Ինչու՞ է Թուրքիան խուսափում Ցեղասպանություն բառից

Թուրքիայի իշխանությունների կողմից 1915-23թթ Հայոց ցեղասպանության փաստի ընդունումը կարող է այս պահին ճակատագրական լինել Թուրքիա պետության և «թուրք» ինքնության համար: Աթաթուրքի կողմից Թուրքիա հանրապետության ստեղծումը կարող էր չկայանալ, եթե Օսմանյան կայսրության փլատակների վրա ստեղծվող նոր հանրապետության համար չստեղծվեր նոր ազգություն` «թուրք» անվանումով: Մինչ այդ պաշտոնապես շրջանառվող «մուսուլման օսմանցիներ» ազգությանը 1920թ-ին եկավ փոխարինելու «թուրք» ազգությունը: Պահանջվեց 80 տարվա բռնություն, ազգերի ուծացում, պատմության խեղաթյուրում և «թուրք» ինքնության պաշտանմունքի պարտադրում, որպեսզի կարողանան արհեստականորեն ձևավորել մի ազգություն, որն ընդամենը 100 տարի առաջ գոյություն չի ունեցել:

Թուրքիան անգամ արաբական տառերը փոխարինեց լատիներենով, որպեսզի նոր սերունդը չկարողանա ընթերցել իր երկրի պատմությունը կամ այդ պատմությանը ծանոթանա այնքանով, որքանով թույլ էր տրված այն թարգմանել նոր թուրքերենով:

Ութ տասնամյակ թուրքական քարոզչական մեքենան պարտադրել է երկրի բնակչությանը, թե ինչ «խաղաղասեր, ստեղծարար ու քաղաքակիրթ» ազգ է Թուրքիան, որպեսզի սերունդները մոռանան իրանց արմատները և իրենց համարեն թուրք, այլ ոչ թե քուրդ, չերքեզ, աբխազ, առնավուտ, իսլամացած հույն և բազմաթիվ ազգերի արյունը կրող ենիչարների սերունդներ:

2000-ից, երբ Եվրոպան ստիպեց Թուրքիային փոքր-ինչ ժողովրդավարություն մտցնել երկրում, և խոսքի ազատության նշույլներ երևացին, հանկարծ Թուրքիայի հասարակությունը պարզեց, որ իրենց պետությունը միատար չէ, և այնտեղ ապրում են տասնյակ միլիոնավոր այլ ազգեր, որոնք միայն անձնագրով են թուրք համարվում: Ավելին՝ յուրաքանչյուր քաղաքացի սկսեց վախով վերաբերվել իր արմատների փնտրտուքին, քանի որ համոզված էր, որ արդյունքում ինքն էլ կպարզի, որ որևէ ազգի ներկայացուցիչ է: Թուրք հասարակությունը լավ գիտի, որ աստիճանաբար իրենց ազգությամբ թուրք համարողների քանակը նվազելու է:

Եվ ահա թուրք ինքնության ճգնաժամի այս ֆոնին տարբեր պետություններ ճանաչում են Հայոց ցեղասպանության փաստը  և նույնը պահանջում են Թուրքիայից: Սա նույնն է, թե «թուրք» ինքնությունը ճանաչել որպես ցեղասպան ազգ: Այս պարագայում Թուրքիայում վերջնականապես կփլուզվի «թուրք» ինքնության արհեստական բուրգը, քանի որ երկրի մտավորականությունը կնախընտրի վերադառնալ իր արմատներին և այդպես ներկայանալ հասարկությանը, քան համարվել ցեղասպանության հեղինակ համարվող մտացածին ազգի ներկայացուցիչ: Ճիշտ է, Թուրքիայի ներկայիս իշխանությունները կանխազգում են այդ վտանգը և փորձում են ազգայնական մամլիչը փոխարինել իսլամական մամլիչով և անգամ պլանավորում են Սահմանդրությունից հանել «թուրք ազգություն» սահմանումը, սակայն «թուրք» ինքնության կործանումն անխուսափելի է: Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը կարող է վերջնականապես դատապարտելի դարձնել «թուրք» հասկացությունը՝ այն նույնացնելով ֆաշիզմի հետ: Ահա թե ինչու կարելի է համարել, որ Հայոց ցեղասպանության փաստի ընդունումը Թուրքիայի համար հավասարազոր է թրքության կործանման: Այդ դեպքում Թուրքիայի յուրաքանչյուր քաղաքացու համար գերդասելի կլինի համարվել նախկին օսմանցի, ներկայումս` Թուրքիայի քաղաքացի, քան ունենալ ընդամենը 90 տարվա պատմություն ունեցող արհեստածին «թուրք» ազգային պատկանելություն:                           

Էդիկ Հովսեփյան

Armweeklynews.am 12.10.11