ՀԱՄՈՒՍ

ՀԱՄՈՒՍ, բերդ Կիլիկյան Հայաստանում՝ Ամանոսյան (Սև) լեռների շրջանում՝ Թիլ Համդունի և Սարվանդիքարի միջև՝ բարձր ժայռի վրա: Սմբատ Սպարապետը XIդ. հիշատակվում է «Պարոն Արէգ տէր Համուսայի»:

XIIդ. 1-ին կեսին Համուսը գրավել են բյուզանդացիները: 1165թ. օգոստոսին Համուսի հույն դուկը, բերդի ստորոտում գտնվող Սոսյաց անտառում խնջույքի հրավիրելով Թորոս Բ եղբայր Ստեփանեին, դավադրաբար հեղձամահ է արել եռացրած ջրով լեցուն կաթսայում. այդ առիթով հայկական զորքերը կոտորել են հույներին և ազատագրել Համուսը: 1259թ. Համուսի բերդատեր է հիշվում Սմբատ Սպարապետի փեսան` իշխան Վահրամը: 1266թ. Եգիպտոսի սուլթանության զորքերը պաշարել են Համուսը, բայց գրավել  չեն կարողացել: 1269թ. ավերվել է երկրաշաժից: 

Մինչև XXդ  սկիզբը Համուսի շրջակայքի հայերը Սոսյաց անտառի աղբյուրի մոտ ամեն տարի Զատկի տոնի 2-րդ օրը (մեռելոց) նշել են Ստեփանեի եղերական մահվան հիշատակը:

Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 3, Երևան, 1999: