ԳԻՏԱԺՈՂՈՎ ԱԴԱՆԱՅՈՒՄ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ «1909-Ի ԱԴԱՆԱՅԻ ԴԵՊՔԵՐԻՆ»

 Հ.Չաքրյան

 Բանախոսները նույնիսկ չեն հիշատակել դեպքերը, այլ՝ «հայերից ներողություն խնդրելու» պատրաստակամության համար մեղադրել են վարչապետ Էրդողանին

Տարածաշրջանի արաբական երկրները դարձել են հակակառավարական խռովությունների թատերաբեմ: Դրանք Թունիսում, ապա եւ Եգիպտոսում հանգեցրին երկրի նախագահների՝ հետեւաբար վարչակարգերի տապալմանը: Եգիպտոսի օրինակով երկրի նախագահին տապալելու համար պայքար են մղում Եմենում, իսկ Սիրիայում, Իրանում եւ այլուր սկսում է ակտիվանալ ընդդիմությունը: Այլ կերպ՝ տարածաշրջանային երկրները վերակառուցվում են: Չի բացառվում, որ իրականացվում է դեռեւս 90-ականների սկզբին առաջ քաշված «Մեծ Մերձավոր Արեւելք» ծրագիրը, որովհետեւ դա ժողովուրդներին համերաշխություն, եղբայրություն, խաղաղություն, կայունություն եւ ժողովրդավարություն խոստացող «Նոր աշխարհակարգի» ձեւավորման կարեւորագույն դրույթներից է: Թերեւս դրանով պետք է պայմանավորել ԱՄՆ-ի եւ Եվրոմիության գլխավորությամբ աշխարհի ուժային այլ կենտրոնների սեւեռուն ուշադրությունը տարածաշրջանի քաղաքական զարգացումներին:

Այս զարգացումները հազիվ թե անդրադառնան Հայաստանի վրա: Սակայն Հայաստանը Արաբական աշխարհում Եգիպտոսի եւ Սիրիայի, իսկ տարածաշրջանում՝ Իրանի պես ավանդական բարեկամներ ունի: Ուստի նա չի կարող անտարբեր լինել տարածաշրջանի զարգացումների նկատմամբ: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը՝ «Ազգը» ուշիուշով հետեւում էր դրանց ընթացքին, իսկ դա պատճառ էր դառնում, որ մեր թերթը ուշացումով արձագանքի թուրքական իրականության մեջ տեղի ունեցող այն զարգացումներին, որոնք անմիջականորեն առնչվում են Հայաստանին, հայերին եւ Հայկական հարցին:

Խոսքը հունվարի 28-ին «Հայկական հարցն ու 1909-ի Ադանայի դեպքերը» թեմայով «Չուքուրովա» համալսարանում կազմակերպված «գիտաժողովի» մասին է: Գիտաժողովը կազմակերպել է Ադանայի «Ուժային միության» հիմնադրամը, որտեղ զեկուցողի կարգավիճակով ելույթ են ունեցել Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցության նախկին պատգամավոր, հրապարակախոս Ուլուչ Գյուրքանը եւ շինարարության ինժեներ Յուքսել Օքթայը:

Միջոցառումը ելույթով բացել է հիմնադրամի նախագահ Համիդ Սերբեսթը, այնուհետեւ ամբիոն է բարձրացել Գյուրքանը: Նա, նկատի առնելով Հայոց ցեղասպանության ճանաչման նախաձեռնությունները, դրանք համարել է Թուրքիայի դեմ ուղղված անարդար եւ ռասիստական բնույթի հարձակումներ, պատասխանելով այնուհետեւ իր իսկ բարձրացրած «Ի՞նչ միջոցներ ձեռնարկեց Թուրքիան այս հարձակումների դեմ» հարցին, նշել է. «Վարչապետ Էրդողանն ասում է. «Մենք դա չենք ընդունում, եկեք մեր արխիվները փոխադարձաբար բացենք, որ գիտնականներն ուսումնասիրեն հարցը»: Նրա այս մոտեցումը չափազանց մեղմ է, գրեթե նման «եկեք ներողություն խնդրենք, որ այս հարցը փակվի» մոտեցմանը»:

Գյուրքանն ընդգծել է, որ պետության ղեկավարները չպետք է բավարարվեն «մենք չենք ընդունում այս պնդումները» արտահայտությամբ, որովհետեւ 1915-ի իրադարձությունները որեւէ առնչություն չունեն ցեղասպանության հետ, այլ պատերազմական իրավիճակից բխող ողբերգություն են: Հետեւաբար այդ արտահայտությունները, նրա կարծիքով, դառնում են ռասիզմի եւ ատելության դրսեւորում, որոնք, սկսած 1990-ականներից, մեծ ուժգնությամբ օգտագործվում են ընդդեմ Թուրքիայի:

Գյուրքանը, անդրադառնալով Թուրքիայի անելիքներին, ասել է, որ 1915-ին իրականացվել է հարկադիր գաղթ՝ տեղահանություն, իսկ Արեւմուտքը դա մատուցում է իբրեւ ցեղասպանություն եւ դրա համար մեղադրում է Թուրքիային: Ուստի թուրքական պետությունը անզիջում դիրքորոշում պետք է որդեգրի այս մեղադրանքների դեմ եւ հակազդի ատելության դրսեւորումներին:

Այնուհետեւ նա շարունակել է. «Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին իրագործված հրեաների ցեղասպանության համար մեղադրվել են ոչ թե գերմանացի ժողովուրդը, այլ՝ նացիստները, այսինքն՝ իրականացնողները, իսկ 1915-ի իրադարձությունների առնչությամբ մեղադրվում են Թուրքիան, թուրք ազգն ու թուրքական ժողովրդական զանգվածները»: Գյուրքանը միաժամանակ նշել է, որ ցեղասպանության պնդումները ատելության դրսեւորում են դարձել վերջին 20 տարիներին, Հայկական հարցի (ցեղասպանության) առնչությամբ առ այսօր ընդունվել է 45 որոշում: Ներկայումս, ըստ նրա, որոշում ընդունելու պարտադրանքի տակ են ԱՄՆ-ն ու Անգլիան, առաջին որոշումը 1915-ին ընդունել էին Ռուսաստանը, Անգլիան եւ Ֆրանսիան, 1970-80 թթ., երբ թուրք դիվանագետների դեմ ահաբեկչական գործողություն էր ծավալուն ԱՍԱԼԱ-ն, 6 որոշում է ընդունվել, իսկ 1993-ից հետո՝ 38 որոշում, որոնցում առկա է մի ամբողջ ժողովրդին մեղադրելու միջոցով իրականացվող ատելություն սերմանելու հանցանքը:

Երկրորդ բանախոսը ելույթում խոսել է ԱՄՆ հայկական լոբբիի գործունեության մասին, եւ հատկանշական է, որ «Հայկական հարցն ու 1909-ի Ադանայի դեպքերը» թեմայով գիտաժողովում, ինչպես փետրվարի 10-ին նշել էր «Ենի Ադանա» կայքը, ոչ մի խոսք չի եղել այդ դեպքերի մասին:

http://www.azg.am/AM/user967/2011021501