Ստամբուլ, Թուրքիա
Պոլսահայերը պահանջում են նոր պատրիարքի ընտրություն
Թեպետ արդեն 2 տարի Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանն ընտրվել է Պոլսո հայոց պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանի փոխանորդ (արքեպիսկոպոսի օգտին քվեարկել է Պոլսո պատրիարքարանի 26 հոգուց բաղկացած հոգեւոր խորհրդի անդամներից 25-ը), պոլսահայերի մի մասը նրան չի ընդունում այդ պաշտոնում` շարունակելով պահանջել նոր ընտրություններ եւ համայնքի տեսակետն ու ցանկություններն արտահայտող պատրիարք: Համայնքի եւ պատրիարքարանի միջեւ խմորումները սկսվեցին մի քանի տարի առաջ, երբ պարզ դարձավ, որ Պոլսո պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանը տառապում է հիշողության կորստով, անգործունյա է եւ անկարող` իրականացնել պատրիարքի պարտականությունները: Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարության հավանությամբ պատրիարքի փոխանորդ նշանակվեց Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը: Համայնքի ցանկությանը` ընտրել նոր պատրիարք, ընդդիմացան ոչ միայն պատրիարքարանի ներկայացուցիչները, այլեւ ներքին գործերի նախարարությունը: Պատճառաբանությունը հետեւյալն է. քանի դեռ Մեսրոպ պատրիարքը ողջ է, անհնար է իրականացնել նոր ընտրություն: Պոլսո հայոց պատրիարքարանի հրատարակչության եւ թանգարանի պատասխանատու Վաղարշակ սարկավագը «Ազգի» հետ զրույցում անդրադառնալով վերոնշյալ իրավիճակին` շեշտում է, որ խնդիրը չի լուծվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ Մութաֆյանը ողջ է:
«Սրբազանի առողջությունը քայքայված է: Սակայն իր հիվանդ վիճակով գրեթե կայուն է: Նրա առողջական վիճակը վատթարանում է, սակայն շատ դանդաղ ընթացքով: Պատրիարքի պարտականությունները կատարել նա ի վիճակի չէ: Ղեկավարվում ենք պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդի համակարգով, քանի որ ժամանակին, երբ պատրիարքական աթոռն առաջարկեց աթոռակցի համակարգ որդեգրել, համայնքի մի հատվածը դեմ էր: Նրանց ներկայացմամբ` մեր ավանդության մեջ չկա աթոռակցի համակարգ, սակայն մեր ավանդության մեջ տկարամտություն, հիշողության կորուստ կոչվող հիվանդությունն էլ չկար: Հարյուր հիսուն տարի առաջ, երբ Ազգային սահմանադրությունը գրվեց, նման հիվանդության մասին չէինք էլ լսել: Այս անգամ հարցը մնաց կիսատ, ու աթոռակցի համակարգը չգործեց: Ընդունեցինք այնպիսի որոշում, որն առավելապես մերձավոր էր Ազգային սահմանադրությանը: Համաձայն սահմանադրության, մինչեւ Մութաֆյանի վախճանը պատրիարքը ինքն է: Մենք էլ չենք կարող դեմ լինել, քանի որ ազգի ընտրածն ինքն է` սկսյալ 1998-ից: Մինչեւ իր երկրային կյանքից քաշվելը, Մութաֆյանը կկոչվի Պոլսի Հայոց պատրիարք», ասում է Վաղարշակ սարկավագը:
Համայնքի ներկայացուցիչներից «Ակօս» թերթի հայերեն էջերի պատասխանատու Սարգիս Սերոբյանն իրավիճակի վերաբերյալ այլ գնահատական եւ տեսակետ է հայտնում: Նրա ներկայացմամբ` պոլսահայերի ընկալմամբ իրենք պատրիարք չունեն: «Պատրիարքը հիվանդացավ, որոշեցինք, որ նոր պատրիարք ընտրվի, սակայն հենց ընտրության օրն ասացին, թե պատրիարքը ողջ է, հնարավոր չէ ընտրություն անցկացնել: Համոզված եմ, որ սա թուրքական իշխանությունների գաղափարն է: Ձեռնտու միտք է, որովհետեւ պատրիարքի աթոռին այսօրվա տիրողները, փոխանորդները պետությունից համաձայնեցված մարդիկ են: Այդ կերպ թուրքական իշխանություններին ըմբոստ, իրենց կամակատարությունները չընդունող եւ վիճաբանող պատրիարք ձեռնտու չէ: Ներկայիս մարդիկ հենց այդպիսին չեն: Հենց այդ պատճառով ընդհանուր փոխանորդի ձեւը մտցրեցին, որ կառավարության ուզած մարդը պաշտոնավարի», ասում է Սերոբյանը` հավելելով, որ հենց այս հարցում է թաքնված համայնքի դժգոհության հիմքն, ու դրանով է պայմանավորված համայնքի` նոր պատրիարք ունենալու ցանկությունը:
