Ցեղասպանութիւնների ժխտման քրէականացման մասին

ԱՐԱ ՊԱՊԵԱՆ

Իմ երիտասարդութեան տարիներին մի խօսք կար՝ դանիական կուտ ուտել, այսինքն` կամաւորապէս ստանձնել ուրիշի համար ձեռնտու դիրքորոշում: Ճիշդն ասած` առ այսօր չգիտեմ` ինչո՞ւ էր կոչւում յատկապէս դանիական: Բայց որ այսօր որոշ մարդիկ կերել են թուրքական կուտը, դա ակնյայտ է: Իսկ ի՞նչ է թուրքական կուտը. դա ես արդէն գիտեմ, քանի որ Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի վերջին քննարկումների առիթով ոմանք, մինչեւ իսկ հայեր, գրում էին եւ են, որ ցեղասպանութիւնների հանրային ժխտման քրէականացումը սխալ է, քանզի սահմանափակում է ազատ խօսքը, ինքնուրոյն կարծիք ունենալու իրաւունքը:

Այդ ո՞ր օրուանից յանցագործութեան պաշտպանութիւնը դարձաւ «խօսքի ազատութիւն» կամ «կարծիք ունենալ»: Գնացէք, օրինակ, Կանադա եւ հանրայնօրէն «կարծիք արտայայտէք», որ, օրինակ, սեւամորթները կամ հայերը փնթի են կամ ալարկոտ: Գիտէք, չէ՞, ձեզ ինչ կանեն. «ատելութիւն հրահրելու» (hate speech) համար դուք կը յայտնուէք բանտում կամ կը կրէք այլ պատիժ: Գերմանիայում ասէք, որ Հիտլերը իր պատճառներն ունէր հրեաներին կոտորելու համար: Մի ժխտէք Հոլոքոստը, այլ պարզապէս փորձէք որոշակի արդարացում-հիմնաւորում բերել դրա համար: Հետեւանքները, կարծում եմ, ինձանից լաւ գիտէք: Բա ո՞ւր մնաց «խօսքի ազատութիւնը»: Թէ՞ որոշ մարդիկ կարծում են, որ հայերս աւելի ժողովրդավար ենք, քան կանադացիք կամ գերմանացիք:

Ընթացիկ երեւոյթները հասկանալու համար անհրաժեշտ է ընդգծել մի շարք կարեւոր հանգամանքներ. ցեղասպանութիւնը, այդ թւում եւ յատկապէս հայերի, զուտ պատմական անցք չէ, անցեալի իրադարձութիւն: Այն ծանրագոյն յանցագործութիւն է, ինչպէս բնութագրում են իրաւագէտները՝ «յանցագործութիւնների հանացագործութիւնը» (crime of the crimes), քանզի այն իր մէջ պարունակում է մի շարք ծանրագոյն յանցագործութիւններ՝ սպանութիւն, բռնաբարութիւն, մանկապղծութիւն, ստրկավաճառութիւն, մարդուն ապօրինի ազատութիւնից զրկում, ուրիշի ունեցուածքի իւրացում  կամ փչացում, մշակութային արժէքների ոչնչացում կամ իւրացում եւ այլն: Ըստ էութեան` այս յանցագործութիւնն իր մէջ ներառում է քրէական ողջ օրէնսգիրքը:

Հետեւաբար` ցեղասպանութեան հանրայնօրէն ժխտումը յանցագործութիւնն արդարացնելու փորձ է, ըստ էութեան` յանցագործութեան խրախուսում է, իսկ դա արդէն ոչ միայն յանցակցութիւն է, այլեւ` յանցագործութիւն: Կրկնում եմ. ցեղասպանութիւնը պատմական երեւոյթ չէ, որի մասին լինեն տարբեր կարծիքներ, այն յանցագործութիւն է, իսկ յանցագործութիւնն ունի միայն մէկ վերաբերմունք. դա պատիժն է, իսկ պատժի կիրառման անհնարինութեան դէպքում՝ դատապարտումը, որոնց նպատակներից է յանցագործութեան  կանխարգելումը: Ոչինչ չի խրախուսում ոճրագործին եւ դրդում նրան նոյն արարքը կրկնելու, որքան անպատիժ մնացած յանցագործութիւնը:

