Հայերի պատմությունը Քընալը կղզում. մի թերթի հետքերով. 2

Ներսեսյան դպրոց (1855-1938)

Երբ Քընալը կղզում բնակվող հայերի թիվն աճում է, անհրաժեշտություն է առաջանում կղզում բացել տարրական դպրոց: 1855 թ. բացվում է Ներսեսյան դպրոցը, որը, բացի նախակրթարանից, ուներ նաև նախապատրաստական դասարան: Դպրոցի առաջին տնօրենը եղել է Շուշան Սոլաքյանը: Հետագայում՝ 1892 թ. օգոստոսի 26-ին, դպրոցում հայերեն և թուրքերեն է դասավանդում Հայրապետ Շնորհքյանը, իսկ ֆրանսերեն` Ադրինե Դանիլօղլուն: Դպրոցի հիմնադրման առաջին իսկ օրերից, բացի նախապատրաստական դասարանից, կար նաև 3 տարրական դասարան: Դպրոցի գլխավոր եկամտի աղբյուրը ափին գտնվող դպրոցի վաքըֆային սեփականություններից մեկը հանդիսացող, 1890-1892 թթ. վերանորոգված համայնքապատկան զվարճանքի վայրն էր:

1894 թ. երկրաշարժի ժամանակ Ներսեսյան դպրոցն ու Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին ավերվում են, դպրոցի եկամտի աղբյուր հանդիսացող անշարժ գույքերի մեծ մասը դառնում է անպիտան: Դպրոցն ու եկեղեցին փակվում են: Փլուզման վտանգի տակ գտնվող շենքերը դատարկվում, լքվում են: Դպրոցի անշարժ գույք հանդիսացող, նախկինում եկեղեցապատկան, ներկայիս ոստիկանական տեղամասը, մրգավաճառի կրպակը, մյուս կրպակներն ու բաղնիքը փլուզվոււմ են: Փառք Աստծո, կղզիաբնակ հայերի նվիրատվությունների և պատրիարքարանի օգնության շնորհիվ հավաքվում է 500 ոսկի լիրա, որոշ շենքեր վերակառուցվում են:

Ձեռք բերված փաստաթղթերից պարզ է դառնում, որ որոշ շրջան Ներսեսյան դպրոցում ուսանել են նաև թուրք երեխաներ: Թուրք աշակերտները մեծավ մասամբ հայերով բնակեցված կղզում սովորել են հայերեն և չեն դժվարացել հետևել դասերին:

Ավերակների վերածված դպրոցի շենքը 1917 թ. սկսում է գործել որպես տարրական դպրոց` ունենալով 150 աշակերտ, 6 դասարան: Այնպիսի հայտնի անձինք, ինչպիսիք են Մինաս Չերազը, Տիկին Ամբերը, Հովհաննես Յազըջըօղլուն, Հակոբ Նիկողոսյանը, Սարգիս Թաշչյանը, Տիգրան Գազազյանը, տարբեր ժամանակներում դպրոցին են նվիրել իրենց հողակտորները և իրենց նվիրատվություններով աջակից են եղել դպրոցին:

1919 թ. դպրոցն ու շրջակա բազմաթիվ տներ դառնում են հրո ճարակ: Դրանից հետո Տիգրան Գազազյանը Սաքի բեյ և Քյոշքլյու փողոցների միջև գտնվող 11 սենյականոց, դիմացն այգի ունեցող փայտե իր տունը, որտեղ մենակ էր բնակվում, նվիրում է համայնքին, որպեսզի օգտագործեն որպես դպրոց, սակայն 1929 թ. տեղի ունեցած հրդեհի ժամանակ շրջակա բազմաթիվ տների հետ մեկտեղ այվվում է նաև դպրոցը` գործածության համարցդառնալով անպիտան: Կղզու հայերը նորից չեն հանձնվում և կրկին դպրոցը վերանորոգում են` տնօրեն կարգելով Հալաջյանին: Ներսեսյան դպրոցը վերաբացվում է 1932 թ. մարտի 18-ին: Մինչև 1938 թ. դպրոցը շարունակում է իր գործունեությունը, որից հետո վերջնականապես փակվում է: Այսպիսով՝ մեր այս կրթօջախը ևս մեր մյուս դպրոցների նման անցնում է պատմության գիրկը:

Շարունակելի

Աղբյուրը` Մաքրուհի Բ. Հակոբյանի հոդվածը, «Սուրբ Փրկիչ հայկական հիվանդանոց» ամսագիր, թիվ 723-724, 2010 թ. հունվար-փետրվար:

«Ակօս», թիվ 797