Հոկտեմբերի 22-ին վերաօծվելու է Դիարբեքիրի Ս. Կիրակոս եկեղեցին

Հակոբ Չաքրյան

Եթե թուրքերն ու քրդերը համատեղ ջանքերով չավիրեին եկեղեցին, ապա թուրքահայությունը չէր կանգնի վերականգնման փաստի առջեւ:

Օր չի լինում, որ թուրքական տպագիր եւ էլեկտրոնային մամուլում չհրապարակվեն հակահայկական նյութեր կամ հայերի նկատմամբ թուրքական իրականության մեջ տիրող ատելության եւ թշնամանքի մասին լուրեր: Դրա արդյունքը լինում է այն, որ ոմն թուրք վարորդ ոչ միայն ձեռք է բարձրացնում, այլեւ արյունլվիկ է անում մի կնոջ` իմանալով որ հայ է, հետեւաբար` «գյավուր», ուստի կարելի է բռնություն կիրառել նրա նկատմամբ:

Ի դեպ, ոչ մահմեդականների նկատմամբ թուրքական շատ ավանդական հանդուրժողականությունը դարեր շարունակ մեծահոգաբար հանդուրժել էր Օսմանյան կայսրությունում իրավազուրկ քրիստոնյայի դեմ կիրառվող ամեն տեսակի բռնություններն ու օրենքով խրախուսել:

Հակահայկական նյութերն ու հայերի նկատմամբ թշնամանք եւ ատելություն սերմանող լուրերն էլ այս վարորդի նման տականքներին են խրախուսում: Թշնամանքի եւ ատելության հիմքը, ինչ խոսք, կազմում են Թուրքիայում պետականորեն իրականացվող հայկական դավադրության որոնումները: Եթե նույնիսկ վարչապետ Էրդողանի կառավարությունն անկեղծ լինի ազգային փոքրամասնությունների պահանջներին ընդառաջելու հարցում, դատապարտելի այս իրողությունը, միեւնույնն է, մթագնում է նրա բոլոր ձեռնարկումները:

Հոկտեմբերի 12-ի համարում «Ազգն» անդրադարձել էր Ստամբուլում դաժան ծեծի ենթարկված հայ կնոջ միջադեպին: Երեկ «Հայթերթ» կայքէջն էլ ներկայացրել է Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու վերականգնումը դատապարտող «diyarbakirsoz.com» էլեկտրոնային թերթի հրապարակումը:

Ահա թե ինչ է գրել.

«Ավարտվել են հայ համայնքի համար առնվազն Վանա լճի Աքդամար (Աղթամար Սուրբ Խաչ) եկեղեցու չափ կարեւոր նշանակություն ունեցող Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու վերականգնան աշխատանքները, որոնց համար ծախսվել է 3 մլն 400 հազար լիրա:

Դիարբեքիրում բնակչության 99 տոկոսը մահմեդական է: Չնայած դրան` «Խաղաղություն եւ ժողովրդավարություն» կուսակցության ներկայացուցիչներից կազմված քաղաքապետարանը ոչ մի մզկիթ չի կառուցում, ընդ որում` իմանալով, որ բազմաթիվ թաղամասերում կա դրա կարիքը: Բայց, երբ խոսքը վերաբերում է եկեղեցուն կամ ալավիների աղոթարաններին, քսակի բերանը առանց երկմտելու շռայլորեն բացում են:

Ստացած տեղեկությունների համաձայն, Դիարբեքիրի քաղաքապետարանի աջակցությամբ վերականգնված Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին վերաօծվելու է հոկտեմբերի 22-ին: Երեք տարի առաջ եկեղեցու համանուն հիմնադրամը վերականգնման համար դիմել էր մշակույթի եւ զբոսաշրջության նախարարություն: Սակայն նախարարությունից ստանալով «եթե մենք վերականգնենք, ապա թանգարանի ենք վերածելու» պատասխանը, անհրաժեշտ գումարը հայթայթելու համար միջոցառումներ էր կազմակերպել, բայց ապարդյուն: Տեսնելով, որ գործը գլուխ չի գալիս, Դիարբեքիրի քաղաքապետարանն իսկույն 1 մլն դոլար է հատկացրել:

Ի դեպ, քաղաքում երկու ձեռքի մատների չափ ծխական ունեցող կրոնների աղոթարաններին միլիոնավոր դոլարներ հատկացնող Դիարբեքիրի քաղաքապետարանը ոչ միայն մզկիթ չի կառուցում, այլեւ չի էլ թողնում, որ բնակչությունն ինքը կառուցի:

Թուրքիայի հայերի պատրիարքի տեղապահ Արամ արք. Աթեշյանն ասում է. «Վանա լճի Աքդամար կղզու եկեղեցու սեփականատերը մենք չենք, բայց այս եկեղեցու սեփականության վկայականը մեր ձեռքում է: Այսինքն` մեզ է պատկանում, թերեւս դրանով էլ կարեւորվում է»:

Ծնունդով դիարբեքիրցի Արամ արք. Աթեշյանի խոսքերով, եկեղեցին օծվելու է հոկտեմբերի 22-ին, իսկ հոկտեմբերի 23-ին այնտեղ պատարագ է մատուցվելու»:

Նախ պետք է ասել, որ Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին ժամանակակից Թուրքիայի ասիական հատվածում գոյություն ունեցող հայկական այն 2500 եկեղեցիներից է, որոնք մինչեւ 1915-ի ցեղասպանությունը գործում էին, հետեւաբար եւ կանգուն էին: Այս եկեղեցիները հատուկենտ բացառությամբ անհետացել են` ենթարկվելով հիմնահատակ ավերման: Իսկ Սուրբ Կիրակոսը թեկուզ ավերված, բայց եւ այնպես պահպանվել է: Եթե նույնիսկ եկեղեցին վերականգներ թուրքական պետությունը, միեւնույնն է, հայերին շնորհ չէր անելու, այլ պարզապես վերացնելու էր թուրքերի եւ քրդերի համատեղ վայրագության հետքը, այն էլ` ընդամենը մեկ եկեղեցու պարագայում միայն:

Դիարբեքիրի քաղաքապետարանը, մասնակցելով Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու վերականգնմանը, մասնակի նպաստել է այդ հետքի վերացմանը, սակայն դա ամբողջությամբ վերացվել է եկեղեցու համանուն հիմնադրամի, թուրքահայ համայնքի եւ սփյուռքահայերի միջոցներով: Ակնհայտ է, որ թուրքերն ու քրդերը չավիրեին Սուրբ Կիրակոսը, ապա հայերը իրենց իսկ կառուցած եկեղեցին վերականգնելու փաստի առջեւ չէին կանգնի:

14-10-2011

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #183