Սաֆարովի խոստովանությունից. Կացնահարել սովորել եմ Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական ռազմաբազայում

ՀԱՍՄԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Հայկ Դեմոյանը 2004-2006 թթ. Բուդապեշտում ադրբեջանցի մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովի դատավարության ժամանակ ՀՀ ՊՆ ներկայացուցիչն էր: Դեմոյանը հիշում է` մասնակցել է դատական բոլոր նիստերին, եղել է քարոզչության թիվ մեկ պատասխանատուն: Ադրբեջանական եւ թուրքական դեսպաններն աշխատում էին մեկ նպատակի համար` ի դեմս Սաֆարովի կերտել մի կերպար, որը պետք է նպաստեր մի քանի խնդիրների լուծման: Գլխավորը, որ կերպարը լիներ պսեւդոթեհլերյանական:

Դեմոյանի գնահատմամբ` Բուդապեշտի դատարանը 2006 թ. իր բարձրության վրա էր, քանի որ հանցագործությունը գնահատվեց ըստ արժանվույն, իսկ մարդասպանը դատապարտվեց ցմահ ազատազրկման:

Հենց առաջին դատական նիստին Սաֆարովը սենսացիոն ցուցմունք տվեց: «Տարբեր գործիքներով, այդ թվում` կացնով մարդ սպանել սովորել եմ Հյուսիսային Կիպրոսի տարածքում գտնվող թուրքական ռազմական բազայում»: Դատական նիստից հենց այս խոստովանությունն էր ամենացնցողը: Հունգարիայում հավատարմագրված գրեթե բոլոր դեսպանատները արձանագրություն էին ուզում հենց այդ հատվածին ծանոթանալու համար: Սաֆարովը չէր էլ հասկացել, որ թուրք-ադրբեջանական ռազմական համագործակցության ամենանուրբ տարրի մասին է խոսել: «Սա աննախադեպ տեղեկություն է, կարեւոր է մեզ համար քարոզչության տեսանկյունից», հավելում է Դեմոյանը` շեշտելով, որ խնդրի մասին պետք է բարձրաձայնել ՆԱՏՕ-ում, քանի որ ՆԱՏՕ-ին չանդամակցող երկրի` Ադրբեջանի զինվորները ռազմական պատրաստվածություն են անցնում ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրի կողմից անօրինական օկուպացված երկրի ռազմական բազայում:

Ավելին` ցուցմունքը բացահայտում է թուրքական մեկ այլ կարեւոր գաղտնիք. թուրքական բանակն իր օկուպացրած ԵՄ տարածքում մարզում է ադրբեջանական մարդասպաններին, որոնք պետք է Եվրոպայի կենտրոնում իրականացնեն հանցագործություն:

«Չկասկածե’ք, թե թուրքական բանակի ոգով դաստիարակված Սաֆարովը պատահական է գնում կացին, մեկ գիշեր սրում եւ հաջորդ գիշեր իրականացնում հանցագործությունը: Այս կերպարն անհրաժեշտ էր նաեւ թուրքական կողմին` Թեհլերյանի միֆը փչացնելու համար»:

Սաֆարովի էքստրադիցիան, ըստ Դեմոյանի, պետք էր միայն Ալիեւին եւ նրա կլանին, որը լուրջ խնդիրներ ունի արտաքին եւ ներքին քարոզչության մեջ: Այս տարի Ադրբեջանն արդեն հասցրել է լուրջ հարված ստանալ «Եվրոտեսիլ» երգի մրցույթից հետո: Մրցույթ-փառատոնը դարձավ մի խողովակ, որի միջոցով Ադրբեջանի վրա լցվեց միջազգային կեղտը: Հետեւաբար, Սաֆարովի էքստրադիցիայի նպատակը փոքրիկ հայրենասիրական աղմուկ բարձրացնելն էր, մինչդեռ Ալիեւը վերածվեց հանցագործի, ավելի ճիշտ`         կրկնահանցագործի: Նախ` նա ներում շնորհեց հանցագործի, որը խախտում է Ադրբեջանի օրենսդրությունը, ավելին` նա ներում շնորհեց մի սպայի, որ ռազմական գաղտնիք է հրապարակել:

