Տառապյալ, վշտաբեկ ու վաղամեռիկ բանաստեղծի ծննդյան 160 ամյակը և մահվան 139-րդ տարելիցը

Սարգիս Ադամ

Եկեք բոլորով միասին դուրս գանք մի ճամփորդության. այցելենք մի պոետի բանաստեղծությունների այգին: Այն նման չէ այն այգիներին, որոնք հանդիպում են որևէ վայրում. սա մի այգի է, որը տարածվում է մինչև մեր սրտի, զգացմունքների ու մտքի բոլոր անկյունները: Սա մի այգի է, որտեղ փայլատակում են ալիք առ ալիք իջնող մառախուղի ամպերի միջից սահող արևի շողերը, հաճելի բույրով սոճենիների միջից փչող զեփյուռը, թեև տխուր ու թախծոտ, սակայն օրորոցային հիշեցնեղ մեղեդիով թյուրքյուներ (թուրքական ժողովրդական խաղիկներ-Ակունքի խմբ.) են լսվում, և որտեղ տարրալուծվում են մարդկային զգացմունքներն ու գիտակցությունը: Այն երփներանգ վարդերով և տարատեսակ ծաղիկներով զարդարված մի այգ է, որտեղ անձրևը, ձյունն ու խոնավությունը չեն կարող փչացնել ծաղիկների զարդանախշն ու շքեղությունը:

Հենց դա է տառապանքներով ու տանջանքներով, հիվանդությամբ, ճգնաժամով, ցավով ու վշտով, հիվանդ շնչով, դալկությամբ ջրված, չթոշնող զգացմունքներով  ու մաքրամաքուր սիրով լի Պետրոս Դուրյանի (Զըմբայան) բանաստեղծությունների այգին:

 Պետրոս Դուրյանը կյանքին հրաժեշտ է տվել 20 տարեկան հասակում, սակայն նույնիսկ նրա անցած շատ կարճ ուղին բավարար է եղել, որ նրան այսօր էլ ճանաչեն ու հարգեն:

Դուրյանը, ով սերում է Պոլսո հայ գրականության զարթոնքի սերնդի բանաստեղծներից, հայ գրականության մեջ մեծ ավանդ ունեցող այս պոետը, ծնվել է 1851 թ. Ստամբուլի Սկյութար թաղամասում: Աղքատության ու նյութական անապահովության պայմաններում չկարողանալով փրկվել թոքախտ հիվանդությունից` վախճանվել է 1872 թ.: Շիրիմը գտնվում է Սկյութարի Բաղլարբաշը հայկական գերեզմանատանը:

Պետրոս Դուրյանը նախնական կրթությունն ստացել է Սկյութարի ճեմարանի հայկական նախակրթարանում, որն ավարտելուց անմիջապես հետո աշխատանքի է անցել նախ որպես դեղագործի, այնուհետև ատաղձագործի ենթավարպետ: Որոշ ժամանակ Պետրոս Դուրյանը տներում մասնավոր դասեր է տվել, այնուհետև  սկսել է  աշխատել թերթերում` որպես գրող ու թարգմանիչ: Հայերեն է թարգմանել արևմտյան գրականության և թատրոնի բազմաթիվ ստեղծագործություններ: 

Սկյութարի աննման բանաստեղծի, Սկյութարի սոխակի` Դուրյանի ստեղծագործությունները լի են տառապանքով, թախիծով, սիրով, տանջանքով, տրտմությամբ, վշտով, ճգնաժամով, տրտունջքով, որ արտացոլում են տարաբախտ բանաստեղծի ներաշխարհը, զգացմունքների ժայթքումը: Նրա բոլոր ստեղծագործություններում շոշափվող թեմաները ոչ թե երևակայության արդյունքն են, այլ իր իրական ապրումները: Պոետն աստծվածատուր տաղանդի շնորհիվ կարողացել է բանաստեղծություններում վարպետորեն արտահայտել իր իրական ապրումները: Նրա ստեղծագործությունները` «Լճակ», «Ինծի կ’ըսեն», «Թրքուհին», «Տրտունջք», «Զղջում», «Իմ մահը», թարգմանվել են ֆրանսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, իսպաներեն և բազմաթիվ այլ լեզուներով:   

Սիրով խոնարհվում ենք նրա սուրբ հիշատակի առաջ:

06.10.2011

http://hyetert.blogspot.com/2011/10/genc–yasta–olen–gonlu–yank–ve–dertli.html#more