Տինքին սպաննածի զղջման խօսքերին «Ակօս»-ի խմբագիրը չի հաւատում

Ամիսներ առաջ Թուրքիայի բարձրագոյն վերաքննիչ դատարանն անփոփոխ թողեց «Ակօս» շաբաթաթերթի գլխաւոր խմբագիր, մտաւորական Հրանդ Տինքին սպաննած Օկիւն Սամասթի հանդէպ կիրառուած դատական վճիռը:

Անցած տարուայ յուլիս ամսին անչափահասների գործով դատարանը մարդասպանին դատապարտել էր 22 տարի 10 ամսուայ ազատազրկման: Սակայն, համաձայն Թուրքիայում գործող օրէնքի, Սամասթը չի կրելու իր պատիժն ամբողջութեամբ: Նրա հանդէպ կը կիրառուի նշանակուած ժամկէտի 2/3-ը: Եւ քանի որ նա արդէն 5 տարի է, ինչ ձերբակալուած է, ըստ այդմ` բանտում կը մնայ մինչեւ 2022 թուականը:

Դատավարութեան, կայացրած վճռի, «Ակօս»-ի նորարարութիւնների եւ մի շարք այլ հարցերի շուրջ «Երկիր»-ը բացառիկ հարցազրոյց է ունեցել շաբաթաթերթի խմբագիր Ռոպեր Քոփշաթի հետ, ով, ինչպէս յայտնի է, անցած տարուայ դեկտեմբերին ամուսնացաւ Հրանդ Տինքի դստեր` Տելալի հետ:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Հրանդ Տինքի սպանութեան դատավճիռը վերջապէս կայացուեց, հասկանալի է, որ գոհացուցիչ չէ…

ՌՈՊԵՐ ՔՈՓԹԱՇ.- Ի հարկէ, վճիռը մեզ համար երբեք գոհացուցիչ չէ, երբեք բաւարար չէ, որովհետեւ դատավարութիւնն իբր թէ արդարութեան համար էր, բայց արդարութիւնից շատ հեռու վճռով աւարտուեց: Այն մեր սպասելիքներից շատ հեռու էր, քանի որ մեղաւոր էր ոչ միայն այդ երիտասարդական խումբը, այլ նրանց ետեւում կանգնած պետական պաշտօնեաները, զինուորները, ոստիկանները, գաղտնի գործակալութեան անդամները: Մենք սպասում էինք, որ նրանք եւս մէջտեղ կը գան, բայց դատավարութիւնը երբեք այդ ընթացքը չունեցաւ եւ վճիռը թէ՛ մեզ, եւ թէ՛ Թուրքիայի ժողովրդավար զանգուածի համար գոհացուցիչ չէ:

Սամասթը թերթերից մէկին յայտնել էր, որ ինքը զղջացել է եւ հիմա կարդում է Հրանդ Տինքի գրութիւնները, բայց դա մեզ համար արդէն կարեւոր չէ: Մենք հասկանում ենք, որ նա անչափահաս էր, այսինքն` ինքն էլ ինչ-որ կերպ սպանութեան կազմակերպիչների զոհը դարձաւ, բայց սպաննեց Հրանդ Տինքին եւ հիմա ջանում է իր վճիռը թեթեւացնել եւ դրա համար է, որ մեղայական նման խօսքեր է ասում, մենք դա շատ լաւ գիտենք:

Ինքը եւ Եասին Հայալը, եթէ իրօք ուզում են աւելի կարճ ժամանակահատուած բանտում անցկացնել, պէտք է ասեն իրականութիւնը, այն, ինչ գիտեն: Նրանք չեն ասում իրականութիւնը, եւ մենք չենք հաւատում նրանց զղջման խօսքերին, մենք սպասում ենք իրական գործի, ոչ թէ խօսքի:

Հ.- Ինչպիսի՞ թերթ ժառանգեց ձեզ Հրանդ Տինքը:

