Նահատակությամբ հաղթելու խորհուրդը. Հրանտ Դինքի սպանության 5-րդ տարելիցի առթիվ

Վարդան Գրիգորյան

Լրացավ Ստամբուլում լույս տեսնող «Ակօս» թերթի խմբագիր Հրանտ Դինքի ողբերգական մահվան 5-րդ տարելիցը, որը Թուրքիայում ու ողջ աշխարհում լայնորեն ոգեկոչվեց սգո հանդիսությունների ու երթերի միջոցով։

Այս թերթի խմբագրի ճակատագիրը անցած 5 տարիների ընթացքում արդեն հասցրել է այնպիսի խոր հետք թողնել մեր նորագույն պատմության մեջ, որ արժանի է ոչ միայն քաղաքական, այլեւ լայն աշխարհայացքային ու պատմահամեմատական գնահատականի։

Հրանտ Դինքի սպանությունը, լինելով Թուրքիայի հանցավոր գործելակերպի հերթական դրսեւորումը, լուրջ հարված է հասցրել այդ երկրի գոյության գաղափարաքաղաքական հիմքերին։

Դրա վկայությունն է օրերս հրապարակված թուրքական դատարանի որոշման հանդեպ այդ երկրում բարձրացած բողոքի ալիքը։ Անգամ Թուրքիայի առաջին դեմքերն են նշում, որ ներկա դատավարության հետ կապված բոլոր հարցերը դեռեւս չեն փակվել, ու պետք է սպասել Վերաքննիչ դատարանի որոշմանը։

Այսինքն՝ սկսած միջազգային իրավապաշտպաններից մինչեւ Թուրքիայի ղեկավարները, ուղղակի կամ էլ անուղղակի, խոստովանում են, որ առայժմ դատապարտվել են միայն Հրանտ Դինքի սպանության անմիջական կատարողները, իսկ նրանց թիկունքին կանգնած ուժերի ու անհատների բացահայտման հարցը մնում է օդում կախված։

Ավելորդ է անգամ եզրակացնել, որ Հրանտ Դինքին սպանել է «Թուրքիա» պետությունը, որտեղ տասնամյակներ շարունակ ձեւավորվել է նման բարբարոսական եղանակներով անցանկալի անձանց վերացնելու կայուն ավանդույթ, ինչի հիմքերը դրվել են դեռեւս Հայոց ցեղասպանության շրջանում ստեղծված՝ թուրքական խորքային պետության առաջին կառույցի՝ «Թեշքիլաթ ի Մահսուսեի» կողմից։

Այսինքն՝ թուրքական պետությունը իր ձեռքի տակ ստեղծել եւ հարկ եղած դեպքում օգտագործում է նման կառույցներին, իսկ վերջում էլ, ինչպես ներկայում նախագահ Ա.Գյուլը, փորձում է սահմանազատվել դրանցից։ Բայց չէ՞ որ նույն կերպ էլ Թուրքիայի հիմնադիր Քեմալ Աթաթուրքն էր փորձում «սահմանազատվել» իր հոգեւոր հայրերից եւ անմիջական նախորդներից՝ երիտթուրքերից։

Խոստովանենք, որ հանցագործությունը պարտակելու նման տեխնոլոգիաները Թուրքիայում անվրեպ գործում էին ընդհուպ մինչեւ Հրանտ Դինքի սպանությունը, բայց այժմ դա անզոր է ընդամենը մի սովորական թերթի խմբագրի հիշատակի առջեւ։ Այսօր Թուրքիայում ըստ էության այլեւս ոչ ոք չի հավատում, թե պետությունը մեղսակից չէ սպանությանը։ Առանց չափազանցության՝ սրանով դրվում են ցեղային-ֆաշիստական խտրականության վրա կառուցված այդ պետության քայքայման ու փլուզման հիմքերը։

Ցանկացած պետական համակարգի գոյությունը պայմանավորվում է ոչ թե նրա թնդանոթների ու տանկերի քանակով, այլ նրանով, թե ինչպե՞ս են վերաբերվում նրա քաղաքացիները կառավարող վերնախավի քայլերի ու գործողությունների հավաստիությանն ու արդարացիությանը։ Ներկայում Թուրքիայի ղեկավարությունը ոչ մեկին չի կարող համոզել, որ Հրանտ Դինքի կյանքը խլած անմիջական մարդասպանների շարժառիթները պայմանավորված են եղել միայն նրանց անձնական համոզմունքներով կամ էլ նեղ խմբակային դիտավորություններով։ Այսինքն՝ գոյություն ունի համընդհանուր անվստահություն պետության ու նրա ինստիտուտների անմեղսունակության կանխավարկածի հանդեպ։

Անշուշտ նման անվստահությունը բաժանվում է երկու՝ միմյանցից տարանջատվող խմբերի։ Թուրքերի մի մասը գիտի, որ այդ ամենի թիկունքին կանգնած է պետությունը, բայց սրտի խորքում հավանություն է տալիս նրա գործողություններին ու խորիմաստորեն լռում է` օրինաչափ համարելով սեփական հանցանքը պարտակելու ուղղությամբ իշխանության գործադրած ջանքերին։

Մյուսները, հակառակը, գիտենալով ճշմարտությունը, ամենեւին էլ չեն պատրաստվում լռել։ Երկու դեպքում էլ Թուրքիայի իշխանությունը ինչպես սեփական քաղաքացիների, այնպես էլ միջազգային հանրության առջեւ հայտնվել է այն բացահայտված խաբեբայի կարգավիճակում, որին այլեւս ոչ ոք չի հավատում։

Պատահական չէ, որ Թուրքիայում նորանոր ձայներ են հնչում ոչ միայն Հրանտ Դինքի սպանության իրական պատվիրատուների բացահայտման, այլեւ հօգուտ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ու դատապարտման։ Վերջին օրինակները՝ ի դեմս մի շարք քաղաքական գործիչների ու բիզնես-էլիտայի ականավոր ներկայացուցիչների հայտարարությունների, գալիս են վկայելու, որ թուրքական ժխտողականության հիմքերը քայքայվում են ոչ միայն միջազգային ասպարեզում, այլեւ` սեփական երկրի ներսում։

Հրանտ Դինքը իր մահվամբ ճեղքեց լռության պատը, դրանով իսկ այնպիսի հարված հասցրեց իր հակառակորդին՝ կեղծիքի ու արյան վրա հիմնված Թուրքիայի պետական համակարգին, որ վերջինս այսօր սկսել է լրջորեն տատանվել՝ սեփական պահվածքի անհեռանկարայնության գիտակցումից։

http://www.armtown.com/news/am/has/20120120/4268131640/