ԴԱՐՈՒՅՆՔ

ԴԱՐՈՒՅՆՔ, Դարոյնք, Դարօնք, բերդաքաղաք Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Կոգովիտ գավառում: Բերդը կառուցվել է քաղաքի հյուսիսային կողմում, Կոնատիկ գետակի ափին, Անտոնի դար կոչվող սեպաձև լեռան կատարին, ամրացվել հզոր պարսիսպներով, աշտարակներով ու մարտկոցներով: Բերդի հնության մասին են վկայում պարսպին պահպանված քրմապետի, արքայի և առասպելական կենդանու բարձրաքանդակ պատկերները (մ.թ.ա. VIII-VIIդդ.):

Հնագույն ժամանակներից մինչև Vդ. Դարույնքը մտել է արքունի կալվածքների մեջ, եղել է զորանոց և գանձանոց: Արշակունիների անկումից (428թ.) հետո Դարույնքը անցել է Բագրատունիների նախարարությանը, դարձել նրանց իշխանանիստ և եպիսկոպոսանիստ կենտրոնը, ինչպես նաև՝ տոհմական դամբարանը («բնիկ հանգստարան»): VIIդ. Դարույնքի տեր են հռչակվում Հայոց մարզպան Սմբատ Բագրատունի Բազմահաղթը, նրա որդի Վարազտիրոց Բագրատունին, Վարազ Սահակի որդի Սմբատ Ասպետը (Թեոդորոս Ռշտունու բանակում մարտնչել է Արծափը պաշարած արաբական նվաճողների դեմ) և նրա որդի Աշոտ Ա Պատրիկը (685թ. ճանաչվել է Հայոց իշխանապետ, Դարույնքում հիմնել է Ս.Ամենափրկիչ եկեղեցին): VIIդ. Դարույնքում իշխել է Վասակի որդի Աշոտ Բ Պատրիկը (734-751թթ.` Հայոց իշխանապետ), որին հաջորդել է որդին` Աշոտ Բագրատունին: Վերջինիս որդի Աշոտ Բագրատունի Մսակերը, Արշարունիք տեղափոխվելուց հետո, Դարույնքը թողել է  Բագրատունիների կրտսեր անդամներին` պայազատներին: Այդ պատճառով հետագայում Դարույնքը հաճախ անվանվել է Պայազատյաց բերդաքաղաք կամ Պայազատ, որից և առաջացել է Բայազետ բարբառային անվանումը:

Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 1, Երևան, 1990: