Ոչ մուսուլման

Գյունդյուզ Վասսաֆ

Մեզ ցեղապաշտ չենք համարում:

Սակայն անգիտակցաբար ցեղապաշտ ենք դառնում:

15 տարեկան եմ: Բնակվում եմ ԱՄՆ-ի Նյու Հեմփշիր նահանգում: Պիտի ավտոբուս նստեմ` Բոստոնից Կոնկորդում գտնվող տունս հասնելու համար: Առջևումս, ինչպես ներկայում ասում են, «աֆրոամերիկացի» է, որը ևս սպասում է նույն ավտոբուսին: Թեթևորեն հպվեցի նրա ուսին: Կողքին գտնվող ավտոբուսը ցույց տալով` ասացի. «Նյու Յորքի ավտոբուսը սա է»:

Այն տարիներին Նյու Հեմփշիրում ապրող միայն մեկ սևամորթ ընտանիք էինք ճանաչում: Նորվեգիայում իսլամը գրկաբաց ընդունելու պատճառով կառավարությանը պատժելու համար երեխաներ սպանած մարդու, ինչպես նաև` Հրանտ Դինքին սպանողների և սպանել տվողների ցեղապաշտ գործողությունները խանգարում են մեզ` ռասիզմի դրսևորումների հետ առերեսվելու հարցում: Ֆիզիկական բռնության վրա հիմնվող ցեղապաշտությունը սառցաշերտի` ջրի մակերեսին գտնվող տեսանելի հատվածն է:

Եթե մեր առօրյա լեզվին ուշադրություն դարձնենք, ըստ իս` Թուրքիայի բնակչության 99 տոկոսը ցեղապաշտ է` առանց դա գիտակցելու:

Արդյոք մեր ծանոթներից գեթ մեկ հոգի կա՞, որ չի օգտագործել «գյավուր» (ըստ իսլամի` անհավատ, ոչ մահմեդական-Ակունքի խմբ.) բառը: Եթե անգամ ճաշի սեղանի շուրջ, մեջլիսում փոքրամասնություն ենք անվանում նրանց, դարձյալ մենք չե՞նք լինում նրանց «ոչ մուսուլման» ասողը` մեր ներսում ամփոփված ցեղապաշտությունը կոծկելով և կարծելով, թե ավելի սիրալիր ենք արտահայտվում: Երբևէ ուրիշներից լսե՞լ եք, որ իրենց կրոնը չդավանողներին «ոչ քրիստոնյա», «ոչ բուդդիստ», «ոչ հուդդայական» ասեն: (Նման բան մեկ էլ հրեաներն ունեն` «գոյեմը»): Թուրքիացի քաղաքական գործիչները գիտե՞ն արդյոք, որ իրենց կողմից հաճախ կիրառվող «ոչ մուսուլման քաղաքացիներ» արտահայտությունը ցեղապաշտական հանցագործություն է համարվելու, եթե մի օր Թուրքիան մուտք գործի ԵՄ: Մեր առօրյա լեզվում անփութորեն մեր օգտագործած որոշ բառեր նման են այն փամփուշտներին, որոնցով խրամատներից կրակում է զինվորը` առանց իմանալու, թե ում է սպանում:

Որպես հիշեցում` մի մեջբերում անենք ոչ մուսուլմանների մասին այն հոդվածից, որը տեղ է գտել «Վիքիպեդիա» էլեկտրոնային հանրագիտարանում.

«Օսմանյան պետության ավանդական հասարակական կարգում ոչ մուսուլման հավաքականություններն անվանվում էին  միլլեթ-ի մահքումե (տիրապետության տակ ընկած միլլեթ) կամ զիմմի (պարտատու): Նվաճումների հետևանքով իսլամի գերիշխանության տակ ընկած այդ հավաքականություններին արգելված էին զինվորական ծառայությունը և իշխանության մաս կազմելը (որոշ մարգինալ բացառություններով): Իսլամական հարկի երկու տեսակները` խարաջն ու ջիզիեն, որոնք միայն ոչ մուսուլմաններն էին վճարում, օսմանյան ունեցվածքի ամենաէական եկամտի աղբյուրներից էին… Մեր օրերում Վճռաբեկ դատարանի կայացրած որոշ որոշումներում Թուրքիայի Հանրապետության ոչ մուսուլման քաղաքացիները որպես «օտար» են դասակարգվում, և որոշ սահմանափակումներ են դրվու` նրանց կողմից  գույք ձեռք բերելու կամ կազմակերպվելու հարցերում:

Ոչ մուսուլմանների նկատմամբ մեր գերազանցությունն ի ցույց դնելու համար, առանց գիտակցելու, մեր կողմից շեշտվող մեկ այլ բառ էլ «հանդուրժողականությունն» է: Բառ, որի արտաբերությունն անգամ շոյում է մեր լսելիքը: Այդ ու՞մ ենք «հանդուժում»: Օրինակ` այն երեխաներին, որոնք, ինչպես բերվում է ներքոհիշյալ օրինակում, դեռ լավը վատից չեն ջոկում` «փորձ» չունենալու պատճառով. «Հանդուրժի’ր, հա’յր: Գիտակցելով չի արել խեղճ երեխան»: Նույն կերպ հանդուրժում ենք նաև մեր տներում պահվող անասուններին` կատուներին, շներին, երբ նրանք շրջում են թաղարը կամ աղմուկ հանելով` արթնացնում հարևաններին: Եվ մեր ներսում ծվարած ցեղապաշտությունը չնկատելով` գլուխ ենք գովում` ասելով` «Հանդուրժող ենք փոքրամասնությունների նկատմամբ»: Եվ դրանով էլ չսահմանափակվելով` երբ մի օտարերկրացի մեզ պես թուրքերեն է խոսում` վրայից էլ օղի խմելով, նրան ասում ենք` «Դու մերոնցից ես»` կարծելով, թե մեծարում ենք նրան: Այդպիսով ցույց չե՞նք տալիս, որ օտարացնում և արհամարհում ենք նրա մշակույթը:

Երբ սկսենք «Մենք հանդուրժող ենք ոչ մուսուլմանների հանդեպ» հանգերգով մեր օգտագործած բառերը պատմության աղբամանը նետել, բռնած կլինենք մեր մեջ ծվարած ցեղապաշտությունը թոթափելու ճանապարհը:

http://www.yesilgazete.org/blog/2012/07/01/gayrimuslim-gunduz-vassaf/

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net