Ո՞վ է հունից հանում յուրյուքին

Չկարողացա հասկանալ, թե Ազգայնական շարժում կուսակցության նախագահ Դևլեթ Բահչելիի նախորդ օրվա հայտարարաությունն ինչպես ընկալել… Անատոլիայում անխառն արմատից սերելու պնդումը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ ծիծաղելի վիճակի մեջ ընկնելու ռիսկ: Նաև ոչ մուսուլմաններ կային: Գիտենք, թե օսմանյան պետության նման բազմաէթնիկ և բազմակրոն կառույցների կազմում ապաստանած պետությունից ազգային պետության անցումային գործընթացում ինչեր են տեղի ունեցել: Տարիներ ի վեր Անատոլիայոմ ապրող որոշ ոչ մուսուլմաններ, որպեսզի չենթարկվեն տեղահանության և բնակչության փոխանակության,   կամ իսլամացել են, կամ էլ նախընտրել են գիտակցաբար ձուլվել: Կամ էլ տեղահանության ընթացքում որբացած աղջիկ երեխաներին որպես հարսներ տվել են մուսուլման ընտանքիներին: Այսօր, երբ ողջ աշխարհը արագորեն հեռանում է էթնիկ ագայնականությունից, չիմանալ, որ Թուրքիայում շարունակաբար այս թեման արծարծելը ձեռնտու է միայն սադրիչներին, ամենալավ մեկնաբանությամբ՝ ասել է թե անուշադիր լինել:

 Չկարողացա հասկանալ, թե Ազգայնական շարժում կուսակցության նախագահ Դևլեթ Բահչելիի նախորդ օրը կատարած հայտարարաությունն ինչպես ընկալել:

Բահչելին ասում է հետևյալը. «Ես դիմում եմ յուրյուքներին ու թուրքմեններին. հնարավոր չէ փոխել Ազգային համաձայնագրի սահմանները, հնարավոր չէ փչացնել եղբայրությունը:  Բոլորը կորցրել են ինքնավերահսկողությունը, եթե հունից դուրս գան, սրա առաջ ո’չ ԱՄՆ կմա, ո’չ ԵՄ, ո’չ էլ ԱԶԿ /Արդարություն և զարգացում կուսակցություն/»: Այդ իսկ պատճառով պետության ղեկավարները պետք է շատ ուշադիր լինեն: Պետք է հարցնել, թե 36 էթնիկ խմբերից ինչ են ուզում: Եվ սա քաջալերելու համար սկսում է իր ընտանիքից: Ինչ ուզում ես եղիր, քեզ հարցնող կա՞: Կինդ արաբ է, դու վրացի, լա’վ, որդուդ` Բիլալին, ի՞նչ ասենք»:

Ըստ իս` ասենք «Թուրքիայի հանրապետության քաղաքացի» և որպես քաղաքական գործիչ` այս ազգակցական գործերից ձեռ քաշենք և էթնիկ ազգայնականությունից հեռու մնանք: Որպես պետական այր, որպես քաղաքական գործիչ` ոչ մի դեպքում  այս սադրիչ քաղաքականությանը չխառնվենք:

Վերջին հարյուր տարվա ընթացքում էթնիկ ազգայնականությունը այս աշխարհագրական շրջանում  շատ թափված արյան պատճառ հանդիսացավ: Անատոլիայի սիրտը մխրճված այս ներմուծված մանրէներիի համար ճանապարհ հարթած  վեճերը հազարավոր մարդկանց մահվամբ վերջացան: Այսօր դեռևս  առկա այս  դժվարությունները էթնիկ հենքի վրա են: Ըստ էության՝ այս մանրէն օսմանցիներին պատառ-պատառ արած մանրէն էր: Արաբներին, ալբանացիներին մեզանից անջատեցին: Բալկաններն ու Մերձավոր Արևելքը ամբողջությամբ այս էթնիկ ազգայնականության կրակով բոցավառեցին, այրեցին: Այսօր էլ ցանկանում են Անատոլիան այս կրակով վառել:

Արդեն կրել ենք այն բոլոր նեղությունները, որոնք բխում են պետության ստեղծած ինքնության սահմանումից, այս ինքնությանը ընդդիմանալուց: Տարիներ ի վեր տեսնում և մեր մաշկի վրա ենք զգում, թե ազգ ու տակի միջոցով ոմանց երկրում խտրականության ենթարկելու, ոմանց նվաստացնելու, նրանց առջև արգելքներ դնելու, մյուսներին ընկճելու մեթոդները ինչերի են հանգեցնում: Ինչպես գիտեք, Օսմանյան կասրությունում մարդիկ բաժանվում էին երկու խմբի` մուսուլմաններ և ոչ մուսուլմաններ… Մուսուլմանների համար էթնիկ արմատները ոչ մի կապ չունեին, թուրքերը, քրդերը, չերքեզները, աբխազները, չեչենները, բոսնիացիները, ալբանացիներն ու արաբները միամյանց աղջիկ էին տալիս: Բոլոր մուսուլմանական էթնիկ կառույցները մեկը մյուսին ազգակից էին: Մինչև հիմա, եթե բոլորս սկսեինք մեր արմատների մասին իմանալ, չէ՞ինք խոսի մայրական կողմով տատիկի արաբական արմատի, հայրական կողմով տատիկի բոսնիաական արմատների կամ էլ թաթարական արմատների մասին: Այդ պատճառով էլ այն պնդումները, թե Անատոլիայում անխառն արմատից են ծագում, ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ ծիծաղելու վիճակի մեջ ընկնելու ռիսկ:    

Նաև ոչ մուսուլմաններ կան. գիտենք, թե օսմանյան պետության նման բազմաէթնիկ և բազմակրոն կառույցների կազմում ապաստանած պետությունից ազգային պետության անցումային գործընթացում իչներ են տեղի ունեցել:  Տարիներ ի վեր Անատոլիայոմ ապրող որոշ ոչ մուսուլմաններ, որպեսզի չենթարկվեն տեղահանության և բնակչության փոխանակության,   կամ իսլամացել են, կամ էլ նախընտրել են գիտակցաբար ձուլվելը: Կամ էլ տեղահանության ընթացքում որբացած աղջիկ երեխաներին որպես հարսներ տվել են մուսուլման ընտանքիներին:

 Այսօր, երբ ողջ աշխարհը արագորեն հեռանում է էթնիկ ագայնականությունից, չիմանալ, որ Թուրքիայում շարունակաբար այս թեման արծարծելը ձեռնտու է միայն սադրիչներին ամենալավ մեկնաբանությամբ ասել է թե անուշադիր լինել: Վրացականություն, արաբականություն, քրդականություն, թուրքականություն, չերքեզականություն անել, սրանով քաղքականություն կատարելն օգտակար է միայն երկիրը մաս-մաս անելուն և նեղություն պատճառելուն: Չենք մոռացել նաև, թե ինչպես սեպտեմերի 12-ի հեղաշրջումից հետո դրսևորվեցին քրդերի էթնիկ զգացմունքներ, երբ երկիրն այսքան նեղության մեջ է, յուրյուքի հունից դուրս գալն ի՞նչ է:

/twitter.com/mhmtkamis, m.kamis@zaman.com.tr/

 http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1097551&title=etnik-siyaset-ya-da-yorukun-ayranini-kabartmak