«Ստամբուլի կոթողներն իրենց պատմություններով», «Էվրենսել» հրատարակչություն

Մեր արդի գրականության

ամենանշանավոր անուններց

Սեննու Սեզերը և Ադնան

Օզյալչըները այս անգամ էլ

անդրադառնում են Ստամբուլին:

Մեր  արդի գրականության ամենանշանավոր անուններից Սեննուր Սեզերի և Ադնան Օզյալչըների անզուգական, բարեկամական գրիչներն այս անգամ էլ անդրադառնում են Ստամբուլին: Նրանք փորձում են «թանգարան բաց երկնքի տակ» կոչված Ստամբուլի անհետացած, բնաջնջման ուղին բռնած ողջ մշակույթը ներառել և փաստաթղթերով հիմնավորելով՝ պահպանել: Երկու հատորից բաղկացած գրքի առաջին հատորը` «Ստամբուլի կոթողներն իրենց պատմություններով. Ստամբուլը շրջապատողը պարիսպներն են», շրջան առ շրջան ծանոթացնում է քաղաքի` տարբեր ժամանակաշրջաններից մնացած կամ էլ չմնացած կոթողներին` մզկիթից մինչև եկեղեցի: Երկրորդ հատորը` «Ստամբուլի կոթողներն իրենց պատմվածքներով` պալատից մինչև նավահանգիստ», ինչպես և «Ստամբուլի շրջապատողը պարիսպներն են» հատորը, սկսվում է`  շեշտելով, որ պալատը ևս վարչական առումով շրջափակում է Ստամբուլը:

Նավահնագստից, պալատից մինչև քաղաք, նույնիսկ մինչև իսկ տեղահանված ժամանակակից հուշարձաններ փորձում են ընդարձակվել յուրաքանչյուր կոթողի անցյալով և ներկայով: Եթե նույնիսկ ապագա սերունդները նրանցից պաշտպանված ժառանգության մասին իմանան կամ էլ իրավունք պահանջեն, նյութական և հոգևոր մշակութային ժառանգության ձուլումը բացառվում է:

«Ստամբուլի կոթողներն իրենց պատմվածքներով 1,2» գիրքը, որը հրատարակվել է  «Էվրենսել» հրատարակչության կողմից, ունի նույն թեման, ինչ որ Ստամբուլի 29-րդ գրքի փառատոնը և հրատարակվել է միևնույն ժամանակ: Գիրքն ունի տեքստ և նկարներ, տպագրությունը որակյալ է, այսինքն` որակով ու քանակով յուրաքանչյուր սերնդի համար օգտակար սկզբնաղբյուր է. փայփայելով պահպանելու են: Գիրքը, որի հրատարակման աշխատանքների մեջ ներդրում է ունեցել նաև Ստամբուլը 2010 թ. Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք գործակալությունը, ներառում է նաև առաջարկություններ և քննադատություններ, որոնք գործակալությունում հորիզոններ են բացելու և զգացվելու են պատմվածքների միջոցով:

Գրքում տեղ գտած հուշարձաններից և պատմվածքներից Քուզգունջուկի Սուրբ Լուսավորիչ եկեղեցին

Սուրբ Լուսավորիչ եկեղեցին գտնվում է Չարշը պողոտայի վերևում: Այն օսմանյան շրջանում կառուցված և դրսից տեսանելի գմբեթակիր հայկական երկու եկեղեցիներից մեկն է: Եկեղեցու կողքին Քուզգունջուկի Չարշը մզկիթի առկայությունը և մզկիթի ու եկեղեցու ուրվանկարը շենքին հաղորդում են բարեկամության կոթողի նշանակություն:

Եկեղեցին կառուցվել է Ստեփանոս Զաքարյան Ագավնի պատրիարքի օրոք (1831-1839 թթ.):  1835 թ. մայիսի 11-ին պաշտամունքային արարողության համար բացված եկեղեցին 1861 թ. մարտի 4-ի ֆերմանով ստացած թույլատվությամբ վերանորոգվել է: Շենքի վերջին վերանորոգումը տեղի է ունեցել 1967 թ.: Եկեղեցին կառուցվել է արևելքից արևմուտք տարածվող հունական խաչի նախագծով` որպես խճաքար-աղյուս քառակող գերանի խառնուրդ: Եկեղեցու ճարտարապետը Հովհաննես Ամիրա Սերվերյանն է: Եկեղեցու արևելյան մասում գտնվող զանգակատունը, ինչպես և եկեղեցին, գմբեթածածկ է: Առաջին հարկը կազմված է կամարապատ պատուհաններից, իսկ երկրորդ հարկը` չորս անկյուններում դրված չորս սյուներից:

Գլխավոր մուտքը արևմտյան ճակատից է: Սրբատաշ քարով շրջապատված այս դռան վերևում գտնվող եռանկյուն քարե քիվը, արևմտյան ճակատի եռանկյունաձև ավարտը և անմիջապես տանիքի ներքևում գտնվող եռանկյուն պատուհանը ապահովում են ներդաշնակությունը: Դռան երկու կողմում մեկական և վերին ուղղության վրա երեք պատուհան կա: Գլխավոր մուտքը բացվում է դեպի գավիթ: Եռանավ գավթի կողային հատվածները ավելի բարձր են, քան կենտրոնական հատվածը: Գլխավոր ծիսական արարողության համար նախատեսված սրահից երկաթե վանդակով առանձնացված գավթի վերևում պատկերասրահ կա, ուր բարձրանում են եկեղեցու դրսի հատվածից հյուսիսային ճակատի աստիճաններով: Ծիսական արարողությունների համար նախատեսված սրահը սկսվում է գավթի լայնությունից: Այս հատվածի հյուսիսային մասում տեղ է գտնում Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի նկարը, ում նվիրված է եկեղեցին: Անմիջապես այս նկարի դիմացի պատի մեջ եկեղեցու երկրորդ մուտքն է, որից հետո սրահը քառակուսի փակագծերի նման լայնանում է` ավարտվելով կրոնավորների և շարականներ կատարողների համար նախատեսված հատվածներով: Սրահին քառակուսի փակագծերի ձև են տալիս անկյունային հաստ ոտքերը, որոնք պատի մեջ մխրճված սյան տեսք են ստացել: Անկյունային և ակոսավոր սյուները ավարտվում են խոյակներով: Այս հատվածի կողային պատերի  և հյուսիսից հարավ ձգվող կամարների վրա նստած է բյուզանդական ոճով գմբեթը, որն առանց պատուհանի է: Ծիսական արարողությունների համար նախատեսված սրահը լուսավորվում է հյուսիսային և հարավային ճակատներին տեղակայված կիսաշրջանաձև պատուհանով, որը գտնվում է գմբեթի լայնության վրա և բաժանված է երեք հատվածի:

Կրոնավորների համար նախատեսված հատվածը (թաս) և ծիսական արարողությունների սրահը (ապսիդ) բաժանվում են ձեռքով քանդակված ընկուզենու փայտից բազրիքի միջոցով:  Եկեղեցու շենքը թասի հատվածից ընդարձակվում է՝ ներառելով հարավում և հյուսիսում գտնվող փոքրիկ խուցերով ապսիդը: Այս խցերը, որտեղ պատրաստվում են շարականներ կատարողները, և հյուսիսում գտնվող մկրտարանը բակի կողմից մուտք ունեն: Բացի այդ՝ թասի հարավում և հյուսիսում դեպի այս սրահներ անցում կա: Թասի հյուսիսում և հարավ-արևելքում գտնվող աստիճաններով բարձրանում են բեմ: Խորանն ու բեմը կազմող ապսիդը կիսաշրջանաձև են: Մասամբ ոսկեզօծ փայտե խորանը կառուցված է չորս սյան վրա, իսկ գագաթը ծածկված է կաթողիկեով: Ապսիդի արևելյան դուռն ապահովում է անցումը դեպի հյուսիսում գտնվող գանձարան և հարավում գտնվող կրոնավորների պատրաստվելու սենյակ:

Նյութը ներկայացվում է կրճատումներով

http://cumhuriyet.com.tr/?hn=187912