Թուրքիայում «ծպտյալ հայերի» խնդիրը շահարկում է նաև երրորդ կողմը

Թուրքիայում “ծպտյալ հայերի” (kripto ermeniler) խնդիրը վերջին շրջանում դարձել է հրապարակային բաց քննարկման առարկա  Հայաստանում և Թուրքիայում: Եթե մինչ այժմ ոչ մեծ ճշտությամբ կարել էր ասել, թե որ նահանգում մոտավորապես քանի ծպտյալ հայ ընտանիք կա, ապա այժմ Թուրքիայի հարավ-արևելքում կատարվող որոշ իրադարձություններ այսօր արդեն անհնար են դարձնում հաշվարկներն ու ենթադրությունները: Բանն այն է, որ 1915-23թթ. Օսմանյան կայսրությունում և Թուրքիայում հայերի Ցեղասպանության նկատմամբ Թուրքիայի իշխանությունների քաղաքականության որոշակի փոփոխությունը, այն է` “սիրաշահել” հայկական սփյուռքին և փորձել նրա որոշ հատվածին ներքաշել երկխոսության մեջ մինչև 2015թ-ը,  սկսել է նաև տարօրինակ դրսևորումներ ունենալ Թուրքիայի քրդաբնակ շրջաններում: Վերջին շրջանում թուրքական և հայկական անգլիալեզու պարբերականներում հայտնվող բազմաթիվ հոդվածներն այն մասին, որ վերջ ի վերջո Թուրքիան հատուցելու է ցեղասպանության ժառանգներին և անգամ պարտադրված է լինելու վերադարձնել կամ դրամական փոխհատւցում տալ 1915-23 թթ. Մեծ Եղեռնի  հետևանքով տուժած ընտանիքներին, դարձել է նաև քրդաբնակ շրջաններում ամենօրյա խոսակցությունների և բամբասանքների առարկա:   

Ինչ որ ուժեր այդ շրջաններում լուրեր են տարածում, որ թուրքական կառավարությունը պետք է հարկային արտոնություներ, հողային հատկացումներ և կրթական աջակցություն տա նաև այն ընտանիքներին, որոնք տարիներ շարունակ թաքցրել են իրենց ազգային ինքնությունը: Լուրերը “հիմնավորվում” են նրանով, որ մինչև 2015թ-ը Թուրքիայի նոր Սահմանադրությամբ նախատեսված հոդվածներով և դրան հաջորդող օրենսդրական ակտերով “ծպտյալ հայերը” և այն ընտանիքները, որոնք հետապնդումների վախից թաքցրել էին իրենց ազգությունն ու հավատը, կարող են անհատապես կամ հասարակական միավորումների  ձևով դատական կարգով փոխհատուցում ստանալ իրենց տասնյակ տարիներ շարունակվող ինքնության արտահայտության անազատության համար: Այդ լուրերի ազդեցության տակ շատ քուրդ ընտանիքներ որոշել են մոտ ապագայում իրենց “ծպտյալ հայեր” հայտարարել, որպեսզի կարողանան հետագայում օգտվել նյութական և իրավական արտոնություններից:

Վանի, Դիարբաքրի, Շրնակի և այլ քրդաբնակ մարզերի գյուղերում սկսել են տարածել ձեռագիր քրդերեն- թուրքերեն-հայերեն բառարաններ: Ընտանիքների մի մասն էլ կաթոլիկ և բողոքական քարոզիչներից մասսայաբար ձրի թուրքերենԱստվածաշունչ ու սրբապատկերներ է ձեռք բերում , թեև ամենևին տեղյակ չէ, որ հայերը Առաքելական հավատի քրիստոնյաներ են: Ինչպես խմբագրությանը տեղեկացրեց Բելգիայի  բողոքական եկեղեցու տպարանում աշխատող մեր հայրենակիցներից մեկը, տպարանները չեն հասցնում կատարել թուրքերեն Աստվածաշնչի և Ավետարանի հրատարակման պատվերնեըը:  Այս գործընթացը կարող է անկառավարելի և անվերահսկելի դարձնել “ծպտյալ հայերի” ինքնության կամավոր բացահայտումը և նախնիների հավատին վերադառնալը: Եթե քուրդ ազգաբնակչությունը վերջնականապես համոզվի, որ իրենց “ծպտյալ հայեր”հայտարարելու դեպքում  ընտանիքի սոցիալ –տնտեսական կացությունը կբարելավվի 2015թ-ից հետո և իրենց զավակներն էլ արտոնություն կունենան բարձրագույն կրթություն ստանալու համար, ապա գործընթացը կնմանվի ձմռանը սարից գլորվող ձնագնդի: Այս պարագայում ստիպված կլինենք խոսել ոչ թե  600 հազարի շրջանակներում “ծպտյալ հայերի “ընտանիքների մասին, այլ` միլիոն և ավելի: Այս լուրերի տարածքում ձեռնտու չէ ոչ Թուրքիայում բնակվող հայերին, ոչ էլ ` Թուրքիայի կառավարությանը:

Նշանակում է ասպարեզ է դուրս եկել ևս մի ուժ, որի հեռահար նպատակները դեռևս պարզ չեն:

Armweeklynews.am 11.08.11