Հիշո՞ւմ եք սրա առաջին տիրոջը…

Օզլեմ Էրթան

Հունական համայնքին պատկանող և Օրթաքյոյում (թաղամաս Ստամբուլում) գտնվող ԵՄ-ի գրասենյակը, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում քննված գործի արդյունքի համաձայն, կարող է վերադարձվել իր սկզբնական տիրոջը:

Այն ընթացքում, երբ շարունակվում են փոքրամասնություններին բռնագրավված վաքըֆներին պատկանող գույքերը վերադարձնելու մասին կառավարության կողմից հրապարակված օրենքի դրույթում ամրագրված որոշման արձագանքները, բանավեճ է ծագել այն պնդման կապակցությամբ, թե Օրթաքյոյում գտնվող ԵՄ-ի գրասենյակը ևս այն անշարժ գույքերի շարքում է, որոնք նախատեսվում են վերադարձնել: Անցյալում Օրթաքյոյի Այիոս Ֆոկաս հունական եկեղեցին, Այա Յորգի եկեղեցու, գերեզմանատան և դպրոցների վաքըֆին պատկանող կառույցը 1985 թ. ապասեփականացվել էր Ստամբուլի քաղաքապետարանի կողմից: Փաստաբան Քեզբան Հաթեմին, որի կարծիքը հարցրեցինք, թե հիշյալ օրենքի դրույթը որ վաքըֆների շենքերն է ընդգրկում, նշում է, թե մի քանի տարի առաջ որպես ԵՄ գլխավոր քարտուղարության ստամբուլյան գրասենյակ բացված շենքը նույնպես այն գույքերի ցանկում է, որոնք պետք է վերադարձվեն հունական համայնքին:

Եվրոմիության անդամակցության գծով գլխավոր բանագնաց Էգեմեն Բաղըշը, որին խնդրեցինք մեկնաբանություններ տալ սույն հարցի կապակցությամբ, հայտնում է, թե Օրթաքյոյում գտնվող ԵՄ գրասենյակը չի մտնում օրենքի դրույթում ամրագրված որոշման շրջանակի մեջ` իր տեսակետը հիմնավորելով այն պատճառաբանությամբ, թե ապասեփականացված անշարժ գույքերն ու հողատարածքները չեն ընդգրկվում որոշման մեջ: Էգեմեն Բաղըշը նշելով, թե անցյալում ԵՄ-ի գրասենյակի գտնված տարածքում եղած տարրական դպրոցի տերը հանդիսացող Օրթաքյոյի Այիոս Ֆոկաս հունական եկեղեցու, Այա Յորգի եկեղեցու, գերեզմանատան ու դպրոցների վաքըֆը դիմել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան` գույքն իրեն վերադարձնելու համար, արձանագրում է, թե դատարանում վաքըֆի օգտին որոշում հրապարակվելու դեպքում իրենք կհարգեն այդ վճիռը:

Չի արվել այն, ինչ անհրաժեշտ էր ապասեփականացաման համար

Ինչ վերաբերում է փոքրամասնությունների վաքըֆների ներկայացուցիչ Լակիս Վինգասին, ապա վերջինս ասաց, թե իրենք չեն մտածում նոր հրապարակված օրենքի դրույթում ամրագրված որոշման շրջանակներում Օրթաքյոյում գտնվող ԵՄ-ի գրասենյակը Օրթաքյոյի Այիոս Ֆոկաս հունական եկեղեցու, Այա Յորգի եկեղեցու, գերեզմանատան ու դպրոցների վաքըֆին վերադարձնելու հարցի ուղղությամբ: Լակիս Վինգասը նշեց. «Դա մի շինություն է, որը պետք է վերադարձվի հունական համայնքին, սակայն չեմ կարծում, թե դա կարվի նոր կարգավորման շրջանակներում»: Նա նաև շեշտեց, որ Ստամբուլի քաղաքապետարանը թեև այն բռնագրավել է ապասեփականացնելու նպատակով, սակայն չի արել այն, ինչ անհրաժեշտ էր ապասեփականացաման համար. «Թեև Ստամբուլի քաղաքապետարանը այն բռնագրավել է ապասեփականացնելու նպատակով, սակայն չի արել այն, ինչ անհրաժեշտ էր ապասեփականացաման համար: Դրա համար էլ չեմ կարծում, թե այս գույքը վաղ թե ուշ պետք կլինի վերադարձնել: Պետք է նշել, որ հունական համայնքն էլ է սխալ ունեցել այդ հարցում: Երբ տեսնում էին, որ 5-10 տարվա ընթացքում ապասեփականացումը չի կատարվում, պետք է հարցը հասցնեին դատարան և այնտեղ փորձեին տեր կանգնել իրենց իրավունքներին»:

