Համշենը և հայերը

Հարգելի Բեբիրօղլուն և Անդրանիկը երկուսն էլ իրավացի տեսակետներ են արտահայտում:

Մինչև 1915 թ. ցեղասպանությունը թեև կաթոլիկություն և բողոքականություն ընդունած հայերը կարողացել էին Օսմանյան կայսրությանն ընդունել տալ իրենց առանձին միլլեթ լինելու կամքը, սակայն հետագայում մայր եկեղեցուն հավատարիմ մնացած Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ հայերից չզատվելու համար, այսօր այլևս նման հակասական ցանկություն չարտահայտելով, ընդհակառակը` ավանդական դարձած Վարդանանց տոնի որոշակի օրերին միասին նշում են այն:

Մինչև 1991 թ., երբ Հայաստանի Հանրապետությունը հռչակեց իր անկախության մասին, կոմունիզմի-սոցիալիզմի ազդեցությամբ աթեիստ դարձած հայերը միշտ հպարտությամբ շարունակել են հայ մնալ:

ԱՄՆ-ում այսօր բողոքական հայերը շարունակում են դավանել բազմաթիվ տարբեր հավատքներ, սակայն նրանցից ոչ մեկը չի ասում, թե մենք հայ չենք: Խառնամուսնությունների դեպքում անգամ նոր սերունդները բարձրաձայնում են իրենց պապերի հայ լինելու հանգամանքի մասին: Քանի որ Միջին Արևելքում և մահմեդական երկրներում, դժբախտաբար, նույն կրոնական ազատությունը չկա, իրավիճակն այլ կերպ է ընկալվում: Օրինակ` մարդիկ իրենց կրոնն ի ծնե ավտոմատ կերպով ստանալով` շարունակում են այն դավանել, և քանի որ իսլամը կտրականապես դեմ է, որ մուսուլմանները կրոնափոխվեն, այն դեպքում, երբ քրիստոնյաների` ճնշումների տակ կամ այլ մեթոդներով մահմեդականացումը խրախուսվում է և նորմալ համարվում, ապա եթե որևէ մուսուլման փորձի նման իրավունք բանեցնել և մեկ այլ կրոն ընդունել, ապա մեծ հակազդեցությունների կարժանանա:

Թուրքիայում հայերեն խոսող, հայկական սովորույթներն ու ավանդույթները պահպանած, սակայն մուսուլմանացված, այսպես կոչված, համշենցիները եթե սևծովյան շրջանի ավելի հյուսիսային կողմ հայացք գցեն և նայեն այնտեղ բնակվող իրենց մյուս համշենցի եղբայրներին, ապա կտեսնեն, որ վերջիններս իրենց պապերի պես թե’ քրիստոնյա են մնացել և թե’ հայ ու այդ հանգամանքից բոլորովին չեն նեղվում, քանի որ նրանց ճնշող ոչ մի ուժ չկա:

Թեև այսօրվա Թուրքիայում ասում են, թե գոյություն ունի «կրոնական ազատություն», սակայն այդ ճնշումների պատճառով է, որ այն դեպքում, երբ այսօր Ավետարանչական եկեղեցու հետևորդները շատանում են, սակայն եկեղեցի բացելու հարցում դեռ դժվարությունների ենք հանդիպում և չենք կարողանում բացել: Քանի որ դրությունն այդպիսին է, մի քանի դար առաջ թրի տակով կամ այլ միջոցներով մուսուլմանացված մեր եղբայրները նախընտրում են ասել, թե «մենք հայ չենք», դա չհասկանալն անտրամաբանական է, որովհետև այս երկրում քրիստոնյա լինելը, մանավանդ` «հայ եմ» ասելը, նշանակում է հայհոյանքների ենթարկվել և գյավուր համարվել: Վերջերս չնայած կառավարության տարբեր խոսքերին` այդ մտայնությունը չի փոխվում, այնպես որ մենք համշենցիներից որևէ այլ արձագանք չէինք էլ սպասում:

Ներկայանամ` Կեսարիայում ծնված-մեծացած մայրս, դժբախտաբար, հայերեն չգիտի և միայն թուրքերեն է խոսում, սակայն ամենուր հպարտությամբ է ասում իր հայ լինելու մասին: Մյուս կողմից եթե մեր այն եղբայրները, ովքեր իրենց լեզվով, սովորույթներով և ավանդույթներով պահպանում են հայկականության հետքերը, և միայն կրոնով են տարբերվում հայերից, նախընտրում են ասել, թե «մենք հայ չենք», դա էլ նրա’նց գործն է, քանզի հավատում ենք այն խոսքին, թե «ոչ մի բան զոռով չի լինի», թեև իրենց ստիպում են գործել այդ խոսքի լրիվ հակառակ իմաստով: Իրենց գործն է, թող շարունակեն այդպես, այնուամենայնիվ, այս աշխարհում ամենից շատ փոխվում են ժամանակները: Աստծով` Դուրսուն:

http://hyetert.blogspot.com/2011/01/hemsin-ve-ermeniler.html