Թուրքիայի սուննի մեծամասնությունը

Մեհմեդ Շևքեթ Էյգի

Սուննի ժողովուրդը կազմում է Թուրքիայի բնակչության մեծամասնությունը: Մեր երկրում ապրում են թուրքեր, քրդեր, ալևիներ և բազմաթիվ այլ ժողովուրդներ: Եթադրաբար կան նաև մեկ ու կես միլիոն ծպտյալ հրեաներ և դարձյալ` մեկ ու կես միլիոն ծպտյալ հայեր: Քիչ թվով այստեղ մի ինքնությամբ ապրում են նաև հրեաներ, հայեր, ասորիներ և երկու հազար հույներ…

Վերջին տարիներին բոլոր փոքրամասնությունները ձգտում են պահպանել իրենց ինքնությունները և ձեռք բերել իրենց իրավունքներն ու ազատությունները, բայց բնակչության մեծամասնության մեջ (նկատի ունի սուննիներին-Ակունքի խմբ.) որևէ շարժում չի նկատվում:

Բոլոր կրոնական փոքրամասնություններն ունեն պետությունից անկախ կրոնական կազմակերպություններ, հոգևոր առաջնորդներ, իսկ սուննիները որևէ անկախ առաջնորդ, որևէ գերագույն իմամ չունեն:

Պատրիարք ունեն անգամ ուղղափառ հույները, որոնց թիվը զանազան ճնշումներից, փախուստներից և առևանգումներից հետո իջել է երկու հազարի:

Հրեաներն ունեն գլխավոր ռաբբի:

Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ հայերն ունեն պատրիարք:

Մասոնները, որոնց թիվը փոքր է, մեծ վարպետ ունեն:

Իսկ աշխարհիկ և քեմալիստական ռեժիմին հավատարիմ սուննիները ոչ խալիֆ ունեն, ոչ իմամ, ոչ էլ էմիր:

Հարցի տարօրինակ կողմն այն է, որ սուննիների շրջանում որևէ ցավ կամ տխրություն չի նկատվում այդ բացի համար:

Հեյբելի կղզում հունաց ուղղափառ հոգևոր դպրոցի վերաբացման համար բանակցություններ, քննարկումներ, բանավեճեր են արվում, իսկ փակված իսլամական մեդրեսեների (դպրոցներ` օսմանյան ժամանակաշրջանում: Մեդրեսեներում, նախքան թանզիմաթյան շրջանը, տրվում էր բազմակողմանի կրթություն, սակայն Թանզիմաթի հռչակումից հետո այս դպրոցները վերածվեցին միայն կրոնական կրթություն տվող օջախների-Ակունքի խմբ.) բացման համար ոչ մի նախաձեռնություն չի նկատվում:

Դարձյալ ոչ մի աշխատանք չի կտարվում անիրավացի կերպով ու բռնությամբ փակված սուֆիական միաբանությունների բացման ուղղությամբ:

Ժամանակին սուննի մուսուլմանների մեջքը կոտրելու, նրանց հիշողություն չունեցող հանրության վերածելու համար փոխել էին գիրն ու լեզուն: Այս հարցում ևս ոչ մի գործունեություն չի նկատվում:

Սուննի մուսուլմանների նկատմամբ ծանր ճնշումներ են բանեցվել: Նույնիսկ մարդու իրավունքներին հակասող սահմանափակումներ են մտցվել նրանց հանդերձանքի կապակցությամբ: Ոչ մի արշավ չի սկսվում այդ արգելքները վերացնելու ուղղությամբ:

Մի խոսքով՝ սուննի մուսուլման մեծամասնությունը կարծես թմրադեղերի ազդեցության տակ լինի:

Մուսուլմանները չեն կարողանում հետամուտ լինել իրենց իրավունքներին և ազատություններին:

Նրանք չեն աշխատում պետությունից առանձին մի կրոնական կազմակերպության տեր լինելու ուղղությամբ:

Չեն մտածում մի ինքնուրույն, անկախ կրոնական առաջնորդ ընտրելու մասին:

Մեր երկրում գործում են միսիոներական դպրոցներ, սակայն մուսուլմանները չունեն պետությունից անկախ իսլամական կրթության որևէ կազմակերպություն կամ իսլամական դպրոցներ:

Ֆրամասոններն օթյակներում իրենց իմացած ձևով մասոնականության արարողություններ են անում, իսկ մուսուլմանները չեն կարողանում զիքրի (սուֆիների պարային ճիգածեսը, որի ժամանակ դերվիշները կանգնում էին ըստ աստղերի և մոլորակների դասավորության և սկսում պտտվել որոշակի հաջորդականությամբ` այդ կերպ կրկնելով մոլորակների շարժումը արևի շուրջը – Ակունքի խմբ.) ծիսակարգն իրականացնել դերվիշների մենաստաններում:

Այո’, սուննի մուսուլման մեծամասնությանն այնպես են թմրեցրել, որ նա ընկել է իր ամենաբնական իրավունքներին անգամ հետամուտ լինել չկարողանալու վիճակի մեջ:

Մեր երկրում առաջվա համեմատ շատ ազատություններ կան, բայց մուսուլմանները չեն կարողանում առիթից օգտվել:

Սուննի մուսուլմանների վրա կարծես թե մահվան հող է լցվել:

Արդյոք որո՞նք են այդ անփութության, այդ անկարողության պատճառները:

Ըստ իս` դրա առաջին պատճառն այն է, որ մուսուլմանները, դադարելով միասնական համայնք լինելուց իրարից կտրված, մի մասն անգամ մյուս մուսուլմաններին մրցակից համայնքների և խմբերի են վերածվել:

Եթե սուննի մուսուլմանները կորցնեն համայնքային կազմակերպությունն ու գիտակցությունը, կվերածվեն հոտի, եթե անգամ նրանց թիվը լինի տասնյակ միլիոններ:

Մի՞թե դա հնարավոր է, ինչե՞ր ես խոսում:

Անհնա~ր է, մի՞թե հնարավոր է:

Մի նայե~ք մեր վիճակին, ձե’ր վիճակին…

Երբ Հնդկաստանն անգլիացիների գրավման տակ էր գտնվում, այստեղի մուսուլմանները աշխատում էին հանուն խալիֆայության: Նույնիսկ մեր ազատագրական պայքարի (նկատի ունի ազգայնական շարժումը-Ակունքի խմբ.) համար 30 հազար ոսկի էին ուղարկել, և այդ գումարն անհետացել էր:

Թուրքիայի սուննիները ժամանակին անգլիացիների տիրապետության տակ գտնվող Հնդկաստանի մուսուլմանների չափ համայնքի, խալիֆայության, շարիաթի գիտակցություն չունեն ու ջանքեր էլ չեն գործադրում:

Ռամադան ամսին Մալաթիայում մի իմամ ուրբաթօրյա խուտբայի (իսլամական աղոթք, որն անում է իմամը մզկիթում ուրբաթ կամ տոն օրերին: Այն հաճախ սկսվում է Ալլահին և Մուհամմեդին ուղղված գովաբանական խոսքերով – Ակունքի խմբ.) ժամանակ խալիֆայություն և շարիաթ խնդրելու պատճառով ներքև է իջեցվել համայնքի մի մասի կողմից, և Թուրքիայի կրոնական գործերի վարչությունն նրան անմիջապես ազատել է աշխատանքից:

Ովքե՞ր են սուննի մուսուլմաններին արթնացնելու այս անփութության և ծուլության խորը քնից:

http://www.milligazete.com.tr/makale/turkiye-nin-sunnî-cogunlugu-217321.htm