ՀԱՏԻԿ-ը պահպանելու է համշենական մշակույթը

Հիքմեթ Աքչիչեք. «Եթե համշենցիները պատմականորեն հայ են, ուրեմն մենք էլ ենք հայ, իսկ եթե ոչ, ապա չենք: Ինչ վերաբերում է ՀԱՏԻԿ-ին, ապա այս միությունը հիմնվել է ոչ թե «հայ լինելու գիտակցությամբ», այլ` համշենական մշակույթը պահպանելու նպատակով»:

Վարդան Էսթուքյան

«Համշենական մշակույթի ուսումնասիրման և պահպանման միությունը» (ՀԱՏԻԿ) պաշտոնապես սկսեց իր գործունեությունը` հոկտեմբերի 9-ին կազմակերպված բացման երեկույթով: Բացման միջոցառմանը, որն իրականացվեց մոտ 400 հոգու մասնակցությամբ, ներկա էին գտնվում նաև մասնակիցներ` Համշենից և Անկարայից: Միության գլխավոր քարտուղար Հիքմեթ Աքչիչեքի և փոխնախագահ Քամիլ Մութիի հետ զրուցեցինք ՀԱՏԻԿ-ի ստեղծման և միության հիմնական նպատակների մասին:

Հարց-Ինչպե՞ս է հիմնվել ՀԱՏԻԿ-ը:

Քամիլ Մութի-Երկար ժամանակ էր, ինչ այդ հարցը քննարկում էինք մեր ընկերների հետ: Փաստացիորեն սկսեցինք միավորվել անցյալ տարվա ապրիլ ամսին: Հունիսին նաև Ստամբուլից դուրս ապրողների մասնակցությամբ մի ժողով արեցինք և որոշում կայացրեցինք: Այդ ժողովի ժամանակ, որին մասնակցեցին մոտ 50 հոգի, որոշեցինք, որ մի միություն է պետք ստեղծել, որպեսզի վերացման վտանգի տակ գտնվող մեր լեզուն ու մշակույթը չանհետանա, և մի կոմիտե ընտրեցինք: Թեև եղան նաև ընկերներ, ովքեր ասացին, թե «Մի’ հիմնեք» կամ «Ստեղծելու կարիք չկա», այնուամենայնիվ շարունակեցինք մեր աշխատանքները:

Հարց-Հանդիպե՞լ եք որևէ բյուրոկրատական դժվարության:

Հիքմեթ Աքչիչեք-Ո’չ: Ըստ օրենքների` նմանատիպ միություններ հիմնելը դժվար չէ: Պարտադրողը կանոնադրությունն է. պետք է ստեղծես օրենքներին համապատասխան մի կանոնադրություն: Մեր կողմից մշակված կանոնադրության մեջ էլ օրենքներին հակասող որևէ բան չկա: Միայն անունը դուր չեկավ պաշտոնյաներին. առկա է թուրքերենով անուն կիրառելու անհրաժեշտությունը և այլն: Թեև ՀԱՏԻԿ-ը համշեներեն է, բայց քանի որ համապատասխանում է միության անվանման հապավմանը, այդ խնդիրն էլ հարթվեց: Միության անունը մեր կողմից ՀԱՏԻԿ դրվելու հիմնական նպատակը հապավումը չէր իհարկե:

Հարց-Ի՞նչ աշխատանքներ եք կատարելու միությունում: Ո՞րն է ձեր հիմնական նպատակը:

Հիքմեթ Աքչիչեք-Առաջին փուլում աշխատելու ենք երաժշտական և պարային խմբակներ հիմնելու ուղղությամբ: Դրանից հետո կազմակերպելու ենք պարկապզուկի, սրինգի և քյամանչայի դասընթացներ: Ունենք նաև ընկերներ, ովքեր առաջարկում են թատերական ներկայացումներ կազմակերպել: Այդ ամենը նախապես ծրագրված չէ: Մեր առաջնային նպատակն է պահպանել համշենական լեզուն ու մշակույթը, որպեսզի քաղաքաբնակ մեր հայրենակիցները չկտրվեն այդ մշակույթից: Դա շատ լուրջ խնդիր է: Ուրբանիզացիային զուգահեռ` լեզուն, հատկապես, մոռացման շատ լուրջ խնդրի առաջ է կանգնած: Խոսքը գնում է մշակույթից կտրվելու մասին: Պետության վարած քաղաքականությունն արդեն իսկ պարարտ հող է ստեղծում դրա համար: Համշեներենով որևէ բան անելն առանձնապես չի խրախուսվում: Դրա համար էլ մեր հայրենակիցները հեռանում են այդ մշակույթից, այդ լեզվից: Մեզ համար շատ ցավալի վիճակ է դա: Մեր հոգսն այդ մշակույթի պահպանումն է:

Հարց-«Համշենական» ինքնության հանդեպ մոտեցումները տարբեր են: Դուք ինքներդ ձեզ որպես հա՞յ եք ընդունում:

Հիքմեթ Աքչիչեք-Ո’չ, մենք համշենցիներ ենք: Եթե համշենցիները պատմականորեն հայ են, ուրեմն մենք էլ ենք հայ, իսկ եթե ոչ, ապա չենք: Եթե անգամ ոչ ծագման, ապա հայկական մշակույթի հետ պատմական որոշակի շրջանում մեր միջև շատ ակտիվ երկխոսություն է եղել, որ իմ մայրենի լեզուն համշեներենն է: Բայց ՀԱՏԻԿ-ում միություն չենք ստեղծել` “համշենցիների հայ լինելու գիտակցությամբ միավորվելով”: Այս միությունը հիմնել ենք` համշենական մշակույթը պահպանելու համար, այն մտահոգությամբ, որ այդ մշակույթը չանհետանա:

Քամիլ Մութի-Ղեկավար խորհրդի կազմում կարող են լինել թե’ այնպիսի ընկերներ, ովքեր կարծում են, որ մենք հայ ենք, և թե’ այնպիսիք, որոնք մտածում են, որ չենք: Մենք աշխատում ենք միավորել տարբեր մոտեցումներ ունեցող անձանց: Եթե “Հայ ենք, թե ոչ”-ի հետևից ընկնենք, այս միությունը կխեղդվի, որովհետև դա կույր բանավեճ է: Սակայն մենք համամիտ ենք, որ այդ խնդիրը պետք է քննարկվի գիտական հարթության վրա: Եթե լինեն զուտ առօրյա բանավեճեր, եթե այդ թեմաները քննարկենք հատկապես այս շրջանում, երբ համայն աշխարհում և Թուրքիայում այսքան տարածված են ցեղապաշտական ու խտրականություն քարոզող շարժումները, ապա գործից չենք կարողանա գլուխ հանել:

14.10.2011

Ակօս, թիվ 80