Հայկական երգն ու պարը թնդաց Մնձուրի ափին

Տասնյակ տարիներ անց կրկին Մնձուրը լսեց հայկական երգն ու երաժշտությունը, եռագույնը ծածանվեց Դերսիմի լեռներում:

Մնձուրի ափին Դերսիմի բնակիչներն ու արտասահմանից եկած հյուրերը սովորականի պես վայելում էին իրենց հանգիստը, զմայլվում Մնձուր գետի գեղեցկությամբ…

Երբ հեռվից հնչեց հայկական դհոլն ու զուռնան, փոքր-ինչ խառնաշփոթ առաջացավ. տասնյակ հետաքրքրասեր աչքեր շրջվեցին դեպի մեզ, այնուհետև ձայներ լսվեցին. «Հայերը եկա՜ն, հայե՜րը»: Նախորդ օրը Դերսիմի Նազմիյե քաղաքում Մգրո Սարգսյանի անվան «Մարաթուկ» երգի-պարի ազգագրական համույթի ելույթը մեծ ոգևորություն և հետաքրքրություն էր առաջացրել դերսիմցիների մոտ:

Սկզբում նախ մեծ հետաքրքրությամբ դիտում էին, իսկ որոշ ժամանակ անց համարձակները, պարողների հետ ձեռք ձեռքի տված, փորձում էին սովորել հայկական պարի որոշ շարժումներ: Գնալով շրջանը մեծանում էր: Դերսիմցիները, հայերի հետ միասին ուս ուսի տված, պարում էին հինավուրց հայկական քոչարին ու Սասնա յարխուշտան:

Փոքր ինչ հանգստանալու համար դադար առնելիս երիտասարդ աղջիկների մի խումբ մոտեցավ և խնդրեց նորից պարել քոչարի: Ոգևորությունը գնալով մեծացավ, շրջանակի կենտրոնում հայտնվեց հայոց եռագույնը, պարում էին նույնիսկ Մնձուրի ջրերում:

Այդ ընթացքում դերսիմցիները մոտենում էին մեզ և ասում. «Այս հողերը ձեր պապերինն է, այստեղ հայերի հետ միասին համերաշխ ապրել ենք հարյուրավոր տարիներ, սակայն հայերին վռնդեցին, ու մենք միայնակ մնացինք: Օրինակ` Հալվորիկ գյուղը հայկական գյուղ էր, տասնյակ եկեղեցիներ ու գերեզմաններ կային, սակայն, ցավոք, չկարողացանք պահպանել»:

Հարկ է նշել, որ բոլոր հայկական գյուղերի անունները ժողովուրդը տալիս էր ոչ թե թուրքական, այլ հայկական տարբերակով:

Երգ ու պարի ողջ ընթացքում մի քանի տարեց մարդիկ ուշադիր դիտում էին հայկական պարն ու վայելում հայկական երաժշտության խրոխտ հնչյունները, սակայն որևէ կերպ չէին արձագանքում, կարծես թե արձանացել էին, միայն երբ մոտեցանք, նկատեցինք տարեց մի կնոջ թաց աչքերը…

Արդեն երեկոյան կողմ դերսիմցիները խանդավառությամբ մեզ հարցնում էին, թե երբ և որտեղ է կայանալու հաջորդ համերգը:

Երգի ու պարի ազդեցությամբ տեղի ունեցավ շատերիս համար անսպասելին. մեզ մոտեցան մի խումբ մարդիկ, որոնցից ոմանք ապրում էին Դերսիմում, ոմանք` Ստամբուլում, ոմանք էլ` Շվեյցարիայում, և հայտնեցին, որ իրենց մայրական տատիկը հայ է, իսկ իրենց քեռիներն ապրում են Հայաստանում: Նրանք շատ հուզված էին, փորձում էին արտաբերել այն հայերեն բառերը, որոնք գիտեին ու հիշում էին, անընդհատ հարցեր էին տալիս հայկական ավանդույթների ու մշակույթի մասին:

Մենք հրաժեշտ տվեցինք միամյանց` վստահ, որ նորից հանդիպելու ենք…

Անահիտ Քարտաշյան
28.07.2011
Դերսիմ