Ռ. Ք.- Ի սկզբանէ, «Ակօս»-ը քաջութիւն էր, քաջութիւն էր Թուրքիայում հրապարակել երկլեզու հայ թերթ, գրել հայերի պատմութիւնը, խօսել իրականութեան մասին, այս ամէնը Թուրքիայում, ի հարկէ, հեշտ չէ: Բայց մի խումբ հայ մտաւորականներ այդ քաջութիւնն ունեցան եւ հիմա մենք` երիտասարդներս, պատրաստ մի բան գտանք, Հրանդ Տինքն է բացել այդ ճանապարհը մեզ համար, եւ նրա սպանութիւնից յետոյ մենք պատասխանատուութիւն ստանձնեցինք, ուժ գտանք շարունակել այդ ճանապարհը: Մենք ոչ միայն հայերի, այլեւ թուրք մի շարք մտաւորականների կողմից աջակցութիւն ստացանք:

Հ.- Իրօ՞ք, հաւատո՞ւմ էք այդ թուրք մտաւորականների անկեղծութեանը:

Ռ. Ք.- Թուրքիան միատարր չէ, Թուրքիան մեծ երկիր է` մեծ ժողովրդով: Ի հարկէ, կան ազգայնամոլներ, բայց Թուրքիան այլեւս հին Թուրքիան չէ, միաձայն չէ, կան տարբեր գաղափարներ, եւ սա արդէն իսկ մեզ յոյս է տալիս, որ կարող են որոշ բաներ փոխուել: Ի հարկէ, ամէն ինչ կատարեալ չէ, Թուրքիան չենք կարող շատ գեղեցիկ նկարագրել, բայց երբ համեմատում ենք 20-30 տարի առաջուայ հետ, ի հարկէ, մեծ փոփոխութիւններ կան:

Հ.- Ի՞նչ նորարարութիւններ էք մտցրել կամ պատրաստւում մտցնել թերթում` որպէս երիտասարդ խմբագիր: Նկատեցի` բաւականին երիտասարդ աշխատակազմ ունէք:

Ռ. Ք.- Այո՛, մեր աշխատակազմը երիտասարդ է, աշխատում ենք թուրք եւ քիւրտ մեր ընկերների հետ: Ուզում ենք փոխել թերթի դիզայնը, կը լինեն նոր անուններ, նոր գաղափարներ, նոր մտքեր, ջանալու ենք աւելի շատ խօսել թէ՛ հայ եւ թէ՛ ամբողջ աշխարհի հարցերի մասին, աւելի ապրող թերթ ստեղծել: Հրանդ Տինքն, ինչպէս արդէն ասացի, մեզ համար շատ գեղեցիկ մի ճանապարհ բացեց, անբիծ թերթ ժառանգեց մեզ եւ մենք ջանալու ենք, որ «Ակօս»-ն աւելի լաւը, աւելի ապրող եւ ընթերցողի համար աւելի հաճելի թերթ դարձնենք:

Հ.- «Ակօս»-ը երկլեզու շաբաթաթերթ է, բայց քիչ չէ՞ արդեօք, որ 24 էջի ընդամէնը 4 էջն է հայերէն:

Ռ. Ք.- Դժբախտաբար քիչ է, բայց սա Թուրքիայում ապրող հայերի իրականութիւնն է, հայերէն իմացող, կարդացող շատ չկայ, մանաւանդ` երիտասարդութեան շրջանում: Սա է պատճառը, որ չենք կարող հայերէն էջերի քանակը շատացնել, բացի այդ մեր ընթերցողների մեծ մասը հայ չէ, բայց հայ ընթերցողն էլ անգամ հայերէն չի կարողանում կարդալ:

Հ.- Մօտենում է Ցեղասպանութեան 100-ամեակը, ի՞նչ քայլեր կարող ենք սպասել Թուրքիայից:

