31 (31)
ՎԱՐՍԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄԻ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԻ ՊԱՏՄԱԾԸ
ԾՆՎ. 1905 Թ.
ՎԱՆ
Մենք խաղաղ ապրում էինք Վանում։ Այնտեղ Վանա լիճը կար։ Մենք այգի ունեինք և որպես ամառանոց գնում էինք Ավանց գյուղը։ Այգեստան տատիկենցս տունն էր։ Մի օր հայտարարեցին, թե՝ բոլոր ավանցիները հավաքվեն Այգեստանի Խաչփողան հրապարակը, այսինչ ժամին ելույթ պիտի ունենան՝ ի օգուտ հայերի։ Էդ ժամանակ բոլորը հավաքվեցին։ Վեր կացան, խոսեցին, ամենավերջը ասին. «Հյուրիե՜թ, ադալե՜թ, մուսաֆա՜թ»։
Հորս հարցրի. – Էս ի՞նչ է կըսեն։
– Մենք՝ հայերս ու թուրքերը, եղբայր պիտի լինենք։
Երբ որ վերջացան ելույթները, թուրքական նվագախումբը նվագել սկսեց։ Հետո ուրիշները ևս խոսեցին։
Մի ժամանակ անցավ, մեր ղեկավարներին՝ Վռամյանին և ուրիշներին տարան սպանեցին, գցին ծովը։ Հետո թուրքերը պատրաստվան կռվի։ Առաջին հերթին փակեցին հայկական եկեղեցիները։ Մենք չորս հատ եկեղեցի ունեինք՝ Ս. Նշան, Ս. Պողոս-Պետրոս, Ս. Վարդան, Ս. Ամենափրկիչ, որոնք վառեցին, հետո կռիվն սկսվեց։ Հարձակվան հայերի վրա։ Հայերն էլ ինքնապաշտպանությամբ կռվեցին մինչև վերջ։ Թուրքերը մարդ ուղարկեցին թե՝ հայերը թող հանձնվեն։ Հայերը թե՝ մենք չենք հանձնվի, մինչև արյան վերջին կաթիլը պիտի կռվինք։ Կռիվն սկսվեց։ Իմ հայրը ռամկավար էր։ Մայրս ճաշ էր պատրաստում, ես հորս դիրքը ճաշ էի տանում՝ օրական երկու անգամ։ Էդ դիրքն էլ շատ վտանգավոր տեղ էր։ Հայրս մի թուղթ գրեց, տվեց, որ գնամ, տանեմ Առաջնորդարան։ Էնտեղ գրել էր. «Էս շատ վտանգավոր դիրք է, Բերդի տակն է», իսկապես էլ գոմի կողմից պետք է փիլաքան դնել, կտուրը ելնել։ Կտուրը ելան, փորեցին, հայաթի դուռը փակեցին, ժողովրդին տեղափոխեցին մեջը։ Թուրքերը, որ հեռադիտակով նայում էին, մտածում են, որ մարդ չկա դիրքերում, գրոհում են։ Մերոնք պատրաստված էին, թուրքերից ով որ թոկը բռնում էր, ընկնում էր ցած և սպանում էին. էդպես հայերը ուժեղացան։
Էդ կռվի ժամանակ հորքուրս վեդրոն ձեռքը, որտեղ որ թոփը ընկնում էր, ջուրը լցնում էր վրեն, հավաքում, տանում էր գործարան ու նորից բարութ էին պատրաստում։
Մեր գերդաստանից շատերը մահացան։ Թուրքերը եկան հայ նավաստիներին տարան, որ իրենց տանեն, փախցնեն, քանի որ լսել էին, որ ռուսը գալիս է։ Հայ նավավարը թուրքերին լցնում է նավը, տանում է ծովի մեջտեղը, նավը խորտակում է, ինքն էլ լողվոր էր, լողալով դուր է գալիս, ազատվում։ Թուրքերը խեղդվում են։
Ռուսները եկան։ Երկար ժամանակ ապրեցին մեզ հետ։ Ասին՝ այսինչ տեղը ճակատ է բացվել, եթե մենք գնանք, թուրքերը ձեզ կսպանեն։ Տղամարդիկ գնացին սարը կռվելու։ Ժողովուրդը գաղթել սկսեց…։
Բերկրիի գետը ջանդակ է, որ բերում էր։ Հորքուրս երեխու հետ մտնում է ջուրը, երեխան ջուրը տանում է։ Խեղճ հորաքույրս ամբողջ կյանքում հիշում էր. «Բաբկենին չկարողացա պահել, ջուրը տարավ, ոսկիներս էլ շորի մեջ էի կարել, քամեցի ջրի միջից հանեցի, դրի քարին, որ չորանա, էնտեղ էլ էդ մոռացա եկա»։ Տղին ջուրը տարավ, ունեցվածքը կորցրեց, հենց հասանք Իգդիր, հորքուրս դարդից մահացավ։ Իմ հորեղբայրը կռվի մեջ մեռավ։ Իգդիրից հետո սայլերով եկանք Արևելյան Հայաստան։ Հերս ասաց. – Մենք ջրի, հողի, մրգի ժողովուրդ ենք։
Մեզ տարան Ղամարլու՝ Արտաշատ։ Գնացինք, էնտեղ էլ ապրեցինք։ Հետո, շատ տարի հետո փոխադրվանք, եկանք Երևան։
http://ermeni.hayem.org/turkce/vkayutyun.php?tp=ea&lng=arm&nmb=31
Շարունակելի
Կարդացեք յուրաքանչյուր շաբաթ և կիրակի օրերին:
Leave a Reply