Ես վերը գրել էի «ցեղասպանութիւնը, այդ թւում եւ յատկապէս հայերի, զուտ պատմական անցք չէ, անցեալի իրադարձութիւն»: Ինչո՞ւ «յատկապէս հայերի»: Շատ պարզ պատճառով, որովհետեւ Հայերի Ցեղասպանութիւնը միակ ցեղասպանութիւնն է, որը դեռ շարունակւում է, քանի որ սոյն յանցագործութեան հետեւանքներն ունեն շարունակական բնոյթ: Բացատրեմ միտքս. բոլոր նախորդ ցեղասպանութեան մեղաւորները այս կամ այն կերպ պատժուել են, զոհերը մասնակի կամ ամբողջական հատուցումներ են ստացել եւ դեռ ստանում են, այսինքն` ցեղասպանութեան հետեւանքները որոշակիօրէն յաղթահարուել են:

Հայերի ցեղասպանութիւնը միակն է, երբ ոչ միայն յանցագործները միջազգայնօրէն պատժուած կամ գոնէ դատապարտուած չեն (հայերի կողմից իրականացուած արդարահատոյց գործողութիւնները չեն կարող դիտարկուել որպէս միջազգային), այլեւ ցեղասպանութիւնն ընթացքի մէջ է, քանի որ շարունակւում են ցեղասպանութեան հետեւանքները:

Հայաստանն այսօր շրջափակելի է դարձել ցեղասպանութեան պատճառով, Հայաստանի Հանրապետութիւնը ցեղասպանութեան հետեւանքով է կորցրել իր տարածքների զգալի մասը, հետեւաբար` կորցրել է զարգացման համար այդքան անհրաժեշտ ելքը դէպի ծով եւ կենսատարածքը, ինչպէս նաեւ դարձել է ռազմականապէս շատ աւելի խոցելի: Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիների զգալի մասն այսօր վատ է ապրում: Դրա համար կան բազում պատճառներ, այդ թւում` բազմաթիւ ներքին: Բայց էական են, եթէ ոչ վճռորոշ, արտաքին պատճառները:

Իսկ արտաքին պատճառներից կարեւորագոյնը Հայոց Ցեղասպանութեան մնայուն հետեւանքներն են: Հետեւաբար` քանի դեռ ցեղասպանութեան հետեւանքները վերացուած չեն, Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիները չեն կարող ունենալ ապահով եւ բարեկեցիկ կեանք: Իհարկէ, լաւ կառավարման միջոցով կարելի է հասնել որոշակի բարելաւման, սակայն դա կը լինի խիստ սահմանափակ, անկայուն եւ խոցելի:

Մնացած տարաբնոյթ խօսակցութիւնները կամ իշխանութեան գալու խաբեպատիր քարոզ են, կամ ազնիւ ինքնախաբէութիւն: Երկրի հզօրութիւնը, հետեւաբար` քաղաքացիների բարեկեցութիւնը,  խիստ նիւթական հասկացութիւնը է, եւ այն խարսխւում է  նոյնքան նիւթական հասկացութիւնների վրայ: Իհարկէ, կառավարման ձեւը յոյժ կարեւոր է, անգամ ունի առօրեայ նշանակութիւն, առանց որի հնարաւոր չէ բնականոն կեանքը: Այն նման է թթխմորի՝ առանց որի չես կարող որակեալ հանապազօրեայ հացդ ունենալ: Սակայն եթէ չունես ցորեն կամ այն հողը, որի վրայ պիտի աճեցնես ցորենը` թթխմորը դառնում է արագ փչացող ճոխութիւն:

Պէտք է հասկանալ, որ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը, դատապարտումը կամ ժխտման քրէականացումը Հայոց Ցեղասպանութեան հետեւանքների վերացմանը նպատակաուղղուած քայլեր են: Առաւել եւս տուեալ պարագային, երբ Ֆրանսիայում առաջին անգամ փորձ է արւում Հայոց Ցեղասպանութիւնը դնել Հոլոքոստի հետ նոյն հարթութեան վրայ՝ այդտեղից բխող բոլոր իրաւական հետեւանքներով:

ԱՐԱ ՊԱՊԵԱՆ «Մոդուս Վիվենդի» կեդրոնի ղեկավարն է:

http://asbarez.com/arm/118703/