Այսօր Սաֆարովն այլեւս օգտագործված նյութ է: Նա խայտառակել է իր երկիրը, ժողովրդին, խայտառակել է այն բանակը, որը ներկայացրել է:

Դեմոյանը հավելում է, որ սուլթանն իր տխրահռչակ եւ տգետ որոշմամբ հնարավորություն է տվել հայկական կողմին քարոզչական դաշտում ջախջախելու Ադրբեջանին: Հայկական կողմը պետք է օգտվի դրանից եւ պատժիչ քայլ իրականացնի, որի ազդեցությունը պետք է ավելի հուժկու լինի, քան արտահանձնման ոգեւորությունը: Որպես կոնկրետ քայլ Դեմոյանն առաջարկում է ՄԱԿ-ում բարձրացնել Ադրբեջանի լիազորությունների կասեցման հարցը որպես Անվտանգության խորհրդի անդամի, Եվրոխորհրդարանում բարձրաձայնել կատարվածի մասին եւ շեշտել, որ հակահայկականությունը պետք է դիտել որպես հանցագործություն ու յուրաքանչյուր հայի դեմ դրսում իրականացվող հանցագործությունը դիտարկել հակահայկականություն: Սաֆարովին ներում շնորհելու փաստը Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթացի վրա էլ է ազդեցություն թողել` հայկական կողմի դիրքորոշումն ավելի է կոշտացել. ազդարարվել է փոխզիջումների գնալու խոսակցությունների ավարտը: «Առաջին հարցը, որ ծագում է այս պարագայում` ո՞ւմ հետ գնալ փոխզիջման, ո՞վ է դիմացդ կանգնած»:

«Սաֆարովը նման էր տեռորիստի, որ գնում էր մահվան»

Ստի հետազոտման միջազգային ակադեմիայի հայաստանյան մասնաճյուղի ղեկավար Սպարտակ Պետրոսյանն ուսումնասիրել է Ռամիլ Սաֆարովի բոլոր լուսանկարներն ու տեսանյութները` սկսած այն պահից, երբ մարդասպանին Բաքվի օդանավակայանում դիմավորել եւ մեծարել են: Հոգեվերլուծության ենթարկելով Բաքվում ընդունելության ժամանակ արված լուսանկարներում Սաֆարովի դիմախաղերը, պարզվել է` թեպետ ազգը նրան ընդունեց իբրեւ հերոսի, բայց իրեն հերոսի նման չէր պահում: «Նա նման էր տեռորիստի, որը գնում էր մահվան: Նրա բնորոշ արտահայտություններն են` հոնքերի խոժոռված վիճակը, լարված բերանը եւ վախ արտահայտող ստորին կոպերի լարվածությունը»: Լարված դեմքը բնորոշ չէ հերոսի այն կերպարին, որին ընդունեց Ադրբեջանը, եւ հիշեցրեց, որ սովորաբար հերոսի դեմքն արտահայտում է հրճվանք եւ հպարտություն: Մինչդեռ Սաֆարովի դեմքի արտահայտությունը փաստում է, որ նրա սպասումներն ապագայի վերաբերյալ հուսադրող չեն. նա վախենում է: «Այդ վախը դրսեւորվում է այն պահին, երբ նա պետք է ունենար հրճվանք եւ հպարտություն: Նա չունի մեղքի զգացում, նա ունի վախ: Անհանգստություն եւ վախ, բայց ոչ խղճի զգացում: Ես կարծում եմ, որ նրա վախն ավելի շատ կապված է իր շրջապատի հետ, քան թե արտաքին ուժերի»:

http://azg.am/AM/2012091209