«Today`s Zaman». 1915 թվականն ու Հրանտ Դինքի չբացահայտված սպանությունը

NEWS.am-ը մասնակի կրճատումներով ներկայացնում է Օրհան Քեմալ Չենգիզի հոդվածը, որը հրապարակվել է թուրքական «Today`s Zaman»-ում:

Երբ երկրում մեծ հանցագործություններ են կատարվում, հաստատվում է նաեւ նոր կարգ: Կամ դուք դիմադրում եք հանցագործությանը, կամ այն ազդում է ձեր արած ամեն ինչի վրա:

1915-ից հետո Թուրքիայում նոր կարգ հաստատվեց: Կառավարությունները գալիս-գնում էին, վարչապետ էին ընտրում եւ հեռացնում, ռազմական խունտաները կառավարությունները էին փոխում, դարձյալ շատ բաներ էին կատարվում, սակայն քաղաքական եւ իրավական կարգի հիմքերը մնում էին անփոփոխ: Իսկ մեծ հանցագործությունը պետք էր պարտակել, այն պետք է երբեք չբացահայտվեր:

1915-ից մենք ստեղծեցինք թուրքական հասարակության երկակի ինքնություն: Իրական «ես»-ն այլ հիշողությունների հետ թաղվեց կոլեկտիվ ենթագիտակցության մեջ, եւ դրա փոխարեն ստեղծվեց «իդեալական կերպար»: Այդ «իդեալական կերպարի» համաձայն` մենք իբր նոր ազգ ենք, որն ինքն իրեն ստեղծել է Օսմանյան կայսրության փլատակների վրա:

Սակայն ոչ մի նոր բան այդ «նոր» ազգի մեջ չկար: Սպանություններն ու սպանդը շարունակվում էին: Այդ «ես»-ի համար օտարների թիվն աճում էր: Ոչ մուսուլմաններ, քրդեր, ձախեր, ուղղահավատ մուսուլմաններ, ալեւիտներ: Բոլորը հայտնվեցին «ուրիշների» մեջ, իսկ օտարացումը «ես»-ից խորանում էր:

Այդ ինքնությունը պահպանելու համար մենք շարունակում էինք վախեցնել ոչ մուսուլմաններին: Ոչ մի հանցագործ այդ մեղսագործությունների համար պատասխանատվության չի ենթարկվել: Մեծ հանցագործության մեղավորների նման, նրանք բացարձակ անպատժելիություն ունեին:

Այս սյունյակի մշտական ընթերցողները գիտեն, որ ես մեծ նշանակություն եմ տալիս խորքային պետության հետ կապված գործերին, որոնք սկսվեցին 2007-ին: Որոշ դեպքերում ես նաեւ փորձում էի բացատրել, թե ինչու այդ դատավարությունները չէին կարող առաջընթաց ունենալ: Փորձում էի բացատրել, թե ինչու ոչ մուսուլմանների եւ քրդերի դեմ հանցագործությունները չեն կարող բացահայտվել: Այդ գործերը կարող են վերջ դնել թուրքական խորքային պետության մոնոլիտ կառուցվածքին: Մենք այսօր համեմատաբար հանգիստ մթնոլորտում ենք ապրում, սակայն այդ գործերի քաղաքական բնույթի պատճառով դրանք չեն բերում համակարգի իրական մաքրման:

Եթե մենք հասկանում ենք այս ամենը, մենք կարող ենք հասկանալ նաեւ, թե ինչու սպանվեց Հրանտ Դինքը, կարող են հասկանալ, թե ինչու, չնայած ապացույցներին,  դատավարությունը ոչինչ չտվեց:

Դինքը որպես բաց հայ միշտ խորքային պետության սպանության մեքենայի թիրախ էր: Սակայն ես կարծում եմ, որ անմիջական թիրախ նա դարձավ մի պնդումից հետո: Նա ասաց, որ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի հոգեզավակ Սաբիհա Գյոքչենն իրականում հայ որբ է եղել: Այդ հայտարարությունն իրական սպառնալիք էր մեր «երկակի» աշխարհի համար: Դինքի հայտարարությունը կործանարար հարված էր` տաբուի ուղիղ կենտրոնին: Նա ստիպեց մեզ դիմակայել մեր անցյալին հուզական աստիճանի վրա, ինչը ենթագիտակցության բովանդակության հետ հաշտվելու միակ ճանապարհն է: Ընդամենը մեկ հայտարարությամբ նա հիշեցրեց մեզ մեր արհեստական ինքնության եւ դրա տակ քողարկվող իրական «ես»-ի մասին:

Նրա սպանության օրից մենք բոլորս իմացանք, որ նա սպանվել է 1915-ից այս երկիրը հետապնդող ուրվականի կողմից: Պետական անվտանգության ուժերի մի թեւն ամեն ինչ նախապատրաստել էր սպանության համար, իսկ մյուս թեւը գիտեր, որ այդ այդ ամենը տեղի է ունենալու եւ լռում էր` հետեւելով յուրաքանչյուր քայլին: Այսօր, երբ հայտնի են դարձել նոր ապացույցներ, մենք ունենք խճանկարի ավելի շատ մանրամասներ:

Կան այլ ապույցներ, որոնք մեզ ավելի հստակ են ցույց տալիս խճանկարը: Հրանտ Դինքին սպանել է Թուրքիայի համակարգը: Այդ սպանությունը կմնա չբացահայտված, քանի դեռ մենք բախվում ենք համակարգի հետ, որտեղ տեղի են ունեցել այդ բոլոր սպանությունները: Եթե մենք բացահայտենք Հրանտ Դինքի սպանությունը, ինչի համար կան բոլոր ապացույցներն ու կապերը, մենք վերջ կտանք 1915-ից երկրում հաստատված համակարգին: Ամեն ինչ պարզ է, սակայն ամեն ինչ անտեսանելի է: Մենք կտեսնենք այդ ամենը, երբ պատրաստ լինենք:

 Լուրեր Հայաստանից – NEWS.am

Հունվար 20, 2011