Լույս է տեսել Վաղինակ Փյուրադի հայատառ թուրքերեն աշխատության` «Հիանալի գիրք խոհանոցի մասին» թուրքերեն թարգմանությունը

1926 թ. Ստամբուլում Վաղինակ Փյուրադի` հայատառ թուրքերենով հրատարակած «Հիանալի գիրք խոհանոցի մասին» գիրքը 84 տարի հետո վերահրատարակվել է:

Ստորև ներկայացնում ենք 637 բաղադրատոմսից բաղկացած գրքի և գրողի պատմությունը:

Ինչու՞ է մարդը ցանկացել խոհանոցի մասին գիրք գրել: Կամ հարցս այլ կերպ ձևակերպեմ` ովքե՞ր են խոհանոցի մասին գիրք գրում:  Հավանաբար բոլորը: Բոլորն էլ, անկախ մասնագիտությունից, ցանկանում են խոհանոցի մասին գիրք գրել: Վեպ սիրող յուրաքանչյուրը չի նստում վեպ ու պատմվածք գրում, սակայն ամեն մի ճաշ պատրաստողը և նույնիսկ չպատրաստողը, բաղադրատոմսերը հավաքելով, գիրք է կազմում:

Եթե մի կողմ թողենք խոհարարներին և խոհանոցի մշակույթն ուսումնասիրողներին, խոհանոցի մասին գիրք գրելու ամենամեծ խթանը պետք է որ համը կիսելու ցանկությունը լինի: Մայրիկների խոհանոցը ամենամեծ աղբյուրն է, որից հետո գալիս է ապրած շրջանի խոհանոցը, այնուհետև` էթնիկ խոհանոցները: Իսկ մի փոքր ավելի ստեղծագործողներն էլ, միգուցե ավելի ճիշտ է ասել՝ նախաձեռնողները, սոխով աղացած մսի սոխերը ավելի մեծ կտրելով և այլ անուն տալով, ստեղծում են իրենց խոհանոցը: Ոմանք էլ, լոլիկի կտորների վրա նռան թթու լցնելով, դառնում են առողջ կամ զուտ խոհանոցով սահմանափակված խոհանոցի մասին գիրք գրողներ:

Ինչ էլ որ լինի, մեր դարում ամեն ինչի սկիզբը տեսողականն է, լավ լուսանկարչի հետ հնարավոր է հրաշքներ ստեղծել: Բնականաբար, թուքրական խոհանոցի մշակույթի տարեր պարունակող այս գրքերի առատությունը չեղածից լավ է: Վստահ եմ, որ ապագայում այս բոլորը տարբեր թեմաներով դրական կամ բացասական երաշխավոր են լինելու, որովհետև տպագրված խոհանոցի մասին մեր գրքերը ունեն միայն 167 տարվա անցյալ:

Վերջին շրջանում լույս տեսած խոհանոցի մասին գրքերի մեջ ամենահետաքրքիրն, անկասկած, 1926 թ. Ստամբուլում լույս տեսած՝ Վաղինակ Փյուրադի հայատառ թուրքերեն «Հիանալի գիրք խոհանոցի մասին» աշխատությունն է,  որն առաջին հրատարակությունից 84 տարի հետո թարգմանվել է թուրքերեն: Վաղինակ Փյուրադի հավաքած և հրապարակած խոհանոցի մասին այս գրքում կա 637 բաղադրատոմս: Գիրքն ուշագավ է ոչ միայն նրանով, որ պարունակում է բաղադրատոմսեր, այլ նաև նրանով, որ գրքում կան նաև ուտելիքի բաղադրիչների վերաբերյալ տեղեկություններ: Գիքը սկսվում է այն տեղեկությամբ, թե տղամարդու և կնոջ համար օրական «ազոտի» և «կարբոնի» չափաբաժնի համար ինչ և որքան ուտել:

 Այս գրքից իմանում ենք, որ պինդ խաշած ձուն, վառարանում տապակած միսը դժվարամարս են, իսկ թերխաշ ձուն, թավայի մեջ տապակած միսը` հեշտամարս:

Սակայն գրքի կարևորությունը սրանով չի սահմանափակվում: Ինչպես շեշտում է Զաֆեր Յենալը նախաբանում, այն կարևոր է նաև նրանով, որ 1915 թ. ցավալի դեպքերից հետո (Հայոց ցեղասպանություն- Խմբ.) Օսմանյան և Հանրապետական Թուրքիայում հայատառ թուրքերենով լույս տեսած շատ քիչ թվով գրքերից մեկն է:

Վաղինակ Փյուրադ

Հայտնի գրող և դաստիարակ Սմբատ Փյուրադի որդի Վաղինակ Փյուրադը ծնվել է 1886 թ. Չանքըրը Զեյթունում: Հոր ստանձնած պաշտոնի պատճառով ապրել են Գյումուլջունեում, Սամսունում, Մարաշում և Հալեպում: Վաղինակի հայրը քաղաքական գործունություն ծավալելու  մեղադրանքով ձերբակալվել է, իսկ ազատ արձակվելուց հետո տեղափոխվել են Ստամբուլ: Երբ Վաղինակը սովորում էր Արամյան դպրոցում, տեղի ունեցան Օտոմանյան բանկի դեպքերը: Ճնշումներից խույս տալու համար գնացել են Եգիպտոս: Փյուրադը սովորել է իր հոր հիմնադրած Կենտրոնական վարժարանում:  Կրթությունն ամբողջացրել է «Ecole Suisse»-ում և Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան դպրոցում: Սահմանադրության հռչակումից հետո վերադառնալով Պոլիս` հիմնում է «Ժամանակակից մատենաշար» հրատարակչությունը: 1912 թ. հայտնի տրանսատլանտիկ «Տիտանիկ» նավի առաջին և վերջին ուղևորության ուղևորներից մեկն է եղել: Նավից թռել և կենդանի է մնացել: 1915 թ. հորը մյուս հայ մտավորականների հետ մեկտեղ ձերբակալել և Այաշում սպանել են, դրանից հետո երկար ժամանակ փախստականի կյանք է վարել: Հանրապետության հռչակումից հետո լքել է Թուրքիան: Եգիպտոսում, Լիբանանում, Սիրիայում ապրուստը վաստակել է ուսուցչությամբ և հրատարակչությամբ: 1947 թ. գաղթել է Սովետական Հայաստան: Մահկանացուն կնքել է 1972 թ.:

«Հիանալի գիրք խոհանոցի մասին»

Վաղինակ Փյուրադ

Թարգմանիչ` Թագուհի Թովմասյան

«Արաս» հրատարակչություն, 295 էջ, գինը 25 լիրա

Մուղե Աքգյուն

11.02.2011, «Ռադիկալ»

Նյութը ներկայացնում ենք կրճատումներով: