ՙNTV Tarih՚ պատմագիտական հանդեսի պատմական ուշացումը

Մուրադ Բարդաքչը

Հայտնի անեկդոտ է, երևի լսած կլինեք. «Յենիչերին ճանապարհով անցնող հրեային հայհոյել է… ասելով. «Դուք սպանել եք Սուրբ Հիսուսին»: Հրեան էլ գլուխը կախել է և պատասխանել. «Բայց, աղա’, ինչի մասին որ խոսում ես, տեղի է ունեցել 1500 տարի առաջ…»: Յենիչերին բանի տեղ չի դրել հրեայի ասածը. «Ինձ ի՞նչ: Ես նո~ր եմ իմացել…»:

Ահա ՙNTV Tarih՚ հանդեսի վերջին համարը հենց այդ յենիչերիին է հիշեցնում…

Վերոհիշյալ ամսագիրը իմ կողմից տարիներ առաջ մեծ վեզիր Թալեաթ փաշայի փաստաթղթերի միջից գտնված և հրապարակված այն փաստաթղթի պատճենը, որում ցույց է տրվում 1915 թ. տեղահանված հայերի ընդհանուր թիվը, տպագրել է որպես բոլորովին նոր մի հայտնագործություն և իբրև թե մեկնաբանել այն: Հոդվածի մի հատվածում բարեհաճել են հղում անել «Թալեաթ փաշայի լքված փաստաթղթերը» վերնագրով գրքիս և հայտնել, որ ես տվյալ աշխատությանս մեջ հրապարակել եմ վերոնշյալ վավերագիրը:

Ապա մեկ նախադասությամբ ասվում է հետևյալը. «Նախընտրեցինք փաստաթղթի տպագրումը հետաձգել, քանի որ չէինք ցանկանում ժամանակ ծախսել երկար-բարակ բանավեճերի վրա»: Եթե այս նախադասությունը պարզեցնենք, կստացվի հետևյալը. «Համարձակություն չունեցանք, մի քիչ էլ ալարեցինք, միայն հիմա` տարիներ անց, խելքներս գլուխներս հավաքեցինք»:

Դրանից հետո տարիներ են անցել

ՙNTV Tarih՚ հանդեսի ղեկավարներին, խմբագիրներին, հրատարակիչ խորհրդի անդամներին, խորհրդականներին և մյուսներին, իրենց թույլտվությամբ, հիշեցնեմ մի քանի հանգամանքի մասին. իմ գիրքը, որի մասին խոսք է գնում վերոնշյալ հանդեսի համարում, և որում տեղ է գտել հայտնի փաստաթուղթը, տպագրվել է 2008 թ. դեկտեմբերին, բայց ես այդ վավերագիրը հրապարակել եմ գրքիս տպագրումից շատ ավելի շուտ` «Հյուրիյեթ» օրաթերթի 2005 թ. ապրիլի 25-ին, այսինքն` սրանից 5 ու կես տարի առաջ, այն էլ` թերթի առաջին էջում: Փաստաթղթում նշված տարագիրների թիվը արդեն քննարկման նյութ է ոչ թե գրքիս տպագրումից հետո անցած երկու տարում, այլ` 5 ու կես տարվա մեջ: Ավելին` այդ վավերագիրը հրապարակել էի սրանից 5 ու կես տարի առաջ` «Տեղահանված հայերը 924.158 հոգի էին» վերնագրով, ՙNTV Tarih՚ հանդեսը հիմա միևնույն փաստաթուղթը տպագրում է. «924.158 հայերը ենթարկվեցին հարկադրյալ աքսորի» վերնագրի տակ:

«Ներշնչանք» կոչվածը պետք է որ դա լինի:

ՙNTV Tarih՚ հանդեսը այդ փաստաթղթի մասին, որը վերահայտնագործել է հրապարակումից 5 ու կես տարի հետո միայն, հայտնում է հետևյալը. «…(վավերագիրը) գաղտնիության կնիքն է կրում, որը նորմալ բան էր, և իրավասուները, ցանկության դեպքում, կարող են վերցնել միայն դրա պատճենը` բնագրին համապատասխան լինելու մասին հաստատմամբ…»:

Անկախ   այն հանգամանքից, թե ինչ է նշանակում «գաղտնի փաստաթուղթը պահանջող իրավասուին տրված պատճեն` հաստատմամբ»…

Ես ՙNTV Tarih՚ հանդեսի տպագրած վավերագրում չեմ նկատել «գաղտնիության» հետ առնչվող որևէ գրություն, կնիք կամ մեկ այլ նշան: Չգիտեմ` «գաղտնիության» մասին այդ ենթադրությունը հոդվածը երկարացնելու նկատառմա՞մբ էր արվել, թե՞ տեղահանվողների ընդհանուր թվի վրա մատիտով նված «գրված» բառը սխալմամբ ընթերցվել էր որպես «գաղտնի»…

Մի քանի թեմայի առաջարկ

Արդյոք ավելի վաղ մեկ ուրիշի կողմից հրապարակված որևէ վավերագրի մեկ այլ օրինակը վերստին օրակարգ բերելը սխա՞լ է: Իհարկե ոչ, և նույնիսկ անհրաժեշտություն է` նախորդ հրապարակման ժամանակ տրված տեղեկությունները հաստատելու առումով: Միայն թե` մեկ պայմանով. եթե տվյալ փաստաթուղթը չի ներկայացվում որպես լրիվ նոր մի հայտնագործություն, և եթե դրա` նախկինում տպագրված լինելը նշվում է ոչ թե հոդվածի մեջտեղներում ինչ-որ տեղ, այլ ազնվորեն ասվում հոդվածի վերնագրում:

Փողոցով անցնող հրեայից հաշիվ պահանջող յենիչերիին նմանվելը բոլորովին էլ սազական չէ որակի տեսանկյունից բավականին հաջողված ամսագիր ՙNTV Tarih՚ հանդեսին: Իսկ եթե նման ուշացումն իրեն սազական է համարում, ապա անմիջապես պետք է իր համարներում մեզ և Էրհան Աֆյոնջուին որպես  անհայտ նյութեր ներկայացնի այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են`«Ամերիկան հայտնագործել էր Քրիստափոր Կոլումբոս անունով մի ծովագնաց», «Պարզվում է` սուլթան Մեհմեդ Ֆաթիհը ողջ չէ», «Ոչ հայտնի մի փաստաթուղթ` Թանզիմաթի ֆերմանը» կամ էլ՝ «Սուլթան Սուլեյման Քանունիի` Ֆրանսիայի թագավորին ուղղած նամակը»…

mbardakci@htgazete.com.tr

10.11.10

http://haberturk.com