Լակիս Վինգասը հայտնելով, թե կառավարության 1936 թ. հռչակագրում չգրանցված վաքըֆների գույքերը փոքրամասնությունների վաքըֆներին վերադարձնելը նախատեսող որոշման հրապարակումն իրենց խիստ ուրախացրել է, ասաց. «Մեզ հանգստացրեց այն գիտակցումը, թե ավելի քիչ բեռ ենք թողնելու մեր երեխաներին»:

Կան խիստ արժեքավոր հողատարածքներ

Հայկական վաքըֆները ղեկավարող Յեշիլքյոյի հայկական դպրոցի հիմնադիր Կարո Փայլանից տեղեկացանք, որ օրենքի դրույթում ամրագրված որոշման շրջանակներում կան շատ արժեքավոր գույքեր ու հողատարածքներ, որոնք նախատեսվում է վերադարձնել փոքրամասնությունների վաքըֆներին: Կարո Փայլանը նշելով, թե առկա է մոտ 50-60 գույք և հողատարածք, որոնք վերադարձվելու են հայկական վաքըֆներին, մեզ նաև տեղեկություններ է հաղորդում դրանցից ամենակարևորների մասին: Վերադարձվելիք գույքերի շարքում ամենակարևորներից մեկն էլ Բեյքոզի (թաղամաս Ստամբուլում) հայկական վաքըֆի` այդ թաղամասում գտնվող և Բոսֆորին նայող 47,5 ակր հողատարածքն է: Վերջինիս արժեքը միլիոնավոր դոլարներ է կազմում: Անցյալում Յեշիլքյոյի հայկական եկեղեցու վաքըֆին պատկանած և 30 տարի առաջ Ստամբուլի քաղաքապետարանի կողմից բռնագրավվելուց հետո շուկայի վերածված տարածքը նույնպես վերադարձվելու է հայկական համայնքին: Բյույուքդերեում (Ստամբուլի արվարձաններից մեկը, որը գտնվում է Բոսֆորի եվրոպական ափին-Ակունքի խմբ.) գտնվող երկու հայկական գերեզմանոցները և Սուրբ Փրկիչ հայկական հիվանդանոցի դիմաց գտնվող մեծ տարածքը ևս այն անշարժ գույքերի շարքում են, որոնք պետությունը վերադարձնելու է իրական տերերին:

Որոշումը չի վերացնում անարդարությունը

Կարո Փայլանն ուշադրություն է հրավիրում նաև օրենքի դրույթում ամրագրված որոշման մեջ տեղ գտած մի կարևոր բացի վրա: Կարո Փայլանը հայտնելով, որ 1936 թ. հետո նվիրատվությամբ և վաճառքի միջոցով փոքրամասնությունների վաքըֆներին անցած գույքերը 1974 թ. հրապարակված մի օրենքի շնորհիվ վերադարձվել են նախկին տերերին, անդրադառնում է նաև այն հարցին, որ այս նոր կարգավորումը որևէ դրույթ չի նախատեսում փոքրամասնությունների վաքըֆներից վերցված ու նախկին տերերին վերադարձված այդ գույքերի առնչությամբ:

Հրանտ Դինքի հիմնած և հայ բողոքական վաքըֆին պատկանող Թուզլա հայկական որբանոցը նույնպես վաքըֆին չի վերադարձվելու` օրենքում տեղ գտած այս բացի պատճառով:

30.08.2011

Թարաֆ