Ռ. Ք.- 2015թ.-ին ամէն ինչ չի վերջանալու: Ի հարկէ, չեմ սպասում, որ Թուրքիան կը ճանաչի Ցեղասպանութիւնը, բայց կը ջանան ելքեր գտնել եւ փոքր քայլերով իրենց վրայի ճնշումը թեթեւացնել: Մենք հաւատում ենք, որ այսօրուայ թուրք ժողովուրդը չէ յանցագործը` պետութիւնն է, դրութիւնը…: Իրականութիւնը քողարկեցին, դասագրքերում սուտը գրեցին, դրա համար է, որ թուրք ժողովուրդը մերժում է, եւ մենք դրա համար ջանում ենք առանց վիրաւորանքի խօսել խնդրի մասին, որովհետեւ եթէ թուրքին ասես, որ նա Ցեղասպանութիւն է գործել, նա քեզ շատ դժուարութեամբ կը լսի, բայց եթէ պատմես մարդկային լեզուով, պատմութիւնը պատմես, յանցանքը ոչ բոլոր թուրքերի ուսին դնես` աւելի լաւ կը հասկանան: «Ակօս»-ը միշտ այդպէս է արել, մենք Ցեղասպանութեան մասին պատմում ենք տարբեր պատմութիւնների, ճակատագրերի հիման վրայ եւ դա շատ աւելի մեծ ազդեցութիւն է թողնում: Հարիւրամեակին մօտենալուն զուգահեռ` Թուրքիան գուցէ որոշակի իրաւունքներ կը վերապահի Թուրքիայում անօրինական ապրող հայերի նկատմամբ` ցոյց տալու համար, թէ խնդիրներ չունի նրանց հետ:

Հ.- Մի փոքր խօսենք հայ–թուրքական արձանագրութիւններից: Հայաստանում մտավախութիւն կայ պատմաբանների յանձնաժողովի շուրջ, մասնաւորապէս, այն հարցում, որ յանձնաժողովը, փաստօրէն, արդէն իսկ կասկածի տակ է դնում Ցեղասպանութեան լինել–չլինելը:

Ռ. Ք.- Որեւէ դիւանագիտական քայլ, պայմանաւորուածութիւն, արձանագրութիւն, որը պէտք է օգնի հայ-թուրքական երկխօսութեանը, հաստատի դիւանագիտական յարաբերութիւններ, սահմանը բացուի` մեզ համար դրական է, մենք դա ողջունում ենք: Դիւանագիտութիւն է, մի բան տալիս ես, մի բան` վերցնում, եւ հասկանալի է, որ Թուրքիան առեւտուր է ցանկանում անել եւ այդ իսկ պատճառով մէջտեղ բերեց յանձնաժողովը: Բայց ես չեմ կարծում, որ ոեւէ հայի կամ աշխարհի որեւէ պետութեան համար այս յանձնաժողովով կասկածի տակ է դրւում Ցեղասպանութեան լինել-չլինելը, որովհետեւ Ցեղասպանութիւնը մենք զգացել ենք մեր մաշկի վրայ: Կարծում եմ, որ այդ յանձնաժողովը որեւէ արդիւնք չի տայ, այն մեծ վտանգ չի սպառնում:

Հ.- Հայ էք, «Ակօս» թերթի խմբագիրը եւ ապրում էք Թուրքիայում, վախի զգացողութիւն ունենո՞ւմ էք երբեւիցէ:

Ռ. Ք.- Ես վախկոտ չեմ, ինչ մտածում, այն էլ գրում եմ: Ճակատագիր է, եթէ մի բան պէտք է լինի, ուրեմն կը լինի: Իսկ եթէ առհասարակ խօսենք Թուրքիայում ապրող հայերի մասին, ապա, ի հարկէ, վախեցողներ շատ կան եւ այդ վախը նոր վախ չէ, այն սերունդներով է եկել, եւ դա փաստ է: Այսօր կարեւոր է, թէ ինչ են զգում երիտասարդները, նրանք եւս վախի զգացողութիւն ունենում են, բայց ի հարկէ, պատրաստ են նոր գաղափարներ իրագործելու, գործ անելու: Վախը մարդկային է, վախից չեն վախենում, վախ միշտ կայ, բայց կայ նաեւ գործ:

Զրուցեց` ԱԿՆԵՍԱ  ԽԱՄՈՅԵԱՆ

«Երկիր»

http://www.aztagdaily.com/archives/82294