«Համայնքն ուներ թեկնածուներ, սակայն ընտրությունը կասեցվեց: Եթե ընտրություններ լինեն, ապա համայնքը ամենալավ թեկնածուին կընտրի», ասում է Սերոբյանը` հավաստիացնելով, որ կան արժանիներ, ովքեր առավել դրական համբավ ունեն համայնքում, քան Աթեշյանը: «Վերջերս պատրիարքի փոխանորդը սկսել է նյութականով ժողովրդին սիրաշահել: Այդ կերպ նա փորձում է իր դիրքը զորացնել, սակայն դա էլ չի օգնի: Ոչ միայն հայախոս, այլեւ ոչ հայախոս թուրքահայերը դեմ են Աթեշյանին», հավաստիացնում է Սերոբյանը:
Վերջինիս գնահատմամբ` սա լուրջ խնդիր է համայնքի համար, քանի որ պոլսահայերի պրոբլեմները վերջին տարիներին բազմապատկվել են: «Խառնամուսնություններն ու կրոնափոխ լինելն էլ մի նոր խնդիր են: Պոլսահայությունը տարեցտարի ավելի այլասերվում է, ազգային գիտակցությունն ավելի է պակասում: Դադարում են խոսել հայերեն, հակառակ այն հանգամանքին, որ ունենք մեկ տասնյակից ավելի հայկական դպրոցներ: Շրջանավարտները հազիվ գրել-կարդալ են սովորում, սակայն լրագիր ընթերցել էլ չեն կարողանում: Եվ այս պարագայում սկսվում է այլասերումը: Լեզուն հետ քայլ է անում եւ հեռանում պոլսահայերից: Իսկ քանի որ լեզուն տկար է, հայկական մշակույթն ու գիտակցությունն էլ են տկար: Այդ ժամանակ սկսվում են խառնամուսնություններն ու կրոնափոխությունը», ասում է Սերոբյանը` շեշտելով, որ խառնամուսնությունները հակառակ սեռի գեղեցկությամբ կամ խելքով պայմանավորված չեն: Նա հիշում է, որ ինչպես իր երիտասարդության տարիներին, այնպես էլ այսօր փողոցում կարելի է հանդիպել բազմաթիվ գեղեցիկ թրքուհիների, սակայն պատճառը միայն գեղեցկությունը չէ: «Մշակույթներն են մոտիկացել, ընդհանուր մտածելակերպ կա: Հայկականը նվազել է, թուրքականը` դարձել գերիշխող»:
Համայնքի համար եւս մեկ լուրջ խնդիր է Ստամբուլում կարգավիճակ չունեցող եւ անլեգալ ապրող հայաստանցիների հարցը, որոնց հարաբերությունները պոլսահայերի հետ այնքան էլ լավ չեն: Այդ փաստը բազմիցս հաստատել են նաեւ հայաստանցիները` ընդգծելով, որ պոլսահայերն իրենց արհամարհում են` հայտարարելով, թե խայտառակում են համայնքն ու հայությանը:
«Այն պահից սկսած, երբ հայաստանցիները ապրուստ հայթայթելու եւ գոյությունը պահպանելու նպատակով սփռվեցին ամբողջ աշխարհում` ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Թուրքիա, բացասական արձագանք ստացան տարբեր համայնքներում: Տեղացի հայերը, այդ թվում` թուրքահայերը, հայաստանցիների հետ լարված հարաբերություններ ունեն»: Նա շեշտում է, որ պատճառները տարբեր են` ստորացուցիչ աշխատանքից մինչեւ գողություն եւ մարմնավաճառություն: Անձամբ դեմ է, որ հայաստանցիները գան Ստամբուլ, ապրեն եւ աշխատեն այնտեղ: Այս խնդիրը նա առաջին հերթին դիտարկում է ազգային անվտանգության տեսանկյունից: «Չեմ ուզում, որ Հայաստանը հայաթափվի», ասում է նա` խոստովանելով, որ այս պահին պետք է դառնալ նրանց օգնող: «Սակայն կան բազմաթիվ պոլսահայեր, որոնք դեմ են նրանց, արհամարհում են, երբեմն վիրավորում: Պոլսահայերը ծանր եւ ցավագին են տանում, որ Հայաստանից եկողները ստորացուցիչ եւ նվաստացուցիչ աշխատանքով են զբաղվում: Դա վիրավորում է նրանց արժանապատվությունը: Ցավալի է, որ գիտնականները գալիս են Ստամբուլ եւ բեռնակրություն անում, տան մաքրությամբ զբաղվում կամ հիվանդների խնամում: Դժբախտաբար շատերը ոչ ազնիվ գործերով են զբաղվում` գողությունից մինչեւ մարմնավաճառություն: Երբ լսում ես, որ հայ երիտասարդ աղջիկը գալիս է Ստամբուլ եւ պոռնկությամբ զբաղվում, դա հուսախաբ է անում հայրենիքի հանդեպ ունեցած բոլոր զգացողությունները», ասում է` հավելելով, որ սա ազգային անվտանգության խնդիր է. կառավարությունը պետք է առավել մտահոգվի եւ միջոցներ ձեռնարկի հայաթափման դեմն առնելու համար:
Leave a Reply