ՉՆՔՈՒՇ

ՉՆՔՈՒՇ, Շնքուշ. քաղաք Դիարբեքիրի նահանգի Արղնի գավառի Ջերմուկի (Ջերմիկի) գավառակում՝ Եփրատի ձախ ափին:

1914թ. ուներ շուրջ 4 հազար բնակիչ: Քաղաքում կար 3 եկեղեցի` Ս.Կարապետ (առաքելական), Ս.Պողոս (կաթոլիկ) և ավետարանական` յուրաքանչյուրն իր դպրոցով: XXդ. սկզբին գործել է նաև ընդհանուր երկսեռ վարժարան: Չնքուշի մոտ էր գտնվում նշանավոր Սիրահայաց Ս.Աստվածածին վանքը: Հայտնի էր նաև Ս.Մինաս ուխտավայրը (ավանդաբար հիմնադրումը վերագրվել է Ս.Թադեոս առաքյալին): Բազմաթիվ հայեր են բնակվել նաև մոտակա Ադիշ (Ատիշ) գյուղում:

1895թ., դիմադրելով թուրքական զորքերին, Չնքուշի հայերը համեմատաբար քիչ կորուստներ են ունեցել, իսկ 1915թ. մի մասը բարձրացել է լեռները և դիմադրությամբ փրկվել կոտորածից: Մնացածներին (ըստ Յո. Լեփսիուսի` մոտ 5700 մարդ) տեղահանել և կոտորել են Տիտան կոչվող կիրճում:

1918թ. չնքուշցի շատ երիտասարդներ մասնակցել են Արարայի ճակատամարտին: 1920-ական թթ. ԱՄՆ-ում ապաստանած չնքուշցիները հիմնել են հայերնակցական միություն` հրատարակելով «Ծովառ» (1927-33թթ., Չիկագո) և «Նոր Չնքուշ» (1931-35թթ, Նյու-Յորք) պարբերականները:

Հայրենադարձված չնքուշցիները հիմնականում բնակվում են Նուբարաշենում, որի փողոցներից մեկը կոչվում է Չնքուշ:

Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Հատոր 4, Երևան, 2003: