի: Ոչ մուսուլմանի կյանքը, գույքն ու պատիվը կախված էր մուսուլմանի խղճից: Հարկահանության ենթարկվում էին միայն ոչ մուսուլմանները, բացի այդ` հարկահավաքները վերցնում են սահմանվածից երկու անգամ շատ: Այս ցանկը կարելի է դեռ երկարացնել, սակայն բավական է բացատրելու համար, թե Օսմանյան կայսրությունում որպես ոչ մուսուլման «7 դար» շարունակ ապրելն ինչ է նշանակում:

Ասում եք, թե «այս պատերազմում ո՞վ է նախահարձակ եղել»: Ձեր ասած Առաջին համաշխարհային պատերազմն էր, օսմանահպատակ հայերին հայրենիքը պաշտպանելու համար տարան ռազմաճակատ, այսինքն` Օսմանյան կայսրության հայերն ու մուսուլմանները ոչ թե իրար դեմ էին, այլ` մեջք-մեջքի տված: Ավելի ճիշտ` մինչև զանգվածային կոտորածը հայ զինվորներն այդպես էին կարծում: Իրականում օսմանյան պետությունը մուսուլման քաղաքացիների մասնակցությամբ ոչնչացրեց հայ քաղաքացիներին: Անզեն, հարյուրավոր տարիներ ճնշումների ենթարկված երիտասարդները հայրենիքի համար ռազմաճակատ գնացին: Բացի այդ` Ձեզ հավանակա՞ն է թվում, որ էթնիկ խումբը, որը, ինչպես անընդհատ շեշտում են, թե թվով մուսուլմաններից ավելի քիչ է եղել, «նախահարձակ» լինի: Չե՞ք կարծում, որ անհրաժեշտ է` Դուք էլ մտածեք:

«Թուրքերը» երբեք չեն ցանկացել հայերին «Անատոլիայից» դուրս շպրտել, որովհետև նման բան կատարելու դեպքում պետության` հարկերից ստացվող եկամուտը կզրոյանար, եթե արտը հերկող, ցորենը ալյուր սարքող մարդ չմնար, բոլորը` փադիշահը ներառյալ, քաղցից կմահանային, ձին պայտող արհեստավոր անգամ չէր գտնվի: Մինչդեռ Եվրոպայից և Կովկասից զանգվածաբար եկած դյոնմեների շնորհիվ որոշեցին մորթել «ոսկե ձու ածող հավին»: Եվ նույնիսկ այս իրավիճակում 1915-ից հետո անգամ նոր Թուրքիայի Հանրապետությունում տասնյակ հազարավոր մարդիկ մահացան քաղցից: Հայոց ցեղասպանության հիմնական պատճառներից մեկն էլ այս մարդկանց ունեցվածքը բռնագրավելն էր: Այս «տոկոսը» կուրացրեց ողջ ժողովրդի աչքը և ապահովեց համընդհանուր մասնակցություն այս ոճրագործության մեջ: Ի հավելումն այս ամենի` որպես հարճ հեշտությամբ ձեռք բերած հայ աղջիկներ: Համարենք, որ այս շատ կարճ և ոչ բավարար պարզաբանումը բավարար է:

Հարգանքներով`

Akunq.net