Օսմանյան արխիվները բաց չեն անգամ թուրք հետազոտողների համար

Թուրքիայի պետական արխիվում գիշեր ցերեկ զբացված են Օսմանյան կայսրությունում 1831 թվականին անցկացված մարդահամարի տվյալներին վերաբերող փաստաթղթերի «տեսակավորմամբ»: Այդ «տեսակավորման» արդյունքում առայժմ Թուրքիայի պետական արխիվը ծիծաղելի քանակով փաստաթղթեր է թույլ տալիս ուսումնասիրել, որոնք առնչվում են 1831-ի մարդահամարին, և որոնց արդյունքներն ամփոփվել են 1847-ին: Թուրքիայի իշխանությունները շարունակում են Օսմանյան ժամանակշրջանի արխիվների բաց լինելու մասին հեքիաթները, այն դեպքում, երբ անգամ կասկած է հարուցում դրանց լիարժեք գոյությունը:

Որքան մոտենում է Հայոց ցեղասպանության 100 ամյակը, այնքան ջանասիրաբար են «տեսակավորվում» մինչև 1915թ. Օսմանյան կայսրությունում ապրող հայերի թվաքանակին վերաբերող արխիվային փաստաթղթերը: Բան այն է, որ Օսմանյան կայսրությունում 1831-ին անցկացված մարդահամարն ուներ երկու նպատակ. հաշվառել բանակ զորակոչման տարիքի արական սեռի հպատակներին և հաշվել գլխահարկի ենթակա արական սեռի քրիստոնյա բնակչության քանակը: Այս մարդահամարի տվյալներն այնքանով են կարևոր, որ լիարժեք կարող են պատասխանել այն հարցին, թե որքան հայ բնակչություն է ապրել Օսմայան կայսրության տարածքում, որքան են ցեղասպանության ենթարկվել, և ինչ քանակությամբ հայ բնակչություն է բռնի ուժով իսլամացվել:

Թուրքիայի պետական արխիվի տնօրինությունը և դոկտոր Յուսուֆ Սարընայը պաշտոնապես հայտարարել են, որ 1831-ի մարդահամարին առնչվող փաստաթղթերը պահպանման նպատակով ենթարկվում են թվայնացման և միայն դրանից հետո այդ փաստաթղթերը կմատուցվեն հետազոտողներին: Այսինքն՝ հետազոտողները կարող են ծանոթանալ միայն այն փաստաթղթերին, որոնք թվայնացվել են Թուրքիայի պետական արխիվի կողմից: Թվայնացման ընթացքում ընտրողական մոտեցման բացառումը հիմնվում է միայն թուրք պատմաբանների «ազնվության» վրա:

Մեր տեղեկություններով այս աշխատանքները Թուրքիայի պետական արխիվն արդեն իրականացնում է 10 տարի շարունակ, և արդյունքը «ծիծաղելի» կարելի է համարել: Մինչ օրս այդ կարգի փաստաթղթերից ազատ ուսումնասիրության ենթական են Վան նահանգից` 0 փաստաթուղթ, Ադանայից` 14 փաստաթուղթ, Դիարբաքրից` 6 փաստաթութղ, Մարաշից` 12 փաստաթուղթ, Ստամբուլից` 577 փաստաթուղթ, կայսրության հյուսիսարևելյան և սևծովյան հայաշատ նահանգներից` 215 փաստաթուղթ:

Հետաքրքիր է այն փաստը, որ մինչ օրս հետզոտողների համար փակ է Վանի նահանգում Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված մարդահամարի տվյալները: Իսկ Մարաշի և Տիգրանակերտի նահանգներում ընդամենը 20 փաստաթղթի ուոսունասիրության արդյւոնքը ևս զրոյական կարող է լինել: Եվ սա այն դեպքում, երբ թուրքական իշխանությունները «լիաթոք» առաջարկում են հայ պատմաբաններին՝ ուսումնասիրել թուրքական արխիվները, և անգամ այդ գործընթացն անուղղակի ներառել են հայ-թուրքական արձանագրությունների մեջ:

Հայոց ցեղասպանության խնդրի ուսումնասիրությունը չի կարող հիմնվել թուրքական արխիվների վրա, քանի որ դրանք արխիվներ չեն, դրանք արդեն վերամշակված գեղարվեստական և պատմական ստեղծագործություններ են:

http://www.armweeklynews.am/i3/main/moct/moct2002.html